SKKN Một số biết pháp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong môn âm nhạc cho học sinh lớp 1(Bộ sách Chân trời sáng tạo)

1. Lý do chọn đề tài 

Môn Âm nhạc luôn được coi là một môn học quan trọng mang tính nghệ thuật, làm giàu nhân cách bằng trình độ thẩm mỹ, nhận thức bằng việc cảm thụ âm nhạc. Phát triển đặc trưng tâm lý và nhân cách học sinh như tai nghe, nhạy cảm với nghệ thuật, trí nhớ âm nhạc, tưởng tượng sáng tạo, tư duy độc đáo. Bên cạnh đó âm nhạc còn giáo dục cho học sinh phẩm chất đạo đức, phát triển trí tuệ, và giáo dục thể chất. Chính vì vậy, môn Âm nhạc ở lớp 1 luôn đóng một vai trò quan trọng trng việc phát triển về cả nhận thức và tính thẩm mỹ của các em. Việc chú ý vào các tiết học Âm nhạc cũng được nhiều trường quan tâm, nhất là đối với những lớp học nhỏ ở bậc tiểu học.

Tính tích cực chủ động học tập có vai trò quan trọng trọng việc nâng cao hiệu quả học tập của người học. Trong dạy học, tích cực hóa hoạt động học tập của người học là một hướng đổi mới đã được đông đảo các nhà nghiên cứu, nhà lý luận và các thầy cô giáo quan tâm. Tính tích cực là một trạng thái hoạt động của người hành động. Tính tích cực nhận thức là trạng thái hoạt động của người học được đặc trưng bởi khát vọng học tập, sự cố gắng với nghị lực cao trong quá trình nắm vững tri thức cho bản thân.

Bản chất của dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học phải xuất phát từ nhu cầu, động cơ và điều kiện của bản thân người học. Chúng ta cần phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của người học, nhất là cần chú ý đến trình độ tư duy của họ. Trong dạy học, không được bắt ép, gò bó một lối suy nghĩ chung cho tất cả mọi người.

Việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh lớp 1 trong việc học môn Âm nhạc ở các em học sinh lớp 1 có vai trò quan trọng và đóng vai trò tiền đề để các em phát triển tính chủ động trong học tập. Thông qua việc tích cực, chủ động lúc học môn Âm nhạc sẽ giúp các em tập dần và phát triển kỹ năng mềm, giúp các em giảm bớt tình trạng thụ động, khép mình thường gặp ở các em học sinh. Nhưng việc giáo dục những mục tiêu trên thông qua môn học âm nhạc như thế nào? thực trạng dạy học môn âm nhạc hiện nay ở trường tiểu học ra sao? Cần xây dựng những biện pháp nào để giáo dục học sinh hữu hiệu nhất trong môn âm nhạc là một vấn đề cần phải nhìn nhận một cách nghiêm túc. Từ thực tế đó tôi đã chọn nội dung đề tài : “Một số biết pháp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong môn âm nhạc cho học sinh lớp 1.” để làm căn cứ cho quá trình nghiên cứu.

2. Mục đích nghiên cứu

Hiện nay, một thực trạng thường thấy ở các em học sinh ở cấp học THPT đó là việc cảm thụ âm nhạc thấp. Mục tiêu khi học môn Âm nhạc không phải hằm để các em trở thành những ca sĩ chuyên nghiệp mà chính là để các em phát triển được cả nhận thức cũng như tính thẩm mỹ, có thái độ và hành vi ứng xử phù hợp với lứa tuổi của mình. .

 Với tư cách là một giáo viên dạy học tôi luôn băn khoăn là làm thế nào để phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác của học sinh trong học tập. Qua đổi mới phương pháp dạy học trong môn Âm nhạc sẽ giúp các em học sinh mạnh dạn, tự tin hơn trước đám đông, biết cách ứng xử và có hành vi phù hợp hợp hơn với lứa tuổi của mình. Từ đó các em có tính chủ động hơn tích cực và sáng tạo hơn trong học tập và biết phấn đấu thi đua nhau để việc học có kết quả cao hơn

 Chính vì vậy, xác định được vai trò to lớn thông qua việc học môn Âm nhạc trong việc hình thành nhân cách và thái độ của học sinh mà môn học này là môn học bắt buộc đối với các lớp cấp tiểu học đặc biệt là đối với các em học sinh lớp 1.

