SKKN Một số biện pháp rèn kĩ năng tự học theo mô hình trường học mới Việt Nam cho học sinh lớp 2

PHẦN THỨ NHẤT: PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài:

Từ năm học 2012 – 2013 đến nay, Trường Tiểu học Đông Hải I áp dụng mô hình dạy học mới có tên gọi: “ Mô hình trường học mới Việt Nam”. Qua nhiều năm thực hiện, nhà trường đã được đánh giá là thực hiện khá thành công mô hình trường học mới. Mô hình trường học mới Việt Nam là một trong những mô hình dạy học có nhiều đổi mới so với chương trình dạy học hiện hành. Đổi mới về quan điểm dạy học, đổi mới về hình thức tổ chức, đổi mới về phương pháp dạy, phương pháp học, đổi mới về môi trường học tập, không gian học tập, đổi mới tài liệu học tập … Nhìn chung, mô hình trường học mới Việt Nam là mô hình đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam hiện nay. Theo quan điểm dạy học theo mô hình trường học mới Việt Nam, học sinh sẽ học tập bằng cách tự học có hướng dẫn. Hướng dẫn học tập gồm hướng dẫn của giáo viên và hướng dẫn của tài liệu hướng dẫn học. Vì cách học mới là tự học nên để giáo viên thành công trong khi thực hiện dạy – học theo mô hình trường học mới, thì việc rèn kĩ năng tự học cho học sinh là quan trọng nhất. Kĩ năng tự học của học sinh mà tốt sẽ giúp cho các em chủ động hoàn toàn trong quá trình học tập của bản thân mà không cần chờ đợi nhắc nhở từ người khác. Kĩ năng tự học tốt cũng giúp các em đẩy nhanh tiến độ học tập tùy vào năng lực học tập của cá nhân mà không phụ thuộc vào người khác. Đồng thời, kĩ năng tự học  tốt sẽ giúp ích cho việc học tập suốt quãng đời học tập của các em sau này. Chính vì vậy tôi chọn đề tài nghiên cứu về “Một số biện pháp rèn kĩ năng tự học theo mô hình trường học mới Việt Nam cho học sinh lớp 2”. Học sinh lớp 2 là đối tượng bắt đầu tham gia học tập theo mô hình trường học mới nên kĩ năng tự học phải được hình thành ngay từ khi các em còn học lớp 2.
2. Mục đích nghiên cứu:
Tìm cách giúp học sinh lớp 2 có thể tự học được theo hướng dẫn học  theo mô hình trường học mới. Tạo cho học sinh có thói quen chủ động học tập, chủ động hợp tác, chủ động chia sẻ để đạt được mục tiêu hoàn thành các nhiệm vụ học tập theo hướng dẫn học.
3. Đối tượng nghiên cứu:
– Tài liệu hướng dẫn học lớp 2 theo Mô hình trường học mới Việt Nam.
– Học sinh lớp 2C, trường Tiểu học Đông Hải 1.
– Các biện pháp nhằm rèn kĩ năng tự học cho học sinh lớp 2 gồm: Hướng dẫn sử dụng tài liệu học; Chuẩn bị tài liệu, đồ dùng học tập; Rèn kĩ năng đọc và đọc hiểu cho học sinh; Áp dụng quy trình 10 bước học tập linh hoạt theo mô hình trường học mới Việt Nam; Phát huy vai trò của Hội đồng tự quản.
4. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết và phương pháp điều tra khảo sát, thực hành, ứng dụng thực tiễn.

PHẦN THỨ HAI: NỘI DUNG SÁNG KIẾN
1. Cơ sở lí luận:
Mô hình dạy học truyền thống qua nhiều năm áp dụng đã cho thấy nhiều sự lỗi thời nhiều bất cập như: Nặng về truyền thụ kiến thức, ít chú trọng đến năng lực, phẩm chất người học. Cách dạy – học chủ yếu là thầy giảng giải, nêu vấn đề, đặt câu hỏi, học sinh suy nghĩ tìm hiểu lĩnh hội kiến thức. Thực hành, vận dụng chủ yếu là làm theo, bắt trước các dạng bài tập mẫu, luyện nhiều thành quen. Hệ thống bài tập thực hành chủ yếu là kiến thức sách vở, xa rời thực tế.
Mô hình trường học mới đã được áp dụng thành công ở nhiều nước ( Hiện nay đã có khoảng 22 nước đang phát triển ở các khu vực khác nhau trên thế giới áp dụng). Mô hình trường học mới cũng được Ngân hàng Thế giới và UNESCO đánh giá là một trong ít mô hình giáo dục phù hợp với điều kiện giáo dục của nước ta. Mô hình trường học mới đổi mới về nhiều lĩnh vực giáo dục.
– Đổi mới về phương pháp dạy: Vai trò của giáo viên chuyển đổi từ người giảng giải, truyền thụ kiến thức thành người tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động.
– Đổi mới về phương pháp học: Học sinh không ngồi nghe giáo viên giảng bài một chiều như trước đây, mà dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của cá nhân, học sinh chủ động tự thực hiện các nhiệm vụ học tập bằng các việc làm cụ thể theo tài liệu hướng dẫn học hoặc theo hướng dẫn của thầy cô, lắng nghe, trao đổi, phối hợp, hợp tác trong nhóm, trong lớp để tự lĩnh hội kiến thức mới, rèn kĩ năng, hình thành năng lực, phẩm chất. Thông qua việc tự học, học sinh được rèn luyện nhiều hơn các kĩ năng tự làm việc, kĩ năng nghe, nói, giao tiếp, ….; Kết hợp hoạt động học ở lớp và hoạt động học ứng dụng ở nhà. Có nhiều cơ hội để tham gia, bày tỏ ý kiến, phát huy theo khả năng của từng học sinh. Đặc biệt, học sinh yếu được quan tâm hỗ trợ nhiều hơn để tiến kịp bạn.
Bên cạnh việc đổi mới về phương pháp dạy, học thì mô hình trường học  mới còn đổi mới về tài liệu, hình thức tổ chức, đổi mới về tổ chức lớp học, đánh giá học sinh, đổi mới về sự tham gia của phụ huynh, cộng đồng, …. Trong đó đổi mới về cách dạy và học là quan trọng nhất.
2. Thực trạng và khó khăn khi thực hiện mô hình.
Trường Tiểu học Đông Hải 1 là một trong những trường thực hiện dạy học thí điểm Mô hình trường học mới Việt Nam. Đến thời điểm hiện tại, Trường đã thí điểm dạy học mô hình này sang năm thứ năm, có thể nói là sớm và cũng khá thành công trong việc áp dụng mô hình.
Bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp đứng lớp, trực tiếp tham gia thí điểm mô hình, cũng là cốt cán trung ương tham gia nhiều đợt tập huấn từ trung ương đến địa phương từ năm học 2012 – 2013 đến nay  về Mô hình trường học mới và cũng đã gặt hái được khá nhiều thành công, đạt được nhiều thành tích xuất sắc khi thực hiện mô hình. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện, bản thân cũng gặp không ít khó khăn. Lớp 2 là lớp học đầu tiên học sinh được thực hiện học tập theo mô hình VNEN. Việc tổ chức lớp học rồi việc thực hiện các nhiệm vụ học tập, việc đảm nhiệm các vai trò trong hội đồng tự quản học sinh đều khác xa so với những gì các em được làm quen ở lớp 1. Khó khăn hơn cả là khả năng đọc và đọc hiểu của các em còn rất khiêm tốn. Tài liệu học biên soạn đã dùng nhiều năm, nhiều ngữ liệu nội dung không phù hợp với thời điểm hiện tại. Một số ngữ liệu chưa phù hợp với đặc trưng vùng miền. Còn nhiều hướng dẫn học khó thực hiện với học sinh lớp 2 và lô gô hướng dẫn học đôi chỗ còn chưa phù hợp với nội dung kiến thức cần đạt. Trên đây là một số khó khăn chủ yếu của việc thực hiện mô hình VNEN. Ngoài ra vẫn còn một số khó khăn khách quan phải kể đến đó là:
– Học sinh biên chế ở lớp đông.
– Cách học cũ đã quá quen thuộc với học sinh.
– Kinh tế địa phương còn nghèo việc chia sẻ khó khăn với nhà trường mặc dù đã được cải thiện trong những năm gần đây nhưng còn rất khiêm tốn.
– Vẫn còn một bộ phận phụ huynh học sinh chưa thực sự đón nhận việc đổi mới của nhà trường.
– Dự án thực nghiệm mô hình đã chính thức kết thúc, không còn sự hỗ trợ từ dự án.
– Nhiều đơn vị thực hiện chưa thành công mô hình tạo nên nhiều ý kiến trái chiều gây tâm lí hoang mang thiếu tin tưởng vào tính khả thi của mô hình trong cộng đồng, phụ huynh.
3. Một số biện pháp rèn kĩ năng tự học cho học sinh lớp 2 học tập theo mô hình trường học mới Việt Nam.
Sau nhiều năm thực hiện mô hình trường học mới, tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm để rèn kĩ năng tự học cho học sinh lớp 2 học tập theo theo mô hình trường học mới Việt Nam như sau:
3.1. Hướng dẫn học sinh làm quen với tài liệu  hướng dẫn học
Tài liệu hướng dẫn học chứa đựng nội dung kiến thức cần đạt và các hướng dẫn cách thực hiện dành cho cả giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh. Tài liệu hướng dẫn học lớp 2 khác xa so với sách giáo khoa. Để học sinh có thể sử dụng được tài liệu hướng dẫn học thì học sinh phải được làm quen với tài liệu.
Đầu năm học, việc đầu tiên giáo viên chủ nhiệm cần làm là giúp học sinh làm quen với tài liệu học mới. Việc làm quen không thể chỉ diễn ra 1 tiết học hay một buổi học mà nó diễn ra thường xuyên trong quá trình học tập những tuần học đầu tiên. Trước khi bước vào tiết học chính giáo viên cần giúp học sinh nắm được cách sử dụng tài liệu học. Học sinh chỉ thực sự tự học khi các em biết sử dụng tài liệu hướng dẫn học để học tập.
Quy trình thực hiện hướng dẫn sử dụng tài liệu  gồm hướng dẫn sử dụng các kí hiệu dùng trong tài liệu và hướng dẫn cấu trúc cơ bản của các bài học.
Sau trang đầu tiên là trang hướng dẫn sử dụng các kí hiệu dùng trong sách. Nội dung của trang hướng dẫn bao gồm các kí hiệu trong sách được sắp xếp như sau: