SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng làm văn miêu tả con vật cho học sinh lớp 4

1. MỞ ĐẦU
2. 1.  Lí do chọn đề tài

Nền giáo dục Việt Nam đang chuyển mình với những những đổi mới không ngừng. Trong những đổi mới chung của tất cả các cấp học, giáo dục Tiểu học cũng có những màu sắc đổi mới riêng, nhất là trong cách đánh giá học sinh. Song song đồng hành với đổi mới cách đánh giá là đổi mới về phương pháp, hình thức dạy học. 

Trước những yêu cầu đổi mới “ một cách toàn diện” của ngành, mỗi giáo viên đứng lớp luôn trăn trở làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học. Mỗi môn học đều có mục tiêu riêng và để đạt được mục tiêu dạy học đó, giáo viên cần có những nghiên cứu sâu về kiến thức, phương pháp, nội dung môn học. Tiếng Việt là một trong những môn học có số tiết dạy ở bậc Tiểu học nhiều nhất và cũng là môn học then chốt của cấp học. Môn Tiếng Việt hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng tiếng Việt ( đọc, nghe, nói, viết) để học tập và giao tiếp, góp phần rèn luyện các thao tác tư duy, cung cấp những kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên, văn hóa, văn học, bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt, thói quen giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

 Nhiều năm qua, tôi đã dạy học lớp 4 và thấy rằng việc viết một đoạn văn, bài văn đối với các em học sinh còn rất nhiều khó khăn, nhất là văn miêu tả. Để viết được một đoạn, bài văn miêu tả hay đòi hỏi học sinh phải thành thạo nhiều kĩ năng như viết, liên kết câu, dùng từ, đặt câu, trình bày, bố cục và biết quan sát, tri giác, tích lũy vốn sống, lựa chọn những chi tiết nổi bật…Thực tế rất ít học sinh có đủ các yếu tố cần thiết đó nên sản phẩm của các em là những đoạn văn mắc rất nhiều lỗi, nghèo nàn, sơ sài, khô cứng, từ ngữ thiếu chau chuốt, gọt giũa…Với những kinh nghiệm đã tích lũy trong những năm dạy lớp 4 và mong muốn nâng cao chất lượng viết những bài văn miêu tả loài vật ở học sinh lớp 4, tôi đã tập trung nghiên cứu và thử nghiệm một số biện pháp nâng cao chất lượng làm văn tả loài vật tại lớp học mình được phân công. Trong phạm vi nhỏ của SKKN này, tôi xin được chia sẻ “Một số biện pháp nâng cao chất lượng làm văn miêu tả con vật cho học sinh lớp 4”.

1. 2. Mục đích nghiên cứu

        Đề xuất một số biện pháp qua những kinh nghiệm dạy học của bản thân giúp học sinh lớp 4 nâng cao chất lượng làm những đoạn văn, bài văn miêu tả con vật.

1. 3 . Đối tượng nghiên cứu

          Các biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 4 trường Tiểu học Thị trấn Thống Nhất làm văn miêu tả con vật có chất lượng  cao hơn.

1. 4. Phương pháp nghiên cứu

– Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến phương pháp dạy học sinh làm văn miêu tả con vật. 

– Nghiên cứu thực tiễn dạy học trên lớp qua các năm học, các đối tượng học sinh ở lớp 4 qua hai năm học: ……và ……

– Điều tra khảo sát thực tế các bài làm văn miêu tả loài vật của học sinh lớp 4A, năm học ……và lớp 4A năm học ……, thu thập thông tin liên quan đến việc dạy và học làm văn miêu tả con vật.

– Thống kê chất lượng bài làm của học sinh, tổng hợp vào bảng số liệu, xử lí số liệu liên quan đến chất lượng bài làm của học sinh.

– Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các các nội dung liên quan đến các biện pháp dạy học sinh miêu tả con vật.

