SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng phát triển nhận thức thông qua hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 4 – 5 tuổi

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài.

Bác Hồ kính yêu đã dạy rằng “ Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm phải trồng người” vì lợi ích của cả dân tộc, của cả quốc gia, vì trẻ em là hạnh phúc của mọi gia đình, của mọi nhà, vậy nên việc bảo vệ chăm sóc giáo dục trẻ không phải chỉ là trách nhiệm của mọi người mà của toàn xă hội. Vậy thì mỗi giáo viên Mầm non chúng ta cần chung tay gieo trồng chăm sóc và bảo vệ trẻ. Trẻ em như một tờ giấy trắng làm quen với môi trường xung quanh chính là bắt đầu cho trẻ thích ứng, lĩnh hội và cải tạo môi trường. Ca dao xưa có câu “ Dạy con từ thủa còn thơ” đã đúc rút ra từ kinh nghiệm “ Dạy con rèn người” của ông cha ta. Mỗi chúng ta đều được lớn lên từ những môi trường đầu tiên. Đó là những tiếng ru ngọt ngào của bà, của mẹ. Những ngọn đèn cháy lung linh trong đêm, những ngôi sao nhỏ lấp lánh trên cao. Môi trường âm thanh và hình ảnh xung quanh đó đều mang lại nguồn biểu tượng vô cùng phong phú và theo trẻ cho đến hết cuộc đời, đã gợi lên lòng yêu quê hương, đất nước ở mỗi con người. Khám phá môi trường xung quanh trẻ có vốn hiểu biết những gì quanh mình và sẽ hình thành nên nhưng thói quen tốt, xấu của trẻ. Đất nước ta ngày một phát triển do vậy con người cần phải năng động sáng tạo để phù hợp với sự phát triển của nó. Muốn được như vậy trẻ Mầm Non cần được tiếp xúc và khám phá khoa học quanh mình, đặc biệt là trẻ 4- 5 tuổi nhận thức, tư duy, ngôn ngữ và tình cảm xã hội gần như hoàn thiện. Khám phá khoa học qua nền giáo dục là góp phần không nhỏ vào việc phát triển nhân cách thế hệ trẻ. Nếu giáo viên không sáng tạo trong việc tổ chức thì hiệu quả đạt không cao. Nếu tiết dạy không có gì mới để trẻ được khám phá trẻ sẽ phát triển chậm hơn so với nhu cầu xã hội . 

Như chúng ta đã biết, môi trường xung quanh vô cùng phong phú. Nó là một thế giới rộng lớn với biết bao màu sắc và các đồ chơi đẹp, phong phú luôn thu hút trẻ, luôn thôi thúc tâm hồn gợi cảm và tính tò mò, hiếu động của trẻ thơ. Ở độ tuổi 4-5 tuổi, khả năng nhận thức của các cháu được phát triển chủ yếu qua việc tiếp xúc, tìm hiểu đồ dùng, đồ chơi và các nguyên vật liệu, qua các hoạt động tìm hiểu cây cối, con vật, các hiện tượng tự nhiên và cuộc sống xã hội. 

Muốn được như vậy ngay từ tuổi ấu thơ trẻ Mầm non, đặc biệt là trẻ 4 – 5 tuổi đang ở những bước phát triển mạnh về nhận thức, tư duy, ngôn ngữ về tình cảm, những thế giới khách quan xung quanh thật bao la rộng lớn, có biết bao điều mới lạ và hấp dẫn, những câu hỏi tại sao, như thế nào? Làm bằng gì, có gì giống nhau, có gì khác nhau, trẻ tò mò muốn biết, muốn được khám phá.

Hoạt động khám phá khoa học phần nào đã giải đáp thắc mắc của trẻ, cho nên giáo dục Mầm non đã góp phần không nhỏ vào việc giáo dục thế hệ trẻ và  trách nhiệm của một giáo viên là tạo nên nền tảng vững chắc, là chặng đường khôn lớn của trẻ, giáo dục mầm non có tầm quan trọng rất lớn đối với đời sống con người nhất là lứa tuổi Mầm non.

Cho trẻ hoạt động khám phá khoa học, nhằm phát triển năng khiếu thẩm mỹ vốn có ở trẻ, tạo điều kiện cho trẻ hứng thú trước cái đẹp của thế giới xung quanh, từ đó trẻ hiểu được cái đẹp, biết đánh giá cái đẹp và tạo ra cái đẹp mà trẻ cảm thụ được, giúp trẻ yêu thích và rung động trước những gì xung quanh trẻ.

        Trên thực tế giáo viên khi tổ chức hoạt động khám phá khoa học thường chỉ chú trọng cho trẻ tìm hiểu các đặc điểm bề ngoài đơn thuần như: tên gọi, các bộ phận, màu sắc, hình dáng, công dụng của sự vật hiện tượng trong môi trường xung quanh mà xem nhẹ việc cho trẻ sử dụng các giác quan trong quá trình quan sát và tìm hiểu sự thay đổi của các sự vật hiện tượng. Trẻ thường chỉ được nhìn, nghe và trả lời, ít được sờ mó các đồ vật và làm thử nghiệm. Đặc biệt các câu hỏi đặt ra trong quá trình quan sát thường chưa mang tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Từ đó dẫn tới chất lượng của bộ môn còn thấp, chưa mang lại kết quả như mục đích yêu cầu đề ra. Nên tôi đã quyết định chọn đề tài nghiên cứu của mình là: “Một số biện pháp nâng cao chất lượng phát triển nhận thức thông qua hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 4-5 tuổi ở trường Mầm non Hưng Lộc”.

