SKKN Một số biện pháp góp phần làm tốt công tác chủ nhiệm ở lớp 4

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn sáng kiến
Giáo viên chủ nhiệm ở Tiểu học có một vị trí vô cùng quan trọng trong việc hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng sống cơ bản để học sinh hoàn thiện ở Tiểu học và tiếp tục học Trung học cơ sở.
Chính vì lẽ đó, Đảng và Nhà nước ta đã xác định sự nghiệp trồng người không chỉ là sự nghiệp của toàn nhân loại nói chung mà còn của toàn Đảng, toàn dân ta nói riêng. Đối với nước ta, giáo dục được xác định là “Quốc sách hàng đầu”, là vô cùng quan trọng và cấp thiết bởi sự thành đạt của một con người, sự phát triển của một thế hệ, sự hưng thịnh của đất nước đều phụ thuộc vào kết quả của hoạt động giáo dục “Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”. Hơn thế, trong một thời đại hội nhập kinh tế, thời đại công nghệ thông tin phát triển như vũ bão hiện nay thì giáo dục lại vô cùng cần thiết. Làm thế nào để những người chủ tương lai của đất nước có đủ đức lẫn tài? Làm thế nào để sự nghiệp giáo dục mang lại hiệu quả tốt?  Đây chính là trách nhiệm chung của toàn xã hội, của tất cả những người làm công tác giáo dục, đặc biệt là của người giáo viên chủ nhiệm lớp – Người trực tiếp và thường xuyên nhất tiếp xúc với các em học sinh. Bởi vậy, người gần gũi nhiều nhất với các em học sinh, người luôn ở bên cạnh giải đáp mọi khó khăn thắc mắc của các em, người mà các em kính trọng và yêu quí nhất, người mà được các em xem như là cha là mẹ không ai khác chính là người giáo viên chủ nhiệm lớp.
Là một giáo viên chủ nhiệm, tôi rất mong muốn học trò của mình là những con ngoan, trò giỏi để sau này lớn lên các em tự tin, năng động, bản lĩnh bước vào đời, trở thành những người công dân có ích cho xã hội. Và đây cũng là lí do để tôi chọn sáng kiến cải tiến kĩ thuật mang tên: “Một số biện pháp góp phần làm tốt công tác chủ nhiệm ở lớp 4 trường PTDTBT Tiểu học 2 xã Thiện Tân năm học ………”
2. Mục tiêu của sáng kiến
Nghiên cứu, vận dụng đề tài, rút ra bài học kinh nghiệm trong quá trình chủ nhiệm lớp góp phần nâng cao chất lượng trong công tác giảng dạy và giáo dục toàn diện học sinh tại lớp 4 trường PTDTBT Tiểu học 2 xã Thiện Tân năm học ……….
3. Phạm vi của sáng kiến
– Đối tượng: Học sinh lớp 4
– Không gian: Trường PTDTBT Tiểu học 2 xã Thiện Tân
– Thời gian: từ tháng ………
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lí luận
Trong lịch sử nhân loại, giáo dục đã không ngừng phát triển và là động lực để phát triển kinh tế xã hội; giáo dục đã phục vụ đắc lực cho xã hội, kịp thời điều chỉnh qui mô, thích ứng nhanh với những yêu cầu biến đổi nguồn nhân lực. Ngược lại, sự phát triển nhanh của kinh tế xã hội, của khoa học kỹ thuật cũng đã tác động trở lại để phát triển giáo dục. Hiện nay các nước phát triển, cũng như các nước đang phát triển đều quan tâm cải cách giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập hóa, quốc tế hóa. Đây là thời cơ và cũng là thách thức đối với quốc gia đang phát triển (trong đó có Việt Nam). Một mặt nó tạo ra cơ hội cho giáo dục phát triển do nhu cầu về nguồn nhân lực có trí tuệ ngày càng tăng. Mặt khác, kinh tế đòi hỏi giáo dục đáp ứng nhu cầu trước mắt và đón đầu, định hướng đúng cho tương lai. Một ngôi nhà vững chắc thì cần có một nền móng vững chắc. Bởi thế ngay từ trường Tiểu học, học sinh phải được học đầy đủ các môn học để phát triển toàn diện. Ngoài việc lĩnh hội các kiến thức môn học, các em còn cần được trang bị cho mình nhiều kĩ năng khác như: giao tiếp, kĩ năng sống, xử lý tình huống, biết phân biệt đúng sai,…thì mới tạo tiền đề cho các em bước tiếp lên các cấp học cao hơn, tiến đến hoàn thiện nhân cách cho các em sau này.
