SKKN Một số biện pháp rèn kĩ năng chia số thập phân cho học sinh lớp 5

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài.

Môn Toán là một trong những môn học có vị trí đặc biệt quan trọng trong quá trình  dạy học ở Tiểu học. Nó có tác dụng trong việc hình thành và phát triển trí thông minh, tư duy độc lập, linh hoạt, sáng tạo hình thành nền nếp, phong cách, tác phong làm việc trong mọi lĩnh vực hoạt động của con người. Vì vậy công việc của người dạy là làm thế nào để tổ chức thành công hoạt động trí tuệ ấy.

Chính vì thế từ khi bước vào lớp 1, các em đã được học kĩ về số tự nhiên và các phép tính của nó lên đến lớp 4 được học về phân số các phép tính về phân số. Bước lên lớp 5 các em được học tiếp số thập phân và các phép tính với số thập phân. Nội dung về số thập phân là một nội dung quan trọng và khó đối với học sinh. Nội dung này có khối lượng kiến thức mới và khá trừu tượng. Do đó khi học về các phép tính với số thập phân rất nhiều học sinh gặp khó khăn và mắc sai lầm khi thực hiện các phép tính cộng, trừ, nhân, chia các số thập phân đặc biệt là phép tính chia.

Thực trạng này là do nhiều nguyên nhân nếu không sớm được khắc phục thì nó sẽ ảnh hưởng lớn đến việc học tập các nội dung tiếp theo và đến kết quả học tập của các em cũng như mục tiêu dạy học Toán ở Tiểu học. Hơn nữa, nó còn ảnh hưởng tới việc học tập ở các bậc học trên và việc vận dụng kiến thức kĩ năng toán học vào trong thực tiễn cuộc sống hằng ngày của học sinh.

Xuất phát từ thực tế việc dạy học các phép tính về số thập phân cho học sinh tôi nhận thấy cần phải giúp học sinh thực hiện chia số thập phân một cách thành thạo, thuần thục để các em có được kiến thức vững chắc học các dạng toán khác. Từ suy nghĩ đó tôi đã chọn đề tài: “ Một số biện pháp rèn kỹ năng chia số thập phân cho học sinh lớp 5”.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

Trước thực trạng hiện nay, khi học về nội dung chia số thập phân cho học sinh lớp 5, các em thường gặp nhiều khó khăn và mắc sai lầm trong thực hành chia các số thập phân. Điều đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục hiện nay của trường tôi. Với mong muốn được góp một phần công sức nhỏ bé của mình trong công tác nâng cao chất lượng giáo dục, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm đưa ra “Một số biện pháp rèn kĩ năng chia số thập phân cho học sinh lớp 5”.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

           Sáng kiến nghiên cứu các dạng toán về chia số thập phân trong chương trình Toán 5.

1.4.Phương pháp nghiên cứu.

  – Phương pháp điều tra khảo sát thực tế.

– Phương pháp tra cứu tài liệu.

– Phương pháp phân tích tổng hợp.

– Phương pháp trắc nghiệm.

– Phương pháp thực hành.

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lí luận.

 *  Đặc điểm của môn Toán ở Tiểu học.

Môn Toán nói chung và môn Toán ở Tiểu học nói riêng ngoài những đặc điểm chung của Toán học còn có những đặc điểm riêng:

Vào lớp 1, học sinh lần đầu tiên được tiếp xúc với môn Toán, cụ thể là được tiếp xúc với các đối tượng của môn Toán, các quan hệ Toán học, các phép tính của Toán học… Đó là cơ sở ban đầu để làm nền tảng cho quá trình học tập môn Toán sau này. Đặc biệt đó cũng là lần đầu tiên các em được làm quen và rèn luyện các thao tác tư duy trong môn Toán như: quan sát, so sánh, tổng hợp, chứng minh…

Nội dung môn Toán ở Tiểu học không có cấu trúc thành những phân môn riêng biệt như các bậc học trên mà nó là một môn học thống nhất: bao gồm những kiến thức chủ yếu có mối quan hệ hữu cơ với nhau và lấy kiến thức số học làm kiến thức cốt lõi.

Cấu trúc nội dung môn Toán ở Tiểu học quán triệt tư tưởng Toán học hiện đại và phù hợp với từng giai đoạn phát triển của học sinh Tiểu học.

Các kiến thức, kỹ năng của môn Toán ở Tiểu học được hình thành chủ yếu bằng thực hành, luyện tập và thường xuyên được ôn tập, củng cố phát triển, vận dụng trong học tập và trong đời sống.

Với nội dung  phần : “Chia số thập phân” ở lớp 5 chương trình gồm có 11 tiết từ tiết 63 đến tiết 73 bao gồm các bài sau:

– Chia một số thập phân cho  một số tự nhiên.

– Chia một số thập phân cho 10,100,1000…

– Chia một số tự nhiên cho một số tự nhiên mà thương tìm được là một số thập phân.

– Chia một số tự nhiên cho một số thập phân.

– Chia một số thập phân cho một số thập phân.

 * Đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học.

Ở học sinh Tiểu học, nhất là học sinh các lớp dưới hệ thống tín hiệu thứ nhất còn chiếm nhiều ưu thế so với hệ thống tín hiệu thứ hai do đó các em rất nhạy cảm với tác động bên ngoài. Điều này phản ánh trong nhiều hoạt động nhận thức ở lứa tuổi học sinh Tiểu học. Do khả năng phân tích tổng hợp chưa phát triển, các em thường tri giác trên tổng thể. Tri giác không gian chịu nhiều tác động của trường tri giác gây ra các biến dạng vào “ảo giác”.

Đối với học sinh Tiểu học sự chú ý không có chủ định còn chiếm ưu thế, sự chú ý này chưa bền vững nhất là các đối tượng ít thay đổi. Do thiếu khả năng tổng hợp, sự chú ý của học sinh Tiểu học còn phân tán. Mặt khác do thiếu  khả năng phân tích nên các em dễ bị lôi cuốn vào trực quan, gợi cảm. Sự chú ý ở các em thường hướng ra bên ngoài vào hành động chứ các em chưa có khả năng hướng vào trong, hướng vào tư duy.

Trí nhớ trực quan hình tượng và trí nhớ máy móc phát triển hơn trí nhớ lôgíc, ghi nhớ máy móc dễ dàng hơn ghi nhớ lôgíc, hình ảnh cụ thể dễ nhớ hơn các câu chữ trừu tượng.

Trí tưởng tượng tuy có phát triển hơn nhưng tản mạn, ít có tổ chức và còn chịu tác động nhiều của hứng thú, kinh nghiệm sống và các mẫu hình đã biết.  Với đặc điểm nhận thức như trên thì quá trình nhận thức môn Toán của học sinh Tiểu học được phát triển qua hai giai đoạn:

   – Giai đoạn đầu (Từ lớp 1 đến lớp 3):  Sự nhận thức còn mang tính trực quan.

– Giai đoạn hai (Từ lớp 4 đến lớp 5): các hoạt động tri giác phát triển và được hướng dẫn bởi các hoạt động nhận thức khác nên chính xác dần.

Dựa vào đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học,  tôi đã nỗ lực nghiên cứu, học hỏi, đổi mới phương pháp, dạy học sáng tạo. Giúp học sinh tiếp thu và lĩnh hội kiến thức một cách say mê, chủ động. Rèn luyện khả năng nhận biết, hiểu, vận dụng và vận dụng nâng cao, phát triển khả năng tư duy linh hoạt, những kiến thức đã học và những trường hợp có liên quan.

2.2.  Thực trạng  dạy học về chia số thập phân trong chương trình lớp 5.  

  *  Nhận xét về chương trình, cách sắp xếp của sách giáo khoa.

Phép chia với số thập phân trong chương trình lớp 5 được dạy từ tiết 63 đến tiết 73. Với thời lượng như vậy cũng  đủ đối với học sinh. Song với cấu trúc kiến thức sách giáo khoa còn chưa chặt chẽ, lôgíc và chưa có sự thống nhất trong các bài dạy. Một số qui tắc đưa ra còn khó hiểu và chưa phù hợp với nhận thức của trẻ.

Ví dụ: Dạy tiết 66: “ chia một số tự nhiên cho một số tự nhiên mà thương tìm được là một số thập phân” việc thêm chữ số 0 vào số bị chia trong phép chia 43: 52. Trước khi thêm chữ số 0 vào bên phải số bị chia cần phải đánh dấu phẩy như sau: 43,0 : 52  nhưng đến tiết 68 “ chia một số tự nhiên cho một số thập phân” việc thêm chữ số 0 vào số bị chia trong phép chia: 57: 9,5 không cần đánh dấu phẩy mà chỉ bỏ dấu phẩy ở số chia như vậy là không nhất quán. Sách giáo khoa trình bày như sau:  

                                       570    9x5

Nhìn về hình thức nhiều phụ huynh và học sinh lầm tưởng là 570 : 9,5. Nếu phép chia mà có dư thì rất khó tìm số dư.

Tiết 70 “ Chia  một số thập phân cho một số thập phân” phép chia 23,56: 6,2

chuyển dấu phẩy đổi thành “ chia một số thập phân cho một số tự nhiên”.

                                      23x5,6   6x2                                         

Trong qui tắc chỉ nói đến chuyển đổi dấu phẩy của cả số chia và số bị chia song không nói tới bỏ dấu phẩy đầu của số bị chia. Trường hợp phép chia có dư sách giáo khoa có đưa phần kiến thức mới này vào luyện tập song còn chưa cụ thể, học sinh rất khó xác định đúng được số dư.

Sách giáo khoa chưa chú ý việc dạy phép chia nhẩm, chia số thập phân cho 0,1; 0,01;  0,001;….mà chỉ đưa ra một số phần nhỏ lồng ghép trong bài tập.

*  Đối với giáo viên.

Khi dạy phép chia với số thập phân trên cơ bản giáo viên đã dạy và hướng dẫn học sinh dựa vào phép chia hai số tự nhiên. Song vẫn nhiều giáo viên còn chủ quan chưa nghiên cứu kĩ để tìm ra phương pháp dạy phù hợp, chủ yếu là chỉ hướng dẫn bằng lời, giúp học sinh thuộc quy tắc, cách tính mà ít hoặc không hướng dẫn cụ thể để cho học sinh hiểu được, nhìn nhận được rõ ràng các bước thực hiện, dẫn đến các em mới chỉ dừng lại ở mức độ nhận biết mà chưa đạt được mức độ hiểu.

Khi dạy giáo viên chưa phát huy tính sáng tạo của học sinh, học sinh không tự tìm ví dụ về phép chia nên không nảy sinh những tình huống khác nhau. Sau mỗi dạng bài hay một hệ thống các bài tập cùng loại giáo viên chưa coi trọng việc khái quát chung cách giải cho mỗi dạng để khắc sâu kiến thức cho học sinh.

  *  Đối với học sinh.

 Học sinh còn lúng túng hay gặp khó khăn trong việc thực hiện phép chia số tự nhiên cho số tự nhiên và thương tìm được là một số thập phân.

Trường hợp khi số bị chia nhỏ hơn số chia (1 : 4) 

Các em chưa nắm vững được các bước thực hiện, do không chú ý dẫn đến việc thực hiện phép chia còn lúng túng và trình bày không chính xác. Ít quan tâm hoặc không để ý đến số dư trong phép chia nên các em còn hay sai ở cách tìm, xác định số dư.