SKKN Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng thực hành các phép tính về phân số cho học sinh lớp 5

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài 

          Đất nước ta đang trên con đường đổi mới để sánh vai với các cường quốc năm châu trong thế kỉ 21. Đảng ta đã vạch rõ nhân tố quyết định để đạt mục tiêu chính là yếu tố con người. Chiến lược phát triển sự nghiệp giáo dục được Đảng ta coi trọng và đặt lên hàng đầu . Đó là tạo ra những con người nhanh nhạy, năng động sáng tạo có đầy đủ kiến thức, năng lực có nhân cách Việt Nam để đáp ứng với sự phát triển của xã hội. 

Có thể nói : Nếu con người của thế kỉ 21 là những ” Tòa nhà cao ốc nguy nga” thì bậc Tiểu học chính là nền móng để xây dựng nên tòa nhà cao ốc đó. Bởi vậy, hơn bao giờ hết ngay từ bậc Tiểu học, chúng ta cần phải đổi mới phương pháp dạy học với mục đích giúp những ” Công dân tương lai ” chủ động tiếp thu kiến thức, sáng tạo trong học tập. Đây là một vấn đề bức xúc cần thiết vì nó đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và phát triển phẩm chất trí tuệ và đạo đức của học sinh.

Một trong những yếu tố quyết định sự hình thành nhân cách, óc sáng tạo, khả năng tư duy độc lập, sự ham tìm tòi khám phá chính là việc học toán. Việc dạy toán không chỉ trang bị cho học sinh những kỹ năng tính toán mà còn giúp các em biết xử lý các tình huống trong đời sống một cách khoa học. Không những thế, việc dạy toán còn góp phần quan trọng trong việc rèn phương pháp suy nghĩ, khả năng suy luận, giải quyết vấn đề, phát triển tư duy, óc sáng tạo… cho học sinh. Nó góp phần hình thành phẩm chất con người lao động: tính cần cù, cẩn thận, ý thức vượt khó, làm việc có kế hoạch, có nề nếp và có tác phong khoa học. Bởi thế ngay từ bậc tiểu học cần sớm được coi trọng việc dạy toán.

Vị trí của việc dạy ôn tập nội dung phân số nói chung, các phép tính về phân số ở lớp 5 nói riêng:

           Phân số là một trong những nội dung của chương trình toán học hiện đại, phân số xuất hiện chính là nhằm giải quyết tính đóng kín của phép chia. Bởi lẽ trong tập hợp số tự nhiên, thì phép chia không phải lúc nào cũng thực hiện được, khi dạy nội dung phân số chính là dạy nội dung về số hữu tỉ không âm.

( VD: 4 : 5) là bước tiếp nối để học sinh học các tập hợp số khác ở những lớp trên.

Vì vậy nội dung và phương pháp dạy học phân số nói chung, dạy “ Các phép tính về phân số” ở lớp 5 nói riêng là khó đối với những giáo viên trực tiếp dạy lớp 5 chúng tôi. Từ đó giáo viên gặp không ít những khó khăn trong vấn đề lựa chọn và vận dụng phương pháp giảng dạy để giúp học sinh hiểu biết được bản chất có kỹ năng thực hành các phép tính về phân số ở lớp 5.

Trong thực tế giảng dạy ở lớp 5, tôi nhận thấy rằng việc lĩnh hội kiến thức, vận dụng vào rèn luyện kỹ năng thực hành các phép tính về phân số của các em còn nhiều lúng túng và hay mắc sai lầm, nhầm lẫn mặc dù các em đã được học ở lớp 4… Các em chưa nhận thức rõ được các kỹ năng bộ phận và đặc biệt là việc xác định đúng kỹ năng cơ bản của một biện pháp tính này với một biện pháp tính khác về phân số ( Chẳng hạn như phép cộng với phép nhân hai phân số).

Vấn đề đặt ra ở đây với người giáo viên khi dạy ôn tập các phép toán về phân số cho học sinh lớp 5 là: Đối với một biện pháp tính nói chung, giáo viên phải có biện pháp cụ thể như thế nào để giúp các em không những hiểu được bản chất của biện pháp tính đó, nắm được qui tắc mà các em còn phải có kỹ năng thực hành một cách thành thạo, ít mắc sai lầm nhất, phát huy được khả năng hoạt động sáng tạo của các em.

Với nhận thức trên, cũng như để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho bản thân trong công tác giảng dạy, tôi xin mạnh dạn đưa ra ý kiến nhỏ của mình : “ Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng thực hành các phép tính về phân số cho học sinh lớp 5”.

1.2. Mục đích nghiên cứu

   – Tìm hiểu phương pháp và thực trạng dạy và học các phép tính về phân số ở chương trình toán 5.

  – Nghiên cứu tìm ra phương pháp rèn luyện kỹ năng thực hành các phép tính về phân số cho học sinh lớp 5, nhằm giúp học sinh phát triển tư duy trừu tượng, óc khái quát, ngôn ngữ toán học .

   – Phân dạng, đề xuất phương pháp giải và dẫn dắt học sinh rèn luyện kỹ năng thực hành các phép tính về phân số.

   – Đưa ra một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 vận dụng vào tính giá trị biểu thức một cách thuận tiện nhất, để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện đáp ứng nhu cầu giáo dục trong thời đại mới.

1.3 Đối tượng nghiên cứu

  – Học sinh lớp 5A trường Tiểu học Đông Vệ 2 năm học ………

  – Đề tài nghiên cứu, tổng kết về các biện pháp giúp học sinh lớp 5 làm tốt các phép tính về phân số. 

1.4 Phương pháp nghiên cứu : 

      Để viết sáng kiến này, tôi đã áp dụng một số phương pháp sau:

 – Phương pháp nghiên cứu tài liệu

 – Phương pháp điều tra

 – Phương pháp thực nghiệm

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

  2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

          Chúng ta đều biết nhận thức của học sinh Tiểu học ở những năm đầu cấp là năng lực phân tích tổng hợp chưa phát triển, tri giác thường dựa vào hình thức bên ngoài, nhận thức chủ yếu dựa vào cái quan sát được, chưa biết phân tích để nhận ra điểm chung hay đặc trưng chung, nên khó phân biệt được từng dạng bài. Đến các lớp cuối cấp, trí tưởng tượng của học sinh đã phát triển, suy luận của học sinh đã phát triển song vẫn còn là một dãy phán đoán, nhiều khi còn cảm tính, nhận thức các khái niệm toán học còn phải dựa vào mô hình vật thật.

Học sinh lớp 5 ở lứa tuổi 10, 11 tuổi các em còn ham chơi tư duy cụ thể phát triển ở giai đoạn hoàn chỉnh, nhận thức của các em đã mang tính quy luật. Song khả năng phán đoán, suy luận và tư duy logic của các em chưa cao. Chính và vậy đã hạn chế khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh, nhất là ở chương phân số, một loại số mới.

Tư duy của các em đang còn giai đoạn tư duy cụ thể, do đó việc nhận thức các kiến thức toán học trừu tượng mới lạ là một vấn đế khó đối với các em ở giai đoạn học sinh tiểu học.

Trong khi đó “ Phân số” là khái niệm hoàn toàn mới vừa mang tính áp đặt vừa mang tính trìu tượng đối với học sinh. Vì vậy đòi hỏi người giáo viên cần nhận thức rõ bản chất của phân số là cặp sắp thứ tự (a,b) trong đó a là số tự nhiên và b là số tự nhiên khác không được kí hiệu là và phân số là một hình thức biểu diễn của số hữu tỉ. Học sinh cần nắm vững kiến thức nhân chia số tự nhiên, khi đã xác định rõ bản chất của phân số thì để dạy tốt chương phân số này đòi hỏi giáo viên phải có những hiểu biết nhất định về tập các số hữu tỉ không âm cùng tính chất của các phép tính trong Q+.

Vì vậy khi dạy các phép toán về phân số cho học sinh lớp 5. Giáo viên phải có biện pháp để giúp các em hiểu rõ được bản chất của biện pháp tính đó, nắm được quy tắc mà còn có kỹ năng thực hành một cách thành thạo.

 2.2     Thực trạng vấn đề dạy và học

   2.2.1 Thực trạng chung

        Việc tiếp cận chương trình Toán 5 đặc biệt là các phép tính về phân số chưa thực sự chủ động, chưa sáng tạo nên một số giáo viên và học sinh còn gặp khó khăn trong dạy – học. Mặt khác, tư duy của học sinh chưa rành mạch còn phụ thuộc vào mẫu nên khi giáo viên truyền tải kiến thức thì đa phần học sinh vẫn còn khó hiểu, tiếp thu bài chậm và thường hay nhầm lẫn nên hiệu quả chưa cao. Vậy vấn đề đặt ra, giáo viên cần có những biện pháp phù hợp giúp học sinh tiếp cận kiến thức các phép tính về phân số dễ dàng hơn, hiệu quả hơn. Chính vì vậy, hiện nay việc dạy và học các phép tính về phân số đang ngày càng được quan tâm.

           Sau một thời gian trực tiếp đứng lớp cũng như qua tìm hiểu, tôi đã nắm được những thiếu hụt về kiến thức của học sinh . Để khẳng định những điều băn khoăn và những suy nghĩ của bản thân, tôi đã tiến hành kiểm tra chất lượng của học sinh ở lớp 5A do tôi chủ nhiệm.

Khảo sát, điều tra tháng 9

Đề khảo sát

Bài 1: ( 4 điểm) Tính rồi rút gọn 

1.                 b.               c.                   d.

Bài 2: ( 2 điểm)  Tính bằng cách thuận tiện nhất:

a, + + +                             b. – 

Bài 3: ( 4 điểm)   Một tấm bìa hình chữ nhật có chiều dài m, chiều rộng m. Chia tấm bìa đó thành 5 phần bằng nhau . Tính diện tích của mỗi phần.      

Cụ thể kết quả khảo sát lớp 5A đầu tháng 9 như sau:

            Qua thực tế giảng dạy nhiều năm ở lớp 5 cùng với việc dự giờ thăm lớp, trao đổi với đồng nghiệp và qua kết quả các bài kiểm tra của học sinh lớp 5 trường tôi trong năm học vừa qua ( ………), tôi nhận thấy rằng:

          Những sai lầm học sinh lớp 5 thường mắc phải trong quá trình thực hành phép tính về phân số như sau:

* Sau khi  ôn tập về “ Phép cộng ( trừ ) hai phân số cùng mẫu số”, sau đó chuyển sang học ôn tập về “ Cộng ( trừ ) hai phân số khác mẫu số”. Thì nhiều học sinh vận dụng qui tắc cộng ( trừ ) hai phân số cùng mẫu để thực hành ngay ( không qua bước qui đồng mẫu hai phân số ).