Là người giáo viên dạy Tiểu học, hầu như chịu hoàn toàn trách nhiệm về lớp mình phụ trách, trực tiếp giảng dạy các môn học, đồng thời tổ chức, hướng dẫn tất cả các hoạt động giáo dục. Trong những giờ tới trường giáo viên chủ nhiệm lúc nào cũng ở cạnh các em, là người “mẹ thứ hai” của các em, luôn gần gũi, dõi theo mọi hành động, hành vi của từng em trong lớp. Học sinh tiểu học còn chưa biết hành động độc lập, giáo viên phải là người tổ chức các hoạt động, làm sao cho từng em học sinh có được công việc thích hợp và bộc lộ được khả năng của mình. Mở rộng và khơi sâu trí thức, rèn luyện kĩ năng, giáo dục ý thức tự giác và ứng xử, thỏa mãn nhu cầu, kích thích sự hứng thú, phát triển năng lực của học sinh. Trong mắt các em, giáo viên chủ nhiệm là “Thần tượng”, là người mà các em tin tưởng tuyệt đối nhất, cô giáo nói gì các em cũng nghe, vâng lời cô giáo là cái duy nhất có ở tất cả các em học sinh. Chính vì thế mà người giáo viên chủ nhiệm phải chú trọng từng lời nói, hành động, việc làm chuẩn mực nhất trước học sinh, là tấm gương sáng để các em noi theo. Qua công tác chủ nhiệm, người giáo viên tiểu học góp phần to lớn trong việc hình thành và phát triển toàn diện cho các em, giúp các em trở thành người có ích cho xã hội, gia đình và bản thân, để các em trưởng thành, lớn lên, vững vàng bước vào đời.
2. Cơ sở thực tiễn
Năm học ………tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 4.
+ Tổng số học sinh: 38            Nam: 29      Nữ: 9        Khuyết tật: 1
+ Dân tộc: 31
+ Hộ nghèo, cận nghèo: 15 hộ
2.1. Thuận lợi và khó khăn:
* Thuận lợi:
+ Giáo viên chủ nhiệm nhận được sự chỉ đạo, quan tâm sâu sát của Ban giám hiệu, của Công đoàn giáo dục cơ sở cùng sự giúp đỡ của tất cả các ban ngành trong Hội đồng sư phạm nhà trường. Đội ngũ các thầy cô giáo bộ môn nhiệt tình, yêu nghề và trách nhiệm cao, chuyên môn vững vàng.
+ Lực học của học sinh khá đồng đều. Hầu hết các phụ huynh học sinh đều quan tâm đến việc học của các em. Cơ sở vật chất dạy và học của trường tương đối khang trang, đầy đủ các phòng học, phòng học thoáng mát, sân tập TDTT, nhà vệ sinh sạch sẽ …
* Khó khăn:
– Gia đình em của các em chủ yếu là thuần nông, thời gian bố mẹ đi làm nhiều, ít có thời gian dành cho sự dạy dỗ, chỉ bảo cho con cái.
– Lớp có 15 em thuộc nghèo và một số em gia đình kinh tế còn khó khăn nên ảnh hưởng đến cuộc sống của các em, sự chăm lo về mọi mặt không được  đầy đủ, chu đáo. Có 33 em nhà ở xa trường, việc đi lại tốn nhiều thời gian, đi suốt đoạn đường xa, mệt mỏi nên ảnh hưởng tới sức khỏe khi các em đến lớp.
– Một số em ham chơi, không chăm học, không tích cực, không biết, không hiểu là các em càng không chịu học, không để ý gì đến những  lời giảng giải phân tích của cô.
– Một số em tâm trạng không được tốt, vốn giao tiếp và năng lực hạn chế, sức khỏe không đảm bảo, thể trạng gầy, nhỏ so với các bạn đồng trang lứa.
– Gia đình các em đa số đi làm xa để con ở với ộng, bà, một số phụ huynh không biết chữ và khi đi làm về là nghỉ ngơi rồi đi ngủ, không còn thời gian bảo ban các em học, xem ti vi, đọc báo, đọc sách,…để mở rộng tầm hiểu biết, tầm nhìn.
2.2. Các giải pháp đã thực hiện ở những năm học trước:
Năm học trước khi làm công tác chủ nhiệm lớp 4B trường PTDTBT Tiểu học 2 xã Thiện Tân. Vào đầu năm, tôi tiến hành nghiên cứu tìm hiểu về quá trình tiếp thu bài, học bài và những hành vi ứng xử, giao tiếp, kĩ năng sống, sự nắm bắt kiến thức của học sinh. Sau hai tuần đầu năm học, qua trao đổi, tìm hiểu, tôi hướng tới một vài số liệu có nội dung chủ yếu sau:

Tổng số HS Nội dung tìm hiểu Số lượng Tỉ lệ
38 1. Học sinh chưa tự giác học bài cũ. 22/38 58%
38 2. Học sinh viết chữ sai lỗi nhiều, chưa đẹp. 20/38 52,6%
38 3. Học sinh học chưa chú ý, tiếp thu chậm. 17/38 45%
38 4. Học sinh nói trống không, chưa lễ phép. 25/38 65,8%
38 5. Học sinh còn quậy phá, chọc bạn, đánh bạn. 5/38 13,2%
38 6. Học sinh cá biệt. 4/38 10,5%
38 7. Học sinh chưa có trang phục đầy đủ. 1/38 2,6%
38 8. Học sinh còn trầm, tự ti, rụt rè. 15/38 39,5%
38 9. Học sinh có vốn kĩ năng sống hạn chế. 15/38 39,5%
38 10. Học sinh hay quên vở, sách, đồ dùng,… 10/38 26,3%

Bản thân là giáo viên chủ nhiệm, đồng thời cũng trực tiếp giảng dạy các môn học văn hóa, tôi chưa nắm bắt được tâm lý của học sinh, đôi khi đưa ra yêu cầu với lượng kiến thức chưa phù hợp. Phương pháp truyền thụ chưa phù hợp. Đôi khi các em trả lời chưa đúng thì bỏ qua, gọi em khác trả lời là xong, chưa  thực sự quan tâm đến việc tại sao các em trả lời chưa đúng? Chưa đặt những câu hỏi để phát huy tính tự giác tích cực của học sinh. Đôi khi giáo viên chưa thực sự gần gũi, thân mật với các em, nên các em phần thì sợ, phần thì chây lì. Kiến thức lớp 4 thì hơi nặng và nhiều, nên việc truyền thụ cho các em chiếm hết thời gian, dẫn đến không còn thời gian dành cho các em. Vì vậy mà đôi khi việc xử lý một số tình huống chưa kịp thời, học sinh phạm lỗi thì cho qua, chưa có sự bảo ban tỉ mỉ. Thực tế những biện pháp tôi đã vận dụng trong công tác chủ nhiệm lớp chưa thực sự mang lại hiệu quả, sử dụng phương pháp giáo dục thiếu linh hoạt, chưa chú ý đến các phong trào thi đua của nhà trường đề ra. Giáo viên chưa chú ý đến việc tìm hiểu nguyên nhân tại sao mỗi khi học sinh mắc lỗi để giải quyết triệt để vấn đề nảy sinh, mà chỉ toàn khẳng định, áp đặt cái sai mà học sinh đã gây ra. Vì vậy, những giải pháp mới trong công tác chủ nhiệm đối với lớp 4 thực sự cần thiết.
III. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
1. Nội dung và những kết quả nghiên cứu của sáng kiến
Nhận thức được tầm quan trọng và qua quá trình làm công tác chủ nhiệm với những giải pháp đã áp dụng và đem lại hiệu quả thiết thực. Tôi đưa ra những giải pháp cơ bản nhằm làm tốt công tác chủ nhiệm lớp tại trường PTDTBT TH 2 xã Thiện Tân. Đó là:
1.1. Xây dựng bộ máy tự quản của lớp .
Ngay từ đầu năm, sau khi được Ban giám hiệu nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 4, tôi bắt tay vào việc ổn định tổ chức lớp. Ở lứa tuổi này, các em có khả năng tự quản, phát huy tốt trách nhiệm của bản thân trong mọi công việc trên tinh thần dân chủ, luôn tôn trọng tin tưởng và giáo dục cho các em ý thức tự giác, tích cực phê bình và tự phê bình. Kích thích tính tự trọng và tình đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ ở mỗi học sinh. Tôi xây dựng ban cán sự của lớp  nhằm thúc đẩy sự phát triển về đạo đức, tình cảm và ý thức xã hội của học sinh thông qua những kinh nghiệm hoạt động thực tế của các em trong mối quan hệ của các em với những người xung quanh; đảm bảo cho các em tham gia một cách dân chủ và tích cực vào cuộc sống học đường; tạo cơ hội cho các em tham gia toàn diện vào các hoạt động của nhà trường và phát triển tính tự chủ, sự tôn trọng, bình đẳng, tinh thần hợp tác và đoàn kết của học sinh; giúp các em phát triển kĩ năng ra quyết định, kĩ năng hợp tác và kĩ năng lãnh đạo, đồng thời cũng chuẩn bị cho các em ý thức trách nhiệm khi thực hiện những quyền và bổn phận của mình.
Trước khi thành lập Ban cán sự lớp, tôi thường mời các giáo viên bộ môn tham gia giảng dạy ở lớp của mình cũng như phụ huynh học sinh của lớp cùng họp bàn về việc thành lập Ban cán sự lớp. Việc tham gia của phụ huynh học sinh sẽ góp phần làm tăng thêm sự quan tâm của họ đối với việc học tập của con em mình cũng như giúp họ hiểu biết thêm về tình hình lớp góp phần phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên và cộng đồng trong việc giáo dục học sinh.
Ban cán sự của lớp gồm Lớp trưởng, Lớp phó, Tổ trưởng, Tổ phó. Quy trình bầu  được tôi tiến hành như sau:
– Cho học sinh nắm được vai trò, nhiệm vụ và quyền lợi của Ban cán sự lớp:
+ Lớp trưởng: Quán xuyến chung công việc của cả lớp, thay mặt giáo viên kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện những qui định của lớp, của trường: đôn đốc các bạn thực hiện truy bài, kiểm tra đồng phục, việc xếp hàng ra vào lớp, xếp hàng khi thể dục, sinh hoạt tập thể. Hàng tuần, hàng tháng, học kì, năm học và có báo cáo cho giáo viên chủ nhiệm.
+ Lớp phó phụ trách học tập: Kiểm tra việc làm  bài và chuẩn bị bài, đồ dùng học tập ở nhà của các bạn và giúp đỡ các bạn khi các bạn chưa hiểu bài… và báo cáo cho lớp trưởng kết quả học tập của lớp hàng tuần, hàng tháng.
+ Lớp phó phụ trách văn thể: Thường xuyên giữ nề nếp hát đầu giờ, giờ ra chơi vào, sinh hoạt văn nghệ cuối tuần, trong các đợt thi do trường, lớp tổ chức.
+ Lớp phó phụ trách lao động: Quán xuyến cả lớp khi làm vệ sinh lớp, khi lớp lao động, vệ sinh cá nhân.
+ Các tổ trưởng: Theo dõi các hoạt động của nhóm, nắm kết quả học tập của từng tổ viên, xếp loại đánh giá tổ viên và báo cáo cho lớp trưởng tổng hợp.
– Khuyến khích học sinh ứng cử vào Ban cán sự lớp, nhóm đề cử.
– Gợi ý cho các học sinh xây dựng kế hoạch tranh cử, viết bài thuyết trình (có tư vấn của giáo viên, bạn bè,…).
– Thuyết trình của các ứng viên.
–  Bầu cử, công bố kết quả và Ban cán sự lớp mới ra mắt.
– Thành lập các Ban, bầu trưởng ban, thư kí cũng được tiến hành như sau:
Căn cứ vào hoạt động của lớp trong năm học, Ban cán sự lớp họp có sự tham gia tư vấn của giáo viên chủ nhiệm để dự kiến thành lập các ban cán sự của lớp và thường phải thông qua ý kiến của tập thể lớp. Thông thường tôi thường định hướng cho học sinh thành lập các ban như Ban học tập, Ban thư viện, Ban văn nghệ, thể dục-thể thao, Ban vệ sinh, Ban đại diện lớp.
Việc bầu và thành lập các ban ,tôi thường gợi ý cho học sinh giới thiệu chức năng, nhiệm vụ của các ban; quyền lợi của người tham gia, suy nghĩ của bạn có thể làm gì tốt nhất,…
1.2. Xây dựng giờ học thân thiện:
Đối với một giờ học thân thiện tôi luôn thực hiện các bước sau:
Trước khi vào bài mới, tôi thường kể cho học sinh một câu chuyện hay đọc một bài báo để gửi thông điệp bổ ích nào đó tới các em. Trong quá trình dạy, ngoài kiến thức sách giáo khoa, tôi thường dành một ít thời gian trao đổi với các em về bài học thiết thực trong cuộc sống  để các em nói lên suy nghĩ của mình và dạy các em những điều bổ ích về bài học làm người. Tôi luôn cố gắng để xây dựng giờ học thực sự thân thiện khi đứng trước các em học sinh. Ngoài vai trò là người cô giáo, tôi còn là người chị và cũng là người bạn của các em nữa. Có như thế tôi mới gần gũi học sinh, hiểu tâm lí các em hơn. Trong quá trình học sinh xây dựng bài, tôi luôn gợi mở, tạo sự hứng thú cho các em, dù các em trả lời đúng hay sai. Như vậy, tôi đã tạo động lực để các em xây dựng bài, hứng thú và tự tin khi phát biểu. Chính vì sự cởi mở, thân thiện của người thầy mà HS tự tin hơn. Giờ học thân thiện với tôi chỉ đơn giản là vậy. Một lời nói mộc mạc, một cử chỉ chân thành, một nụ cười thân thiện, một ánh mắt trìu mến, sự ứng xử khéo léo của người thầy sẽ tạo tính tích cực cho giờ học thân thiện.
Ngoài việc giáo dục đạo đức cho các em thì tôi thường tâm sự với học sinh trong những giờ giải lao để nắm bắt tâm tư, tình cảm của các em. Tôi thường tìm hiểu xem các em có thích cách làm của bạn Bình, bạn Quân đó hay chưa, vì sao? Bạn nào trong lớp là hiếu động nhất, bạn nào hiền nhất, khuyên các em không được đối xử