SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử 6 (Bộ sách Kết nối tri thức)

I.1. Lý do chọn đề tài

Lịch sử là một trong những môn khoa học rất quan trọng, vì môn Lịch sử giúp các em biết được quá trình phát triển của lịch sử loài người, nhất là biết được quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta qua bốn nghìn năm lịch sử. Bác Hồ đã dạy: “Dân ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” .

Nghị quyết hội nghị Ban chấp hành trung ương Đảng lần thứ hai, khóa VIII đã khẳng định: Vai trò của môn Lịch sử, cùng với các môn học khác thuộc khoa học xã hội trong việc hình thành nhân cách toàn diện cho thế hệ trẻ. Tuy nhiên, do chưa quán triệt mục tiêu đào tạo, nên còn có những thiếu sót trong dạy học lịch sử làm giảm sút chất lượng giáo dục của bộ môn. Những năm gần đây kết quả thi đại học môn lịch sử không chỉ gây buồn phiền cho nhiều người mà còn gây cảm giác bất an cho văn hóa xã hội. Hơn bao giờ hết, chúng ta hiểu rõ rằng, cái nền móng quốc hồn, quốc túy; cái phần cốt lõi tạo nên lòng yêu nước, bản lĩnh dân tộc đang bị lung lay trong trái tim và nhận thức của nhiều thế hệ. Đã đến lúc phải coi đó là mối nguy hiểm thực sự đe dọa đến tương lai của giống nòi. Khắc phục các thiếu sót này cần phải tiến hành đổi mới cả nội dung và phương pháp dạy học : “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo , khắc phục lối truyền thụ một chiều , rèn thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy học , đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh.”

Hiện nay trong đa số học sinh ý thức tự học chưa cao, trong các tiết dạy giáo viên chưa đề cao đến vấn đề tự học của học sinh, đó là một trong những phương pháp dạy học mới, giáo viên có vai trò định hướng, chỉ dẫn học sinh về nhà tìm tòi, nghiên cứu và tự học. Trong đề tài này học sinh sẽ thấy được tầm quan trọng về việc tự học của mình và giáo viên thấy được tầm quan trọng trong việc hướng dẫn việc tự học cho học sinh.

Đa số học sinh hiện nay học theo cách: Thầy giảng ở lớp và cho ghi vở, rồi học sinh về nhà học theo trong vở, thầy gạch đầu dòng ý nào thì trả lời nguyên văn ý đó, học thuộc từng chữ mà thầy cho ghi . Không có tư duy suy luận và tìm tòi tài liệu. Thông qua các bài kiểm tra của học sinh cho thấy: Bài làm chỉ khép lại ở kiến thức sách vở, thậm chí có em còn không đọc sách giáo khoa để bài làm được phong phú, có em không học bài, không làm bài tập trước khi đến lớp… Do đó khi giáo viên ra đề kiểm tra cho các em là các em có tư tưởng mở tài liệu, nhìn bài của bạn…

Vì vậy muốn các em làm bài tốt hơn và học có kết quả cao thì cần hướng dẫn cho các em phương pháp tự học có hiệu quả. Việc này đòi hỏi học sinh phải nỗ lực phấn đấu. Giáo viên có vai trò định hướng, học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức, phải xác định vai trò và tầm quan trọng của việc tự học của mình. Cần phải ý thức được rằng: Học để làm gì? Học cái gì? Học như thế nào?

Về phía học sinh đòi hỏi phải trang bị, tích lũy cho mình một số kiến thức trên nhiều lĩnh vực. Từ đó trong các tiết học ngoại khóa các em từng bước nhận xét, đánh giá, bàn luận, mổ xẻ, mở rộng vấn đề để có chiều sâu.

Xuất phát từ những lí do chủ yếu trên, qua thực tế công tác và giảng dạy môn Sử ở trường THCS …, tôi luôn băn khoăn, trăn trở là làm sao để học sinh của mình ngày càng học tập tốt hơn ham thích học hơn và nhất là bộ môn Lịch sử .Vì vậy tôi mạnh dạn đưa ra vấn để để các bạn đồng nghiệp cùng trao đổi là : “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử 6” theo bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài

Trong dạy học lịch sử, ngoài việc giúp cho học sinh nắm được kiến thức cơ bản, giáo dục tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, giáo viên còn phải giúp cho học sinh phát triển năng lực nhận thức , khả năng tư duy , biết cách tự lĩnh hội kiến thức .

Vì vậy chúng ta cần thay đổi cách dạy và học theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh, một trong những phương pháp để tích cực hóa hoạt động dạy và học đó là giúp học sinh có khả năng tự học không phụ thuộc thầy, cô cho ghi gì thì học cái đó.

Trong đề tài này, tôi tập trung đi sâu nghiên cứu việc tự học môn lịch sử của học sinh. Bên cạnh đó tôi phân tích vai trò của giáo viên trong việc giúp học sinh tự học: Như hướng dẫn học sinh tự học ở nhà, cách tìm tài liệu, đọc tài liệu và làm bài kiểm tra như thế nào để đạt chất lượng, hiệu quả mà không bị nhàm chán. Với mong muốn những giải pháp này sẽ giúp học sinh dễ hiểu bài hơn, tiếp thu bài nhanh hơn, nhớ lâu hơn, phát huy được tính tích cực, khả năng tự học của học sinh .

I.3. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là một số biện pháp nâng cao chất lượng tự học môn lịch sử của học sinh khối 6

I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Do điều kiện thời gian đề tài chỉ tập trung vào nghiên cứu một số biện pháp nâng cao chất lượng tự học môn lịch sử cho học sinh khối 6. Tôi đã thực nghiệm ở khối 6 trường THCS … gồm có 4 lớp 6A, 6B, 6C, 6D

I.5. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu lý thuyết : Nhằm tìm hiểu những vấn đề cơ bản của lý thuyết nâng cao chất lượng dạy học.

Phương pháp điều tra khảo sát : Tìm hiểu thực trạng dạy học lịch sử .

Phương pháp thực nghiệm sư phạm : Nhằm kiểm định các biện pháp sư phạm đề xuất trong đề tài để khẳng định tính đúng đắn, tính giá trị cũng như tinh khả thi của đề tài.

Phương pháp thống kê toán học : Xử lý các số liệu thực nghiệm một cách chính xác, trên cơ sở đó rút ra những kết luận sư phạm .

II. PHẦN NỘI DUNG

II.1. Cơ sở lý luận

Môn lịch sử ở trường THCS nhằm giúp học sinh có được những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, góp phần hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành động và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống xã hội. Thế nhưng hiện nay nhìn chung đa số học sinh không còn nhiều ham thích với các môn khoa học xã hội nói chung và nhất là môn Lịch sử nói riêng . Cụ thể như chúng ta đã thấy tình hình hiện nay qua các kì thi đại học, cao đẳng thì số thí sinh thi khối C giảm một cách đáng kể và số thí sinh thi khối C nhưng có điểm môn Sử là 0, 1 đang báo động .

Qua nhiều năm công tác tại trường THCS … tôi nhận thấy đa số học sinh không ham thích học môn Lịch sử chiếm tỉ lệ tương đối nhiều . Điều này có nhiều nguyên nhân song không phải do bản thân môn Lịch sử gây ra mà do quan niệm và phương pháp dạy học của chúng ta chưa đáp ứng được nhu cầu của người học .

Trong quá trình dạy học giáo viên phải định hướng được rằng: “Học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn”. Khi học sinh tiếp thu bài trên lớp muốn nhớ kiến thức được lâu thì phải cho các em thực hành, tự học. Như thế học sinh mới chủ động lĩnh hội được kiến thức: “Tôi nghe tôi biết – Tôi làm tôi hiểu”. Phải cho học sinh thực hành thì học sinh mới hiểu được vấn đề đã biết để khắc sâu kiến thức. Muốn vậy thì phải thúc đẩy các em tự học. Trong quá trình tự học của học sinh, giáo viên phải định hướng cho các em. Như vậy việc tự học của học sinh mới có kết quả cao. Nếu các em có tài liệu tham khảo nhiều, hướng dẫn các em tự học trên lớp và ở nhà tốt, kiểm tra chặt chẽ việc tự học của học sinh, phối hợp tốt giữa giáo dục gia đình và nhà trường thì các em sẽ học tập tốt hơn.

II.2. Thực trạng

II.2.a. Thuận lợi – khó khăn

Thuận lợi:

Về phía giáo viên: Trường Trung học cơ sở … có đủ giáo viên dạy Lịch sử, được đào tạo chính quy chuẩn và trên chuẩn . Đại đa số giáo viên đều có ý thức nâng cao chất lượng dạy – học, có ý thức tự học, tự rèn luyện, nhiệt tình trong công tác giảng dạy. Giáo viên đều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh .

Trong giảng dạy đã kết hợp nhuần nhuyễn các đồ dùng dạy học , việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử đã trở nên thường xuyên, đưa lại hiệu quả tích cực trong giảng dạy lịch sử. Đồ dùng dạy học của giáo viên được nhà trường quan tâm trang bị đầy đủ tạo ra nhiều thuận lợi cho giáo viên trong dạy – học .

Về phía học sinh: Học sinh được trang bị đầy đủ sách giáo khoa, đồ dùng học tập, phần lớn có ý thức học tập, chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi giáo viên đặt ra kể cả các em học sinh yếu kém cũng đã mạnh dạn dơ tay phát biểu ý kiến, nhiều em đã có sự chuẩn bị bài mới ở nhà. Đa số học sinh đều tích cực thảo luận nhóm đã đưa lại hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức .

Khó khăn:

Về phía giáo viên :

Một số giáo viên không nhiều tâm huyết với nghề, ít đầu tư cho chuyên môn, đôi khi còn dành thời gian để làm việc nương rẫy .

Bên cạnh đó vẫn còn một số ít giáo viên chưa tích cực hóa hoạt động của học sinh tạo điều kiện cho các em suy nghĩ, nắm vững kiến thức, vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe’, “thầy đọc, trò chép”. Do đó nhiều học sinh chưa nắm kiến thức mà chỉ học thuộc một cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn sách giáo khoa hoàn toàn.

Về phía học sinh :

Do xu thế phát triển của xã hội hiện nay đã tạo tâm lý cho học sinh và kể cả phụ huynh thường xem môn lịch sử là môn phụ . Các em chỉ chú tâm vào các môn tự nhiên như Toán , Lý , Hóa , Anh văn …Ngoài ra do đặc điểm riêng của môn Lịch Sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ , các em không được thực tế chứng kiến, nên khó hình dung . Ngoài ra, các em chưa biết cách học, chưa thực sự tập trung tìm hiểu sâu bài học mà chỉ dừng lại ở mức độ học thuộc những gì thầy cô cho ghi . Tất cả những yếu tố trên đã làm cho các em không có hứng thú học lịch sử.

II.2.b. Thành công – hạn chế

Thành công:

Sử dụng tốt biện pháp giúp học sinh tự học sẽ có tác dụng rất lớn sẽ phát huy được tính tích cực của học sinh, học sinh sẽ ham học, tự lĩnh hội kiến thức. Rất quan trọng trong quá trình dạy và học.

Nếu học sinh tự học ở nhà học tốt thì lên lớp sẽ tiếp thu và hiểu được bài. Sẽ có khả năng đào sâu mở rộng kiến thức. Nếu tự học tốt trên lớp thì về nhà sẽ tự học tốt hơn.

Giáo viên hướng dẫn cho học sinh tự học thì học sinh sẽ ham học, kết quả học tập sẽ cao hơn.

Hạn chế:

Nếu giáo viên quá đặt nặng biện pháp này mà xem nhẹ các biện pháp khác sẽ đem lại hiệu quả không cao cũng có khi là hiệu quả xấu vì có nhiều học sinh lười học sẽ không chịu tự làm việc hoặc ỉ lại vào bạn khi làm việc nhóm . Vì vậy ngoài sử dụng các biện pháp giúp học sinh tự học giáo viên cần kết hợp nhuần nhuyễn với các biện pháp khác để giúp các em học tốt hơn .

II.2.c. Mặt mạnh – mặt yếu

Mặt mạnh :

Ngày nay ngành giáo dục đã nêu cao vấn đề lấy học sinh là trung tâm của hoạt động học tập , muốn đạt hiệu quả tốt nhất cần nâng cao chất lượng tự học cho học sinh . Với giải pháp này học sinh đã có những thay đổi rõ rệt trong cách học, cách chiếm lĩnh tri thức . Tiết học sôi nổi hơn, học sinh hứng thú hơn trong học tập bộ môn, ý thức tự giác được nâng cao không còn thụ động trong nắm bắt kiến thức. Giáo viên chỉ là người hướng dẫn cho học sinh

Mặt yếu :

Giáo viên cần đầu tư nhiều thời gian cho việc chuẩn bị bài từ soạn bài đến chuẩn bị các nội dung để gợi ý cho học sinh, tham khảo tài liệu, bổ sung cho mình một kiến thức vững chắc trước khi bước vào bài mới không những vậy còn phải thường xuyên trau dồi học tập thêm kiến thức tin học để phục vụ bài giảng tốt hơn .

Phải luôn chú ý, dành thời gian tìm hiểu, hướng dẫn kèm cặp các đối tượng học sinh yếu, kém, lười học …

II.2.d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động

Tình hình thực tế hiện nay cho thấy đất nước ta đang phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Xã hội ta cũng đang trên đà phát triển cùng với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, cơ chế thị trường đã len lỏi vào nhận thức của mọi người dẫn đến học sinh không còn nhiều ham thích với các môn khoa học xã hội. Ngoài trường học các em học sinh còn có rất nhiều hoạt động vui chơi, giải trí như: phim ảnh, trò chơi điện tử …nên khiến các em xao nhãng chuyện học hành. Ngoài ra do tác động của nhiều yếu tố khiến các em chỉ tập trung vào các môn khoa học tự nhiên. Bên cạnh đó còn do cha mẹ lo làm ăn không quan tâm đến việc học của các em. Khiến môn lịch sử ít được quan tâm nay lại bị bỏ rơi.

II.2.e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra

Với thực trạng hiện nay việc dạy học lịch sử ở các trường phổ thông đang gặp nhiều khó khăn do tình trạng đại bộ phận học sinh đang dần “xa lánh” môn lịch sử không còn mặn mà với việc học tập môn lịch sử hoặc là học theo kiểu “đọc chép” “nghe ghi”, thầy cho ghi chữ nào thì về học chữ đó, khi trả bài thì đọc lại y như những gì thầy cho ghi khi gặp những câu hỏi cần suy luận thì không trả lời được . Với vai trò là một giáo viên lịch sử tôi thiết nghĩ cần phải thay đổi phương pháp giảng dạy lịch sử làm sao để phát huy tính tích cực của học sinh, giúp môn học không còn khô khan, tiết học không còn nặng nề. Để làm được điều này bên cạnh việc phối hợp nhuần nhuyễn các phương pháp cần tích cực hơn nữa việc giúp học sinh có khả năng tự học .

Qua quá trình giảng dạy tôi nhận thấy, quá trình dạy học chủ yếu tập trung vào người dạy, học sinh thụ động đọc – chép – nghe – ghi … Giáo viên là người chủ động cung cấp kiến thức thông qua các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Tài liệu sử dụng trong giảng dạy ít, giáo viên chưa hướng dẫn cho học sinh tự học có kết quả . Học sinh lười học bài cũ trước khi đến lớp, nên khi giáo viên kiểm tra bài cũ là các em không thuộc bài , điểm thấp. Học sinh nào có điểm miệng rồi thì không học bài cũ nữa. Giáo viên ra bài tập về nhà nhưng các em không làm. Trên lớp không chú ý nghe giảng, ngồi học không tập trung, khi giáo viên ra câu hỏi nhưng các em không trả lời được, hoặc không tập trung suy nghĩ để trả lời .

Một số em có học bài nhưng kết quả bài làm của các em chưa cao, vì những lý do cơ bản sau:

Thứ nhất: Chưa có sự hệ thống hóa kiến thức, làm bài còn rập khuôn như chép nguyên trong vở, hoặc trong sách giáo khoa.

Thứ hai: Chưa có khả năng phân tích, mở rộng vấn đề, liên hệ thực tế.

Thứ ba: Các em ngại đưa ý kiến trả lời không có trong sách giáo khoa, sợ trả lời sai.

Thứ tư: Cho rằng đây là môn học phụ, không cần đầu tư, tìm hiểu nhiều.

Bên cạnh đó một số gia đình chưa quan tâm đến việc học của con em mình, khoán trắng cho nhà trường nên không quản lí được việc học của các em.

Qua quá trình giảng dạy lịch sử tại trường THCS … tôi đã khảo sát tình hình học tập của khối 6 thu thập được số liệu về kết quả học tập của các em như sau: Kết quả học tập môn sử của các em khối 6 theo bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống năm học:

Năm học …

Sĩ số

Giỏi

Tỷ lệ (%)

Khá

Tỷ lệ (%)

Trung bình

Tỷ lệ (%)

Yếu

Tỷ lệ (%)

Kém

Tỷ lệ (%)

Khối 6

142

3

2.1

45

31.7

70

49.3

20

14.1

4

2.8

Những số liệu ở bảng trên cho thấy: Học sinh học lực trung bình và yếu tỉ lệ cao hơn học sinh khá, giỏi, kết quả học môn lịch sử của các em chưa cao.

Chỉ tiêu trường chuẩn:

Trường THCS … phấn đấu lên trường chuẩn quốc gia thì phải đạt chỉ tiêu như sau:

– Giỏi: >3 % – Khá > 35 %

– TB > 50% – Yếu < 10 % – Kém < 2 %

So với chuẩn:

Tỉ lệ học sinh giỏi 2,1% (chuẩn: giỏi > 3%), tỉ lệ học sinh khá 31,7 % ( chuẩn: khá >35%), trung bình 49,3% (chuẩn:TB>50%), tỉ lệ học sinh yếu 14,1 % (chuẩn :yếu < 10%), kém 2,8% (chuẩn < 2%). Như vậy kết quả học tập của năm học … chất lượng học tập của học sinh chưa đạt so với chỉ tiêu của một trường chuẩn. Tỷ lệ học sinh trung bình, yếu, kém cao hơn tỷ lệ học sinh khá, giỏi.

Dự báo nguy cơ:

Trường THCS … dự kiến lên trường chuẩn quốc gia. Nhưng nếu tình trạng này kéo dài mà không thay đổi thực trạng thì trường THCS … vẫn chưa lên được trường chuẩn quốc gia.

Qua năm học ……. tôi đã áp dụng một số phương pháp dạy học mới , kết quả học tập năm học …… của học sinh có tiến bộ, điểm các bài kiểm tra đã cao hơn.

II.3. Giải pháp, biện pháp

II.3.a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp

Mục tiêu của các giải pháp, biện pháp mà tôi đưa ra nhằm cải thiện thái độ học tập của học sinh đối với môn Lịch sử, giúp các em yêu thích môn Lịch sử hơn có hứng thú học tập và biết cách tự chiếm lĩnh trí thức, giúp giáo viên đang trực tiếp giảng dạy lịch sử có biện pháp giúp học sinh có khả năng tự học, để nâng cao chất lượng dạy và học .

II.3. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp

Trước tiên chúng ta nên hiểu thế nào là “tự học” : Tự học hiểu theo đúng bản chất là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp…) và có khi cả cơ bắp (sử dụng các phương tiện) cùng các phẩm chất, cả động cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, thế giới quan, không ngại khó, ngại khổ, kiên trì, nhẫn nại, lòng say mê… để chiếm lĩnh một lĩnh vực khoa học nào đó, biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình.

Tự học là một xu thế tất yếu, bởi vì quá trình giáo dục thực chất là quá trình biến người học từ khách thể giáo dục thành chủ thể giáo dục (tự giáo dục). Tự học giúp nâng cao kết quả học tập của học sinh và chất lượng giáo dục của nhà trường, là biểu hiện cụ thể của việc đổi mới phương pháp dạy học ở các trường phổ thông. Muốn quá trình tự học của học sinh đạt kết quả tốt người học phải xác định cho mình một động cơ học tập đúng đắn, xác định cho mình mục tiêu, nội dung học tập, muốn vậy người giáo viên phải hướng cho các em đi con đường đúng đắn .

Trước đây, quá trình dạy học tập trung vào người dạy “thầy là trung tâm của hoạt động học tập”, ngày nay chúng ta đã xác định “trò là trung tâm của hoạt động học tập” giáo viên chỉ đóng vai trò là người điều khiển hướng dẫn học sinh học tập. Và chúng ta cũng đã thấy chương trình học của học sinh phổ thông nói chung và của môn Lịch sử nói riêng đang “quá tải”, với thời gian một tiết học ở trên lớp là 45 phút người giáo viên không thể truyền đạt hết kiến thức cho học sinh, mà phải hướng dẫn để học sinh tự tìm hiểu, tự học . Có như vậy mới phát huy được tính tích cực của học sinh, tạo hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập. Tránh được tình trạng học sinh phải “mỏi tay, căng mắt” để ghi chép kiến thức từ phía giáo viên mà kết quả tiếp thu kiến thức không như ta mong đợi .

Qua quá trình giảng dạy ở trường : THCS … tôi đã đúc kết ra một số kinh nghiệm để giúp các em tự học tốt hơn như sau :

1/ Giúp các em tìm tài liệu tham khảo

Khi học sinh mới bước vào cấp II còn lạ lẫm với thầy cô mới, phương pháp học tập mới. Các em không còn được học tất cả bộ môn bởi một thầy cô mà thay vào đó là mỗi thầy cô phụ trách một bộ môn nhất định. Mỗi thầy cô có cách giảng dạy riêng, mỗi bộ môn có đặc thù riêng. Vì vậy các em chưa thích ứng ngay được, để giúp các em có thể nhanh chóng hòa nhập, phát huy tốt nhất khả năng của các em đối với môn lịch sử tôi đã hướng dẫn các em tìm các tài liệu như :

– Tài liệu thành văn

– Tài liệu tranh, ảnh

– Tài liệu văn học dân gian

– Các thuật ngữ, khái niệm lịch sử trong chương trình lớp 6 Ví dụ: “bộ lạc”, “di chỉ”….Một số thuật ngữ trong sách giáo khoa lớp 6 đã có giải thích nhưng cũng có một số thuật ngữ trong sách giáo khoa không có các em phải tự tìm hiểu ở các tài liệu khác .

– Tài liệu nhân vật hay đồ phục chế: Như trống đồng, công cụ đồ đá…

– Tài liệu trực quan quy ước gồm các loại bản đồ, đồ thị

Tôi đã thông báo cho các em chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, sách bài tập và sách tham khảo. Để học sinh có tài liệu tham khảo, tôi đã hướng dẫn cho các em tìm hiểu sách, báo hướng dẫn các em đến thư viện của nhà trường để mượn tài liệu ( trường THCS … đã có thư viện riêng và sách vở , tài liệu tham khảo cũng tương đối đầy đủ ) và có một phương tiện rất tiện dụng là mạng Internet . Các em đã được tiếp xúc với môn tin học và các em có khả năng tự lên mạng để tìm hiểu thông tin .

Để khắc phục tình trạng tự học không có kết quả, giáo viên phải hiểu tâm lí học sinh, vì các em vừa chuyển qua phương pháp học mới như mỗi môn một cô dạy riêng . Vì vậy giáo viên phải làm sao gây hứng thú cho học sinh học tập, tạo ra mục đích, động cơ học tập tiến bộ. Giáo viên, trước hơn hết phải là người gợi mở, dẫn dắt và phải tạo được sự hứng thú trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh. Với một cô giáo nổi tiếng nghiêm khắc, hay la mắng các em khi các em không đạt yêu cầu thì đương nhiên khó có thể tạo hứng thú học tập cho các em, mà thay vào đó chỉ là tâm lý sợ sai mà các em luôn phải duy trì trong suốt giờ học. Một số giáo viên vì nhiều lí do khác nhau mà giảng dạy mãi một giáo án cũ đã sử dụng đi sử dụng lại qua nhiều năm học không dành thời gian đầu tư cho giáo án khiến tiết dạy hết sức nhàm chán. Vậy thì thay vì giảng dạy theo tuần tự bình thường, giáo viên có thể biến tiết học thành một vở kịch, một trò chơi với những hình ảnh, tình huống sống động, khiến học sinh quên cả giờ ra chơi .

2/ Hướng dẫn các em tự học ở nhà

Các em cần nắm được những kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa. Kiến thức cơ bản là yếu tố tối ưu cần thiết cho sự hiểu biết của học sinh về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc.

Những kiến thức cơ bản đủ phác họa nên bức tranh quá khứ một cách chân thật. Hướng dẫn học sinh tự học, phân biệt được lịch sử cụ thể từng thời kì, phản ánh được quy luật phát triển của xã hội .

Hoạt động học tập đòi hỏi các em phải tự giác, tích cực và độc lập “không ai có thể học thay mình”, phải chủ động lĩnh hội kiến thức. Sau khi nắm được những kiến thức cơ bản thì các em cần đọc thêm tài liệu liên quan để mở rộng vấn đề.

Khi học các em phải thật tập trung để nhớ bài học, không tập trung quá nhiều thời gian cho một môn học. Khi học bài nhớ theo trình tự “logic” .

Ví dụ: Khi dạy bài 16 “Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập trước thế kỷ X” (trang 70 Lịch sử 6 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) trình bày cuộc khởi nghĩa : Phải trình bày hoàn cảnh, nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa lịch sử, bài học kinh nghiệm. Nhắc nhở các em khi học phải lưu ý các mốc thời gian ví như khi học khởi nghĩa Hai Bà Trưng: Thời gian dựng cờ khởi nghĩa là năm 40, thì thời gian kết thúc khởi nghĩa phải là từ năm 40 trở về sau, chứ không phải là thời gian trước đó.

Đọc những mẩu chuyện về tấm gương cha ông, anh hùng liệt sĩ trong công cuộc dựng nước và giữ nước, kể cho em hoặc bạn bè, người thân nghe về chuyện lịch sử để nhớ kiến thức như: Sơn Tinh, Thủy Tinh; Thánh Gióng; Tô Vĩnh Diện; Phan Đình Giót; An Dương Vương với truyền thuyết nỏ thần…Đọc lịch sử Việt Nam bằng tranh.

Xem bài mới trước khi đến lớp, trả lời ngắn gọn những câu hỏi ở sau mỗi mục của bài. Khi tìm hiểu bài mới nên tham khảo sách hỏi đáp lịch sử 6 để tham khảo thêm.

Làm bài tập về nhà: Mỗi học sinh chuẩn bị một sách bài tập lịch sử 6, không làm đáp án lên sách bài tập ngay mà làm vào giấy nháp: Ví dụ bài tập trắc nghiệm chọn đáp án A, nhưng thấy chưa chắc chắn thì ghi vào vở nháp, khi làm bài chỗ nào chưa nhớ, không rõ thì xem lại sách giáo khoa, biết chắc chắn đúng mới ghi đáp án vào sách bài tập, còn nếu là câu hỏi so sánh thì so sánh nháp sau đó mới ghi vào vở bài tập. Đồng thời rèn luyện cho mình trí nhớ để khi làm bài thi tự tin hơn.

Mỗi học sinh cần chuẩn bị một cái bảng để viết những sự kiện đáng nhớ lên bảng để tiện cho việc nhớ sự kiện.

Khi các em thắc mắc về sự kiện, hiện tượng lịch sử cần giải quyết gấp thì điện thoại 1080 để được hỗ trợ, hoặc các em có thể vào truy cập ở trên mạng Internet…

Đối với học sinh trung học cơ sở, không có nhiều điều kiện để các em có thể đi thực tế, bảo tàng…Do đó, việc sử dụng Internet để phục vụ cho việc học tập nói chung và việc học tập lịch sử nói riêng là rất cần thiết. Ngày nay công nghệ thông tin đã rất phổ biến học sinh ở cấp trung học cơ sở cũng đã có thể tự tìm hiểu được thông tin trên mạng.

Nhưng muốn khai thác tốt thông tin trên mạng thì đòi hỏi giáo viên phải có sự định hướng và từng bước rèn luyện cho các em kĩ năng khai thác tài liệu từ phương tiện hiện đại này.

Khác với giáo viên Tin học, giáo viên Lịch sử không thể trực tiếp chỉ dạy các em những thao tác trên máy mà thông qua việc dạy học bộ môn để rèn luyện kĩ năng cho học sinh để các em tự hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập của chính mình. Muốn vậy, giáo viên có thể hướng dẫn các em khai thác thông tin trên mạng để từng bước rèn luyện kĩ năng cho học sinh.

Để rèn luyện cho học sinh kĩ năng tự học qua việc khai thác tài liệu trên mạng internet được hiệu quả, đỡ mất thời gian tìm kiếm, giáo viên có thể cung cấp cho học sinh những địa chỉ như sau:

http://www. google.com (trang công cụ tìm kiếm phổ biến nhất)

http://www. wikipedia.org (trang công cụ tìm kiếm Bách khoa toàn thư)

http://www.edu.net.vn (trang web của BGD-ĐT)

http://www. youtube.com (trang công cụ tìm kiếm video clip)

Bên cạnh đó để định hướng cho học sinh khai thác những thông tin đáng tin cậy, độ xác thực cao, không bị xuyên tạc, giáo viên phải hướng dẫn nên truy cập vào những trang web có kí hiệu đuôi: edu, org, vn, gov….