2. NỘI DUNG
3. 1. Cơ sở lí luận

2.1.1. Mục tiêu dạy tập làm văn miêu tả loài vật 

Dạy tập làm văn giúp học sinh phát triển khả năng sản sinh văn bản nói và văn bản viết. Ngoài mục tiêu trang bị kiến thức và rèn các kĩ năng làm văn, phân môn tập làm văn còn góp phần cùng các môn học khác mở rộng vốn sống, rèn luyện tư duy lô gic, tư duy hình tượng, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mĩ và hình thành nhân cách cho học sinh. Việc phân tích dàn bài, lập dàn ý, chia đoạn bài văn miêu tả, quan sát đối tượng…góp phần phát triển khả năng phân tích, tổng hợp, phân loại của học sinh. Tư duy hình tượng của các em cũng được rèn luyện nhờ vận dụng các biện pháp so sánh, nhân hóa, nhờ huy động vốn sống, huy động trí tưởng tượng khi miêu tả. Mặt khác, khi phân tích đề tập làm văn, học sinh có điều kiện hướng tới cái chân, cái thiện, cái mĩ được định hướng trong các đề bài. Khi quan sát các đối tượng miêu tả là các con vật, học sinh được rèn luyện cách nhìn đối tượng trong quan hệ gần gũi giữa người và con vật. Từ đó, tình cảm yêu mến, gắn bó với thiên nhiên, với con người và những con vật xung quanh của các em nảy nở, tâm hồn tình cảm của các em thêm phong phú. Đó là nhân tố quan trọng góp phần hình thành nhân cách tốt đẹp của trẻ. 

2.1.2. Cơ sở khoa học của dạy tập làm văn miêu tả loài vật

Tập làm văn là môn học mang tính tổng hợp. Do đó, việc dạy tập làm văn dựa trên các hiểu biết về phương pháp dạy tiếng mẹ đẻ, lí thuyết hoạt động lời nói, ngôn ngữ học và lí luận văn học. Dạy học Tiếng Việt trong đó quan trọng nhất là phân môn Tập làm văn có mối quan hệ chặt chẽ với tâm lí học lứa tuổi. Giáo viên cần biết được sản phẩm lời nói được sản sinh ra như thế nào trong quá trình học tập của học sinh. Nhận thức của trẻ em được phát triển thông qua hoạt động thực tiễn. 

“ Hoạt động là quy luật chung nhất của cuộc sống con người, của tâm lí con người”. “ Động cơ nói năng không phải là của hoạt động lời nói mà của hoạt động thuộc bậc cao hơn – hoạt động giao tiếp” [4]. Vì vậy, để thực hiện hoạt động giao tiếp chúng ta có thể dùng lời nói hoặc viết tức là thực hiện một hành vi nói năng.

Miêu tả chính là “ lấy nét vẽ hoặc câu văn để biểu hiện các chân tướng của sự vật” [6].. Miêu tả con vật là dùng lời nói để vẽ lên trước mắt người đọc hình ảnh con vật một cách sinh động với những đặc điểm nổi bật về hình dáng, hoạt động và các thói quen sinh hoạt của nó. Cũng như tất cả các thể loại văn miêu tả nói chung, văn miêu tả loài vật mang tính thông báo thẩm mĩ, chứa đựng tình cảm của người viết, sinh động và tạo hình, ngôn ngữ miêu tả giàu hình ảnh.

2.1.3. Tính chất của phân môn tập làm văn 

Phân môn tập làm văn có tính tổng hợp được thể hiện ở việc sử dụng toàn bộ các kĩ năng được hình thành và phát triển do nhiều phân môn khác của môn Tiếng Việt đảm nhiệm, sử dụng kiến thức và kĩ năng do nhiều môn học khác trong nhà trường cung cấp, huy động toàn bộ vốn sống hoặc những mảng vốn sống của học sinh có liên quan đến đề bài. Khi tả một con mèo đang bắt chuột hoặc một con gà đang kiếm mồi … học sinh không chỉ huy động vốn tri thức qua các bài học mà còn phải huy động tất cả những tình cảm, ấn tượng, cảm xúc, những kí ức còn lưu giữ được về các con vật ấy. Như vậy bài văn mới trở nên sinh động và có hồn.

Phân môn tập làm văn còn mang tính sáng tạo. Khi làm văn, học sinh đã thực hiện một hoạt động giao tiếp. Mỗi bài văn là sản phẩm không lặp lại của từng học sinh. Do đó, trong việc học làm văn, học sinh được chủ động, tự do thể hiện cái “tôi” của mình một cách rõ ràng, bộc bạch cái riêng của mình một cách trọn vẹn. Dạy làm văn là dạy các em tập suy nghĩ riêng, tập sáng tạo, tập thể hiện trung thực con người mình.