1.2.Mục đích nghiên cứu.

Giúp giáo viên có được các phương pháp và biện pháp tốt để nâng cao chất lượng dạy trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi thông qua hoạt động  khám phá khoa học. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

35 cháu lớp mẫu giáo 4-5 tuổi lớp B4 trường Mầm non Hưng lộc

1.4.Phương pháp nghiên cứu.

+ Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết

+ Phương pháp điều tra khảo sát, quan sát, trực quan, đàm thoại, trao đổi…

+ Phương pháp thống kê, xử lý số liệu

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lý luận:

Xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lý của  trẻ, ở tuổi này ý thức đang được  hình thành, trẻ có khả năng so sánh mình với người khác. Trẻ đã được  biết giới tính của mình và biết phải thể hiện thế nào cho phù hợp với giới tính. Trẻ có thể lĩnh hội các khái niệm sơ đẳng, có cách lập luận dần chính xác hơn.

Ở lứa tuổi Mầm non tâm hồn trẻ rất ngây thơ và trong sáng “ Chơi mà học và học bằng chơi” thế giới xung quanh qua “ lăng kính chủ quan” của trẻ, tất cả đều mới lạ “ Với biết bao điều kỳ diệu!” và “ vì sao lại thế ?” hay “ vì sao thế nhỉ ?”….luôn là những câu hỏi thắc mắc, là những điều trẻ luôn khao khát muốn biết, muốn tìm hiểu và khám phá!…

Có lẽ ngay từ lúc cất tiếng khóc chào đời cho tới khi biết cầm nắm các vật trên tay, hay khi trẻ biết bước những bước đi chập chững đầu tiên của cuộc đời, trẻ đã muốn tìm hiểu và khám phá về thế giới xung quanh?

Qủa thực, hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự phát triển tâm lý của trẻ lứa tuổi Mầm non nói chung và độ tuổi mẫu giáo 4-5 tuổi nói riêng. Vì vậy cho trẻ khám phá khoa học về môi trường xung quanh chính là tạo điều kiện, cơ hội và tổ chức các hoạt động  để trẻ tích cực tìm tòi phát hiện về các hiện tượng sự vật xung quanh. Đây thực chất là quá trình tạo ra môi trường hoạt động, tạo ra các tình huống và tổ chức các hoạt động cho trẻ tiếp xúc, trải nghiệm với các sự vật hiện tượng của môi trường xung quanh, qua đó trẻ hiểu biết về đặc điểm, tính chất, các mối quan hệ, sự thay đổi và phát triển của chúng giúp trẻ học được các kỹ năng quan sát, phân nhóm, phân loại, phán đoán giải quyết vấn đề, truyền tải ý kiến của mình và đưa ra kết luận về các sự vật hiện tượng đã quan sát, tiếp xúc. Hoạt động cho trẻ tiếp xúc tìm tòi, khám phá môi trường xung quanh giúp trẻ được tiếp xúc với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội, từ đó trẻ lĩnh hội được những kiến thức sơ đẳng, những hiểu biết, những kinh nghiệm để trẻ học cách làm người. Do dó cho trẻ hoạt động khám phá khoa học về môi trường xunh quanh sẽ phát triển ở trẻ kỹ năng nhận thức, kỹ năng xã hội đồng thời giáo dục thái độ ứng sử và thái độ khoa học, trẻ biết cách học, cách nghĩ cách hành động khám phá môi trường xung quanh.

Trên thực tiễn trong công tác giáo dục trẻ Mầm non, xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lí trẻ thì việc cho trẻ hoạt động khám phá khoa học là không thể thiếu, hoạt động khám phá khoa học có tác dụng giáo dục về mọi mặt đối với trẻ đó là: ngôn ngữ, đạo đức, trí tuệ, thẩm mĩ, lao động….Khám phá khoa học là phương tiện để giao tiếp và làm quen với môi trường xung quanh để giao lưu và bày tỏ nguyện vọng của mình và đồng thời cũng là công cụ của tư duy. Vì vậy các nhà giáo dục đã sử dụng nhiều phương pháp để cho trẻ được tiếp cận với thế giới xung quanh.

Mỗi  một đứa trẻ lớn lên muốn phát triển toàn diện thì phải có những yếu tố quan trọng giúp cho sự phát triển nhân cách sau này cho trẻ. Vì vậy trẻ cần được tiếp thu toàn bộ các hoạt động phù hợp với đặc điểm  tâm sinh lý của trẻ. Thông qua các hoạt động giúp trẻ làm quen và tiếp xúc với thế giới xung quanh, hình thành ở trẻ những biểu tượng, phong phú, đa dạng hơn.