SKKN Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 2 thông qua công tác chủ nhiệm

I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
Theo xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, nền giáo dục nước ta đang trong tiến trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.Ở bậc tiểu học các môn học nhằm cung cấp cho học sinh những tri thức ban đầu về các chuẩn mực hành vi xã hội gắn với những kinh nghiệm đạo đức, để từ đó giúp học sinh hình thành kĩ năng sống, biết phân biệt đúng sai làm theo cái đúng, ủng hộ cái đúng, đấu tranh với những biểu hiện sai trái, xấu xa, nhắc nhở các em hành động theo chuẩn mực đạo đức và thói quen đạo đức. Vì rèn kĩ năng sống ở bậc tiểu học là một nhiệm vụ quan trọng mà người người làm công tác giáo dục cần quan tâm.
Kĩ năng là khả năng thao tác, biết làm, biết thực hiện điều gì đó một cách tự giác, thành thạo trong mọi hoàn cảnh.
Kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại… Kĩ năng sống đơn giản là tất cả điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống.
Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập có những ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh bao gồm:
– Rèn luyện kĩ năng ứng xử mạnh dạn, tự tin với các tình huống trong cuộc sống, thói quen tự học, bảo quản sách vỡ sạch đẹp và kĩ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm.
– Rèn luyện sức khoẻ và ý thức bảo vệ sức khoẻ, kĩ năng phòng chống, chống thiên tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương tích khác.
– Rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hoá, đoàn kết các dân tộc anh em, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội.
Công tác chủ nhiệm lớp và HĐGDNGLL là hoạt động giáo dục quan trọng ở nhà trường phổ thông. Hoạt động này có ý nghĩa hỗ trợ cho hoạt động học tập, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo của học sinh. Nội dung của hai hoạt động này rất phong phú và đa dạng thể hiện qua các hoạt động xã hội, văn nghệ, thể dục thể thao, tham quan, lao động, tìm hiểu khoa học,… nhờ đó các kiến thức tiếp thu được ở trên lớp có cơ hội được bổ sung, áp dụng, mở rộng thêm trên thực tế, đồng thời có tác dụng nâng cao hứng thú học tập.
Nhiều người cho rằng, văn hoá giao tiếp học đường hiện đang xuống cấp rất nghiêm trọng và tại các trường học vấn đề này cũng đang bị xem nhẹ. Nhà trường quá tập trung vào giảng dạy kiến thức mà quên đi việc giáo dục nhân cách, dạy làm người. Tình trạng thanh thiếu niên, đặc biệt là học sinh vi phạm đạo đức học đường ngày càng gia tăng và mức độ nghiêm trọng đã đến mức báo động . Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó có nguyên nhân là do các em chưa được trang bị các kĩ năng sống cần thiết. Vì vậy, kĩ năng sống sẽ là hành trang không thể thiếu. Biết sống, làm việc, và thành đạt là ước mơ không quá xa vời, là khát khao chính đáng của những ai biết trang bị cho mình những kĩ năng sống cần thiết và hữu ích. Kĩ năng sống tốt thúc đẩy thay đổi cách nhìn nhận bản thân và thế giới, tạo dựng niềm tin, lòng tự trọng, thái độ tích cực và động lực cho bản thân, tự mình quyết định số phận của mình. Kĩ năng sống giúp giải phóng và vận dụng năng lực tiềm tàng trong mỗi con người để hoàn thiện bản thân, tránh suy nghĩ theo lối mòn và hành động theo thói quen trên hành trình biến ước mơ thành hiện thực. Quá trình hội nhập với thế giới đòi hỏi phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, ngoài kiến thức chuyên môn, yêu cầu về các kĩ năng sống ngày càng trở nên quan trọng. Thiếu kĩ năng sống con người dễ hành động tiêu cực, nông nổi. Giáo dục cần trang bị cho người học những kĩ năng thiết yếu như ý thức về bản thân, làm chủ bản thân, đồng cảm, tôn trọng người khác, biết cách hợp tác và giải quyết hợp lý các mâu thuẫn, xung đột.
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có thể quan niệm là việc tổ chức các hoạt động giáo dục đa dạng, phong phú nhằm kích thích học sinh tham gia một cách tích cực chủ động vào các quá trình hoạt động, qua đó hình thành hoặc thay đổi hành vi của trẻ theo hướng tích cực nhằm góp phần phát triển nhân cách toàn diện; giúp học sinh có thể sống an toàn, khỏe mạnh và tích cực chủ động trong cuộc sống hằng ngày. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là giáo dục cho các em có cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, là xây dựng hoặc thay đổi ở các em các hành vi theo hướng tích cực phù hợp với mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách người học trên cơ sở giúp học sinh có tri thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp.
Qua thực tế làm công tác chủ nhiệm ở lớp 2 tôi nhận thấy kĩ năng sống của học sinh chưa cao. Chỉ một số học sinh có hành vi, thói quen, kĩ năng tốt. Còn phần lớn các em có nhận xét, đánh giá về sự việc nhưng chưa có thái độ và cách ứng xử, xưng hô chuẩn mực. Học sinh thể hiện kĩ năng còn đại khái, chưa mạnh dạn. Kĩ năng giao tiếp, ứng xử của các em vẫn còn mang tính chất khuôn mẫu, chưa linh hoạt. Vì vậy giáo dục kĩ năng sống cho các em cần phải có sự phối hợp của chặt chẽ của giáo viên, phụ huynh và các tổ chức hoạt động trong nhà trường và địa phương. Chính những sự cần thiết ấy mà tôi đã nghiên cứu: “Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 2 thông qua công tác chủ nhiệm.”
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
+ Thực trạng của việc rèn kĩ năng sống hiện nay.
Thuận lợi:
Ban giám hiệu nhà trường đã có kế hoạch với những biện pháp cụ thể để rèn kĩ năng sống cho học sinh như: Rèn luyện kĩ năng ứng xử hợp lý với các tình huống trong cuộc sống, thói quen và kĩ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kĩ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương tích khác; rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội. Đặc biệt phần mềm kĩ năng sống poki được thực hiện 8 tiết/tuần đã hỗ trợ giáo viên rất nhiều trong công tác giảng dạy.
Bên cạnh đó, bản thân tôi nhận được một tập thể học sinh ngoan và biết vâng lời, các em gần gũi với cô giáo. Ngoài ra Ban giám hiệu nhà trường luôn theo sát, quan tâm. Các bậc phụ huynh cũng luôn tạo điều kiện cùng giáo viên tham gia các hoạt động của lớp. Chính vì thế mà tôi luôn cố gắng hết mình trong việc giáo dục, rèn cho các em kĩ năng sống, giúp các em luôn mạnh dạn, tự tin, có niềm tin vào cuộc sống, tin vào tương lai. Giúp các em phát triển một cách toàn diện để trở thành con người năng động, sáng tạo phù hợp với hiện tại.
Khó khăn
Trong lớp vẫn còn có hiện tượng học sinh chưa lễ phép, gây mất đoàn kết trong tập thể lớp …các em khá rụt rè chưa quen với cách học cũng như mạnh dạn bày tỏ ý kiến. Khi phát biểu các em nói không rõ ràng, trả lời trống không, không tròn câu và ít nói lời cảm ơn, xin lỗi với cô, bạn bè. Kĩ năng làm việc độc lập, thảo luận, chia sẻ với các bạn  còn lung túng. Nhiều em chưa linh hoạt trong giao tiếp, trong học tập.Nhiều em đến trường tỏ ra nói nhiều vì ở nhà các em không có người trò chuyện, chia sẻ, …
Về phía cha mẹ học sinh luôn nóng vội trong việc dạy con; họ chỉ chú trọng đến việc con mình về nhà mà chưa đọc, viết chữ, hoặc chưa biết làm Toán thì lo lắng một cách thái quá! Ngoài ra, một trở ngại nữa là một số phụ huynh trong lớp thì quá nuông chiều con cái khiến trẻ có thói quen ỉ lại, không có kĩ năng tự phục vụ bản thân, một số thì đi làm ăn xa để con ở nhà với anh, chị hoặc ông bà, một số phụ huynh vì bận nhiều công việc nên ít quan tâm giúp đỡ, chỉ bảo con em trong các hoạt động cần thiết…
Từ các nguyên nhân, tình hình thực tiễn cũng như các thuận lợi và khó khăn nêu trên, tôi đã cố gắng tìm nhiều biện pháp rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua các tiết dạy của một số môn học,công tác chủ nhiệm và hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm đem lại hiệu quả cao trong công tác giáo dục.
Kết quả khảo sát kĩ năng sống của học sinh
Với những thực trạng trên sau một tháng theo dõi học sinh tôi đã phân nhóm, đánh giá về việc thực hiện kĩ năng sống của các em học sinh lớp tôi chủ nhiệm như sau:
Sĩ số Kĩ năng giao tiếp hòa nhập cuộc sống Kĩ năng học tập, lao động, vui chơi
Tốt Đạt Chưa đạt Tốt Đạt Chưa đạt
SL % SL % SL % SL % SL % SL %
32 20 63 10 31 2 6 20 63 11 34 1 3
Qua bảng số liệu trên việc quan tâm đến công tác giáo dục kĩ năng sống cho học sinh để đạt được mục tiêu giáo dục là rất cần thiết mà việc hình thàng kỹ năng sống cho học sinh là việc làm của mỗi gia đình, nhà trường và xã hội. Vì vậy để nâng cao hiệu quả của giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thì vai trò của người giáo viên chủ nhiệm là quyết định rất nhiều.
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến:
2.1. Thực hiện công tác chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường và Ban hoạt động GDNGLL.
Thực hiện sự chỉ đạo của nhà trường ngay từ đầu năm học về các chỉ tiêu giáo dục để đưa vào kế hoạch công tác chủ nhiệm. Ngoài việc tham gia đầy đủ các hoạt động của nhà trường tổ chức,tôi còn sáng tạo thêm các hoạt động riêng cho lớp mình sát với yêu cầu của việc rèn luyện, giáo dục kỹ năng sống.
2. 2.Xây dựng kế hoạch HĐNGLL của lớp chủ nhiệm:
Khi xây dựng kế hoạch, tôi đã bám sát kế hoạch chỉ đạo chung của nhà trường, phù hợp với đặc điểm tình hình thực tế của lớp mình.