1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài.

          Ngay từ khi mới biết nhận thức, thế giới xung quanh là điều mà con người luôn khát khao tìm hiểu. Ở cấp tiểu học, các kiến thức về tự nhiên, xã hội và con người; sự vận động và phát triển và mối quan hệ giữa chúng được trình bày một cách đơn giản, phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh tiểu học trong môn Khoa học.

Môn Khoa học trong nhà trường Tiểu học có vị trí vô cùng quan trọng. Đây là môn học tích hợp kiến thức của nhiều ngành khoa học như hóa học, sinh học….Thông qua nội dung môn học, học sinh có thêm hiểu biết về các hiện tượng có trong tự nhiên từ đó ứng dụng vào thực tiễn cuộc sống. 

Ở lớp 4 môn Khoa học có ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Vì đây là lớp học đầu tiên ở bậc tiểu học các em được làm quen với môn học với phương pháp học môn Khoa học. Nếu các em có phương pháp học đúng đắn thì sẽ là nền tảng để học tốt môn học này ở lớp 5 và các cấp học cao hơn. Môn Khoa học ở lớp 4 nhằm giúp học sinh có một số kiến thức cơ bản, ban đầu và thiết thực về:

– Sự trao đổi chất, nhu cầu dinh dưỡng và sự lớn lên của cơ thể người.     Cách phòng tránh một số bệnh thông thường và bệnh truyền nhiễm hay sự trao đổi chất, sinh sản của thực vật, động vật cũng như nắm được một số đặc điểm, ứng dụng của một số vật liệu và dạng năng lượng thường thường gặp trong đời sống, sản xuất.

– Bước đầu hình thành và phát triển kĩ năng ứng xử thích hợp trong các tình huống có liên quan đến vấn đề sức khỏe của bản thân, gia đình và cộng đồng. Thông qua quan sát và làm thí nghiệm thực hành khoa học đơn, gần gũi với đời sống và sản xuất đồng thời học sinh biết nêu những thắc mắc, biết tìm thông tin để giải đáp

– Hình thành và phát triển những thái độ hành vi tự giác thực hiện quy tắc vệ sinh an toàn cho bản thân, gia đình và cộng đồng. Qua  đó bồi dưỡng tình yêu khoa học ham muốn vận dụng kiến thức vào đời sống, bồi đắp tình yêu thiên nhiên, đất nước, con người từ đó giúp học sinh có ý thức bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường. Đó chính là ý nghĩa, là mục đích to lớn mà môn Khoa học lớp 4 mang lại cho học sinh và mong muốn các thầy cô giáo và các em học sinh làm được điều đó. 

Song hành cùng với vai trò của môn Khoa học lớp 4 thì nội dung của chủ đề: Vật chất và năng lượng có tác dụng to lớn đóng vai trò là hạt nhân của môn khoa học ở lớp 4. Những kiến thức của chủ đề này rất gần gũi với học sinh vì ở lứa tuổi học sinh tiểu học, thế giới tự nhiên đối với các em chứa đựng bao điều bí ẩn. Sự tác động của nó hàng ngày qua mắt các em làm cho các em lạ lẫm, khiến các em tò mò, muốn khám phá để hiểu biết về chúng. Các em không bằng lòng với việc quan sát mà còn thao tác trực tiếp để hiểu chúng hơn. Các em rất thích thú khi phát hiện ra một điều gì đó mới lạ liên quan đến thực tế. Điều đó thể hiện rõ trên vẻ mặt vui tươi khi tìm người thân để chia sẻ niềm vui của mình. Chính sự tò mò, ham hiểu biết khoa học là động cơ thúc đẩy các em học tập một cách tích cực. Sự hứng thú sẽ làm nảy sinh khát vọng, lòng ham mê hoạt động và hoạt động sáng tạo. Không chỉ là mạch kiến thức quan trọng của môn Khoa học lớp 4 mà thông qua chủ đề: Vật chất và năng lượng sẽ cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản ban đầu về các hiện tượng có trong tự nhiên có ở ngay bên cạnh các em mà hàng ngày các em nhìn thấy, sờ thấy và cảm nhận thấy. Đó là  một số vật liệu và các dạng năng lượng thường gặp trong đời sống và sản xuất như: vì sao nước lại chảy từ trên cao xuống ? vì sao ta có thể nghe thấy mọi âm thanh trong cuộc sống ? Vì sao ánh sáng lại cần thiết cho con người và động thực vật. Tất cả những câu hỏi thắc mắc đó sẽ được giải quyết khi các em học về chủ đề “Vật chất và năng lượng”. Qua việc khám phá tìm hiểu, trinh phục kiến thức của chủ đề này sẽ giúp các em có cách ứng xử thích hợp với thiên nhiên biết yêu quý, trân trọng và bảo vệ thiên nhiên. Đồng thời giúp các hiểu biết và khát khao muốn khám phá về thế giới tự nhiên xung quanh mình để thỏa chí tò mò các em phải quan sát và làm thí nghiệm, nêu câu hỏi thắc mắc trong quá trình học tập, diễn đạt những hiểu biết bằng lời nói, hình vẽ, sơ đồ, phân tích rồi so sánh những dấu hiệu chung và riêng của sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên. Qua đó đã giáo dục các em ham hiểu biết khoa học, có ý thức vận dụng những kiến thức đã học vào đời sống. 

  Môn Khoa học thú vị là vậy! Chủ đề Vật chất và năng lượng quan trọng và  thiết thực là thế nhưng thực tiễn dạy học môn Khoa học lớp 4 nói chung và dạy học chủ đề về “Vật chất và năng lượng” nói riêng cho thấy, giáo viên còn chưa nhận thức hết vai trò và tầm quan trọng của môn học này, chưa có sự đầu tư, quan tâm đúng mức cho môn học vì vậy chưa bỏ nhiều thời gian, tâm huyết nghiên cứu, tìm tòi ra những phương pháp dạy học phù hợp nhằm nâng cao chất lương môn học nên còn gặp nhiều khó khăn trong việc sử dụng phương pháp dạy học. Các phương pháp dạy học truyền thống vẫn chiếm ưu thế, học sinh học tập còn thụ động. Các thí nghiệm trong bài còn mang tính chất minh họa. Giáo viên còn tự mình trình bày, biểu diễn các thí nghiệm thực hành để minh họa cho kiến thức của bài học mà ít tổ chức cho học sinh tham gia hoạt động này để các em chiếm lĩnh tri thức khoa học một cách chủ động, thoả mãn nhu cầu tìm tòi hiểu biết, óc tò mò khoa học của học sinh. Vì vậy các giờ học còn mang tính áp đặt, các em ít được bộc lộ tính chủ động, sáng tạo vì vậy mà hiệu quả dạy môn Khoa học chưa cao. Việc tìm ra những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả khi dạy học các môn học ở tiểu học nói chung và môn Khoa học nói riêng là vấn đề quan trọng nhằm hình thành cho học sinh phương pháp học tập độc lập, sáng tạo, qua đó để nâng cao chất lượng dạy học. Xuất phát từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học và qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy lớp 4, bản thân tôi luôn băn khoăn, trăn trở, trăn trở trong từng tiết dạy, từng bài học, từng chủ đề của môn học, từng bài thi môn Khoa học của học sinh .Vì vậy tôi cố gắng tìm tòi, nghiên cứu và mạnh dạn xin trình bày Sáng kiến: Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả khi dạy học chủ đề “Vật chất và năng lượng” môn Khoa học lớp 4. với mong muốn sẽ phát huy tính tích cực chủ động học tập của học sinh, giúp các em yêu thích môn học và học tập tiến bộ hơn, tạo cơ sở vững chắc cho các em tiếp tục học tốt môn học này ở những lớp học, bậc học cao hơn.

1. Mục đích nghiên cứu

Tìm ra một số biện pháp để nâng cao hiệu quả khi dạy chủ đề “Vật chất và năng lượng” môn Khoa học lớp 4.

III. Đối tượng nghiên cứu

 Học sinh khối 4- Trường Tiểu học Định Thành.

1. Phương pháp nghiên cứu
2. Phương pháp thu thập thông tin.
3. Phương pháp lí thuyết.
4. Phương pháp điều tra, phỏng vấn.
5. Phương pháp trao đổi kinh nghiệm.
6. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
7. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

7. Phương pháp khảo sát, thống kê, xử lí số liệu.

1. Điểm mới của sáng kiến:

           Đề tài sáng kiến kinh nghiệm của tôi tập chung vào việc tìm ra: Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả khi dạy học chủ đề “Vật chất và năng lượng” môn Khoa học lớp 4” với nội dung cơ bản như sau:

1. Có phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp đảm bảo tính cá thể hóa học tập của học sinh về chủ đề vật chất và năng lượng nhằm nâng cao hiệu quả tiếp thu bài học của học sinh.
2. Giáo viên giúp học sinh hình thành khả năng tự học và học có sáng tạo.
3. Tổ chức đánh giá kết quả học tập của học sinh về chủ đề “Vật chất và năng lượng” theo đúng quy dịnh của thông tư 22.
4. Giáo viên cần trau dồi vốn kiến thức phong phú và đa dạng có liên quan đến môn học.

NỘI DUNG

Cơ sở lý luận

        Chúng ta đang sống trong thời đại nền văn minh công nghiệp, cách mạng khoa học công nghệ phát triển như vũ bão đòi hỏi người lao động phải có năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề. Sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước đang đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đối với hệ thống giáo dục học đi đôi với hành, lí thuyết gắn liền với thực tiễn của đời sống và sản xuất. Học là để lao động để áp dụng vào cuộc sống. Với sản phẩm đặc biệt là con người, giáo dục là động lực cho sự phát triển bền vững của đất nước. Để hoàn thành sứ mệnh to lớn của mình, giáo dục phải đổi mới một cách toàn diện từ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức.     

         Trong chương trình môn khoa học lớp 4 thì chủ đề “Vật chất và năng lượng” là mạch kiến thức quan trọng, then chốt. Kiến thức của chủ đề này vô cùng gần gũi, thiết thực với học sinh nó góp phần cung cấp cho học sinh hiểu biết những đặc điểm, tính chất, hiện tượng của nước, âm thanh, ánh sáng… trong đời sống hàng ngày. Bước đầu hình thành cho học sinh kĩ năng quan sát và có khả năng làm thí nghiệm một cách đơn giản từ đó học sinh hiểu vận dụng và so sánh rút ra được dấu hiệu đơn giản trong thế giới tự nhiên và rèn cho học sinh có ý thức quan tâm, ham hiểu biết tìm hiểu học tập môn Khoa học đồng thời cũng phải hình thành niềm tin khoa học cho các em để giup các em vận dụng kiến thức học được vào thực tiễn. Tất cả điều đó sẽ góp phần hình thành con người Việt Nam yêu lao động và luôn sáng tạo trong lao động sản xuất.

         Xuất phát từ cơ sở đó cho ta thấy được tầm quan trọng trong việc dạy và học chủ đề “Vật chất và năng lượng” của môn Khoa học ở lớp 4 trong nhà trường Tiếu học.