SKKN Một số biện pháp rèn kỹ năng thực hành tiếng Việt cho học sinh lớp 3

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài.

Trong những năm gần đây, Giáo dục được xem là quốc sách hàng đầu trong nền kinh tế quốc dân. Giáo dục Tiểu học là bậc học quan trọng đặt nền móng đầu tiên cho việc hình thành và phát triển nhân cách con người. Đây là bậc học cung cấp những tri thức khoa học ban đầu về tự nhiên xã hội, trang bị những phương pháp và kĩ năng ban đầu về hoạt động nhận thức thực tiễn. Bên cạnh đó nó còn bồi dưỡng, phát huy tình cảm đạo đức và nhân cách tốt đẹp của con người trong tương lai. Đặc biệt là môn Tiếng Việt ở Tiểu học nói chung và lớp 3 nói riêng, nó chiếm một vị trí vô cùng quan trọng trong tất cả các môn học, nó là chìa khoá mở tri thức đưa các em đến với kho tàng văn hoá của nhân loại, là cơ sở để phát triển tư duy cho trẻ để tiếp thu và học các môn học khác. Môn Tiếng Việt có nhiệm vụ hình thành và phát triển cho học sinh các kỹ năng đọc, viết, nghe, nói để học tập và giao tiếp. Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt các em được rèn luyện các thao tác tư duy, có những hiểu biết sơ giản về tự nhiên, xã hội và con người, về văn hoá, văn học của Việt Nam và nước ngoài. Từ đó bồi dưỡng cho các em tình yêu tiếng việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của tiếng việt, góp phần hình thành nhân cách con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trong thực tiễn dạy học hiện nay, việc dạy và học những kiến thức về mở rộng vốn từ theo chủ đề học tập, nhất là việc sử dụng vốn từ ngữ đó trong nói, viết câu, viết đoạn văn ở lớp 3 còn gặp không ít khó khăn. Vốn từ của các em còn nghèo nàn, kĩ năng sử dụng từ còn hạn chế, chưa nắm chắc cấu trúc câu. Do đó, khi dùng từ để nói – viết thành câu các em sử dụng còn tuỳ tiện, dựa theo cảm tính mà không biết dùng đúng theo ngữ cảnh. Các em hay bắt chước người khác, không đủ khả năng để chọn lọc hay suy nghĩ xem từ nào đúng, từ nào sai, câu này nên nói lúc nào, nên viết ra sao và dùng trong ngữ cảnh nào là phù hợp. Vì vậy, các câu, bài cứ na ná giống nhau, dùng câu chưa đúng ngữ điệu, không có sự biểu cảm chỉ đơn thuần là những câu liệt kê, thông báo đơn giản. Học sinh dùng từ sai làm cho người khác không hiểu ý cần diễn đạt.

   Vậy làm thế nào để dạy cho học sinh sử dụng tiếng việt một cách cơ bản thành thạo, có kĩ năng nói – viết đúng tiếng việt để từ đó phát triển lên một mức độ nói – viết hay? Với thời lượng nội dung quy định cho từng tiết học môn Tiếng Việt ở Tiểu học hiện nay thì việc dạy cho học sinh sử dụng tiếng việt nói chung là hợp lý. Tuy nhiên khi dạy các tiết ôn luyện, rèn kĩ năng thực hành Tiếng Việt ở buổi học thứ hai (lớp học 2 buổi/ngày), giáo viên còn gặp không ít khó khăn và lúng túng. Giáo viên cũng ít được dự giờ, học hỏi lẫn nhau về những tiết học loại này. Các chuyên đề bồi dưỡng cũng chưa đề cập đến, chưa có một quy trình cụ thể hay tài liệu tham khảo nào dành cho các tiết rèn kĩ năng thực hành Tiếng Việt như các tiết dạy chính khoá. Nhiều giáo viên đành “Tự biên, tự diễn”, nếu không sáng tạo linh hoạt thì chỉ dạy theo kiểu lặp lại dạng bài của tiết chính khoá, hiệu quả của các tiết rèn kĩ năng chỉ dừng lại ở chỗ “Ôn lại bài vừa học”. Điều này làm cho học sinh hoàn thành tốt cảm thấy nhàm chán, học sinh chưa hoàn thành thì sinh ra ỷ lại, thụ động, khó phát triển được tư duy ngôn ngữ.

Từ  những  vấn  đề nêu trên là một giáo viên trực tiếp giảng dạy lớp 3, với

sự trăn trở mong muốn cần phải làm gì để thực hiện có hiệu quả, thực hiện tốt mục tiêu Giáo dục? Quá trình dạy học và Giáo dục sẽ mang lại điều gì cho trẻ? Để góp phần nâng cao chất lượng kĩ năng nói – viết cho học sinh, trong năm học ………. tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Một số biện pháp rèn kĩ năng thực hành Tiếng Việt cho học sinh lớp 3”.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

     – Tháo gỡ những khó khăn về kỹ năng sử dụng vốn từ để nói, viết thành câu, đoạn văn của học sinh.

     – Rèn kỹ năng diễn đạt, khả năng giao tiếp tốt, tạo tự tin, tích cực, chủ động và hứng thú trong học tập cho học sinh.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

     – Tìm ra các giải pháp để giúp học sinh lớp 3 có một số kỹ năng thực hành Tiếng Việt tốt.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

Trong quá trình nghiên cứu tìm các biện pháp rèn kĩ năng thực hành Tiếng Việt cho học sinh lớp tôi đã sử dụng một số phương pháp sau:

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết.

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.

– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

2. NỘI DUNG 

2.1. Cơ sở lí luận

      Như chúng ta đã biết, từ xưa đến nay, ông cha ta luôn đề cao giáo dục lời nói trong giao tiếp “Học ăn, học nói, học gói, học mở”. Áp dụng phương châm “Tiên học lễ, hậu học văn” trong nhà trường không chỉ dạy cho các em biết viết thực hành trên giấy mà còn dạy các em biết sử dụng lời nói biểu cảm trong giao tiếp. Đây là một việc làm hết sức quan trọng trong quá trình giáo dục học sinh. Giao tiếp đóng vai trò quan trọng hàng đầu và xuyên suốt quá trình học môn Tiếng Việt cũng như các môn học khác.

      Việc giúp học sinh lớp 3 rèn kỹ năng sử dụng vốn từ để nói, viết câu, đoạn văn có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống ngôn ngữ vì nó chính là bước đầu giúp cho các em nắm vững ngôn ngữ tiếng việt làm phương tiện giao tiếp phù hợp với điều kiện hoàn cảnh trong các tình huống đa dạng của cuộc sống. Giúp các em hiểu về thế giới xung quanh, có tình yêu gia đình, nhà trường, yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động. Nếu các em còn hạn chế về ngôn ngữ, nghe nói chỉ hiểu lơ mơ, nói viết không chính xác, không thể hiện được ý mình cho suôn sẻ thì không thể nào khai thác đầy đủ các thông tin tiếp nhận từ thầy cô, từ sách vở được. Vậy dạy Tiếng Việt chính là dạy cho học sinh biết cách sử dụng  vốn từ ngữ của mình được học trong sách vở và học trong cuộc sống hằng ngày để giao tiếp với mọi người xung quanh hiểu được ý của mình cần diễn đạt, Ngoài ra còn biết cách sử dụng vốn từ ngữ đó để viết thành văn bản hay, nội dung xúc tích, dễ hiểu. Chính vì vậy, chúng ta cần coi trọng việc đào tạo về mặt ngôn ngữ, xem đó là điều kiện không thể thiếu để bảo đảm thành công trong việc thực hiện sứ mệnh trọng đại hình thành con người xã hội 

chủ nghĩa.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

Qua nhiều năm giảng dạy ở khối lớp 3 cũng như qua nghiên cứu, dự giờ trao đổi với đồng nghiệp, tôi nhận thấy có một số giáo viên dạy học sinh trong trường nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng  về kỹ năng thực hành tiếng việt còn đơn điệu và chưa hiệu quả, dẫn đến học sinh còn lúng túng trong việc khắc sâu kiến thức, chọn từ và dùng từ đặt câu còn máy móc, viết đoạn văn chưa hợp lý, chưa hay vì thế mà trong mỗi giờ học các em chưa hứng thú, chưa tích cực học tập và hoạt động hợp tác nhóm chưa hiệu quả.

Đối với học sinh lớp 3D Khi tôi nhận lớp, năm học ………., đa số các em đều là con em nông thôn. Một số em có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn ở với ông bà thiếu sự quan tâm chu đáo của người lớn nên thực tế khả năng giao tiếp còn hạn chế, chất lượng sử dụng ngôn từ trong khi học Tiếng Việt chưa cao, nhiều em còn chưa biết trả lời theo câu hỏi bài học chứ đừng nói đến việc các em biết tự dùng từ viết câu văn. Một số em ít có điều kiện tiếp xúc nơi đông người nên còn nhút nhát, ngại giao tiếp, ít phát biểu, chưa tự tin trong luyện nói. Một sô em nói năng còn cộc lốc, không biết diễn đạt hết ý của mình vì vốn từ rất nghèo nàn, kỹ năng sử dụng từ hạn chế, chưa nắm vững mẫu câu…. Do đó, khi sử dụng từ để nói, viết thành câu các em sử dụng còn tuỳ tiện, dựa theo cảm tính hay bắt chước người khác, không đủ khả năng chọn lọc hay suy nghĩ xem từ nào đúng, từ nào sai, câu này nên nói lúc nào, nên viết ra sao và dùng trong ngữ cảnh nào. Vì vậy các câu văn thường hay bị lặp từ, cách dùng câu chưa đúng ngữ điệu, không có sự biểu cảm mà đơn thuần chỉ là những câu liệt kê, thông báo đơn giản, các em dùng từ sai, làm cho người khác không hiểu ý diễn đạt. 

      Để có cơ sở nhằm xác định đúng đối tượng cũng như các kỹ năng cần bồi dưỡng cho học sinh, tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng môn Tiếng Việt ở lớp tôi đảm nhiệm thông qua một số các kỹ năng cơ bản và kết quả như sau: