SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy- Học các kiểu câu kể cho học sinh lớp 4

1. Mở đầu.

       1.1.  Lí do chọn đề tài.

          Trong các nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ XII cũng như trong mục tiêu giáo dục của Đảng và nhà nước giai đoạn đến năm 2020 đều xác định mục tiêu là nâng cao chất lượng toàn diện bậc tiểu học, trong đó chú trọng tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất năng lực công dân, chú trọng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, trong đó kĩ năng giao tiếp là kĩ năng vô cùng quan trọng là nền tảng đề phát triển các kĩ năng sống khác cho học sinh. Để học sinh có được kĩ năng giao tiếp tốt thì việc vô cùng quan trong là nâng cao năng lực sử dụng Tiếng Việt cho học sinh trong giao tiếp.

       Việc hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong môi trường sống là một mục tiêu quan trọng của môn Tiếng Việt. Để thực hiện mục tiêu đó, phân môn luyện từ và câu đã góp phần không nhỏ giúp học sinh ngày càng có kĩ năng giao tiếp tự nhiên. Nội dung phân môn luyện từ và câu ở lớp 4 khá phong phú. Việc dạy cho học sinh “Câu chia theo mục đích nói” trên cơ sở kế thừa chương trình 165 tuần còn được mở rộng và đi sâu hơn về các loại câu. Trong đó các bài học về câu kể có tới 12 tiết. Chương trình mới giúp học sinh nhận thức đầy đủ và sâu sắc hơn về câu kể với các kiểu câu Ai làm gì? Ai thế nào? Ai là gì?.

         Khi dạy học về các kiểu câu kể nói trên, không phải giáo viên nào cũng có phương pháp, biện pháp phù hợp để hướng dẫn học sinh nắm vững khái niệm cũng như phân biệt được các kiểu câu kể; cũng không phải học sinh nào cũng dễ dàng xác định hay nhận dạng, phân biệt ngay được các kiểu câu kể. Qua thực tế giảng dạy và trực tiếp kiểm tra kết quả học tập của học sinh hàng ngày, tôi nhận thấy nhiều học sinh còn nhầm lẫn khi xác định các kiểu câu kể và việc sử dụng câu kể trong viết văn, trong giao tiếp còn lẫn lộn. Làm thế nào để giúp học sinh tránh nhầm lẫn hoặc giảm được nhầm lẫn, khi xác định các câu kể kiểu Ai làm gì? Ai thế nào? Ai là gì? trong một đoạn văn luôn là vấn đề khiến tôi băn khoăn trăn trở.

      Chính vì những lí do trên, là một giáo viên trực tiếp dạy lớp 4 trên 10 năm tôi mạnh dạn chọn đề tài: “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy- học các kiểu câu kể cho học sinh lớp 4” nhằm tìm ra các biện pháp dạy học hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy- học cho học sinh lớp 4 học các kiểu câu kể

1.2.  Mục đích nghiên cứu:

       – Nghiên cứu đề tài này giúp bản thân tôi cũng như đồng nghiệp có điều kiện học hỏi, trao đổi kinh nghiệm và có những hiểu biết cơ bản về cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc dạy học các kiểu câu kể cho học sinh lớp 4. Từ đó tìm ra phương pháp dạy học hiệu quả nhất về dạy học các kiểu câu kể cho học sinh lớp 4.

      – Nghiên cứu của đề tài này, tôi mong muốn tìm ra các biện pháp dạy học có hiệu quả nhất nhằm đạt được kết quả là mỗi học sinh đều nắm được bản chất của các câu kể Ai làm gì? Ai thế nào? Ai là gì?, biết cách phân biệt được ba loại câu kể này từ đó giúp học sinh nhận biết được chính xác không bị nhầm lần giữa các câu kể Ai làm gì? Ai thế nào? Ai là gì? và từ đó biết sử dụng chính xác hợp lí các câu kể này trong đặt câu, viết văn và trong  cuộc sống giao tiếp hằng ngày. Cụ thể, học sinh:  kể, tả hoặc giới thiệu được về sự vật, sự việc mà mình muốn nói đến. Nói lên được ý kiến, tâm tư, tình cảm của mình một cách hiệu quả nhất, hiểu biết được về xã hội, tự nhiên, con người.  Từ đó nâng cao năng lực giao tiếp cho học sinh, bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt, hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần không nhỏ trong giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, đó là: Tự tin trong nói năng giao tiếp, hợp tác và ứng xử hằng ngày với bạn bè và mọi người xung quanh.

      1.3.  Đối tượng nghiên cứu: 

      – Những biện pháp nâng cao chất lượng dạy học các kiểu câu kể cho học sinh lớp 4.

       1.4. Phương pháp nghiên cứu: 

       Các phương pháp tôi đã sử dụng trong khi thực hiện đề tài này bao gồm:

       Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết.

       Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế, thu thập thông tin.

       Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

       Phương pháp thực nghiệm, đối chứng kết quả.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm: 

       2.1.  Cơ sở lí luận của việc dạy học các kiểu câu kể cho học sinh lớp 4.

      2.1.1. Vị trí, vai trò của môn Tiếng Việt và phân môn luyện từ và câu.

       Như chúng ta đã biết, trong giáo dục Tiểu học mỗi môn học đều có vị trí, vai trò quan trọng riêng. Song để học được các môn học đó thì trước tiên chúng ta phải học tiếng mẹ đẻ – đó là Tiếng Việt – chìa khoá của nhận thức, của học vấn, của sự phát triển trí tuệ đúng đắn, nó cần thiết cho tất cả các em khi bước vào cuộc sống. Tiếng Việt là phương tiện giao tiếp chủ yếu của con người Việt Nam, nó phản ánh tư duy của con người. Đồng thời môn Tiếng Việt còn góp phần lớn giúp học sinh phát triển về Đức – Trí – Thể- Mỹ [2]. Do vậy môn Tiếng Việt là một môn quan trọng, chiếm vị trí chủ yếu trong chương trình. Môn học này trong trường Tiểu học chiếm một khối lượng kiến thức lớn nhất và thời lượng nhiều nhất so với các môn học khác. Trong đó Luyện từ và câu là một phân môn khá quan trọng trong bộ môn Tiếng Việt, phân môn này đã cung cấp cho học sinh các đơn vị của ngôn ngữ: tiếng, từ, ngữ, câu, cách phân loại từ, câu, giúp học sinh chọn từ ngữ chuẩn diễn đạt ngắn gọn, đủ ý, giữ phép lịch sự trong giao tiếp… như vậy người nghe, người đọc hiểu đúng thông tin.

     Phân môn Luyện từ và câu góp phần rèn luyện tư duy, phát triển ngôn ngữ và hình thành nhân cách cho học sinh, tạo cho HS có vốn từ phong phú. 

      2.1.2. Nội dung, sự phân bố nội dung các kiểu câu kể trong chương trình lớp 4.    

      Xét về các loại câu chia theo mục đích nói được chia thành các loại câu: câu kể, câu hỏi, câu cảm, câu khiến. Nội dung về câu kể được học ở cuối kỳ I (3 tiết) ở tuần 16 và 17 đến đầu kỳ II (9 tiết) tuần 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26. Cụ thể như sau:

Tuần 16: 1 tiết: Câu kể

Tuần 17: 2 tiết: Câu kể Ai làm gì?

Vị ngữ trong câu kể Ai làm gì? 

Tuần 19: 1 tiết: Chủ ngữ trong câu kể Ai làm gì?

Tuần 20: 1 tiết:  Luyện tập về câu kể Ai làm gì?

Tuần 21: 2 tiết: Câu kể Ai thế nào?

Vị ngữ trong câu kể Ai thế nào?

Tuần 22: 1 tiết:  Chủ ngữ trong câu kể Ai thế nào?

Tuần 24: 2 tiết:  Câu kể Ai là gì?

Vị ngữ trong câu kể Ai là gì

Tuần 25: 1 tiết:  chủ ngữ trong câu kể Ai là gì?

Tuần 26: 1 tiết:  Luyện tập về câu kể Ai là gì?  [3]

Những tiết luyện tập gồm tập hợp 3 – 4 bài tập. Còn lại các bài cung cấp kiến thức mới đều có cấu trúc giống nhau: Gồm 3 phần: nhận xét, ghi nhớ, luyện tập.

Việc sắp xếp nội dung các bài học cũng được cấu trúc tương tự nhau. Mỗi kiểu câu kể đều học bài thứ nhất giới thiệu kiểu câu đó là gì? Bài thứ hai học về bộ phận vị ngữ, bài thứ ba học về chủ ngữ, bài thứ 4 là bài luyện tập.[1]

   2.2. Thực trạng việc dạy- học các kiểu câu kể ở trường tiểu học Quảng Lưu trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

      2.2.1. Những việc đã làm được.

* Về giáo viên:

Giáo viên khối 4 của trường đều đạt trên chuẩn, nhiệt tình, có năng lực chuyên môn đảm bảo, đều đã đạt giáo viên dạy giỏi cấp huyện hoặc tỉnh. Trong quá trình dạy học đã cố gắng đổi mới PPDH, tổ chức đa dạng các hình thức dạy học nhằm ngày càng nâng cao hơn chất lượng dạy – học.Trong chuyên môn các đồng chí trong tổ cũng thường xuyên trao đổi, chia sẻ các bài, các dạng câu kể , các dạng bài tập về câu mà học sinh còn yếu để tìm ra phương pháp giảng dạy hiệu quả