3. Phạm vi nghiên cứu

Một số biện pháp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong môn âm nhạc cho học sinh lớp 1

4. Đối tượng nghiên cứu 

Nghiên cứu về Một số biện pháp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong môn âm nhạc cho học sinh lớp 1

B. NỘI DUNG 

1. Cơ sở lý luận

Như chúng ta đã biết, Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao, nó khác rất nhiều so với môn học khác, tuy nó không đòi hỏi sự chính xác một cách tuyệt đối như những con số nhưng lại đòi hỏi con người phải có sự yêu thích, sự đam mê thậm chí là một chút cái gọi là “năng khiếu”, Điều này không phải học sinh nào cũng có được. Học Âm nhạc mang đến cho học sinh những phút giây thư giãn, thoải mái, học mà chơi, chơi mà học. Thông qua những câu hát, những lời ca, những cử chỉ, những điệu bộ, Âm nhạc giúp các em nhận thức những hình tượng âm thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, giúp các em cảm thụ những giai điệu qua từng bài hát, từng câu nhạc.

Chúng ta biết rằng bất kỳ làm việc gì nếu có hứng thú thì sẽ đạt đến thành công, đặc biệt là đối với học sinh tiểu học do đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi các em. Nếu thích thú thì các em sẽ làm tốt, khi hoạt động nhận thức của học sinh dựa trên cơ sở của hứng thú học sinh sẽ trở nên hào hứng, thoải mái và dễ dàng lĩnh hội kiến thức. Hứng thú trong học tập nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, nuôi dưỡng ở các em ý trí vươn lên, lòng ham muốn chính đáng trong việc không ngừng vươn tới những đỉnh cao của việc nắm kiến thức, luôn tìm tòi học tập cái mới để tích cực sáng tạo cái đã học vào hoạt động thực tiễn.

      Môn học nào cũng có khả năng gây hứng thú cho học sinh. Bản thân Âm nhạc cũng là nguồn cảm hứng đem đến cho mọi người đặc biệt là lứa tuổi học sinh tiểu học, nếu giáo viên giảng dạy âm nhạc biết tạo cho các em hứng thú thì không chỉ nâng cao hiệu quả dạy học mà còn làm cho các em vui tươi phấn khởi thoải mái về tinh thần, kích thích tiềm năng nghệ thuật làm cho đời sống của trẻ thêm phong phú. Giúp các em không những phát triển trí tuệ, bồi dưỡng tình cảm trong sáng lành mạnh hướng tới cái tốt, cái đẹp, mà còn góp phần làm cho học sinh học tốt các môn học khác.

Âm nhạc là phương tiện truyền tải thông điệp đạo đức một cách dễ dàng và có sức lan tỏa rộng rãi bởi những giai điệu trầm bỗng dễ đị vào lòng người ,tạo dựng sự đồng cả sâu sắc. Đối với học sinh, việc giáo dục tình cảm đạo đức thông qua Âm nhạc giúp học sinh ghi nhớ tốt hơn, đặc biệt là học sinh được tham gia hoạt động biểu diễn Âm nhạc…

Dạy âm nhạc nhằm phát triển năng lực nhận thức của học sinh, học mỗi bài hát giúp các em biết thêm về một vấn đề, về tác giả hoặc đặc điểm riêng của bài hát. Sự phong phú về mặt nội dung trong các bài hát giúp học sinh thêm hiểu biết về cuộc sống. Các hình tượng âm nhạc cũng giúp nâng cao khả năng nhận thức và hiểu biết của các em. Bên cạnh đó, dạy hát còn phát triển năng lực ngôn ngữ, lời ca của bài hát làm vốn ngôn ngữ của học sinh trở nên phong phú và sinh động hơn.

 Xác định được vai trò to lớn của âm nhạc đối với sự hình thành và phát triển nhân cách nên trong chương trình giáo dục nói chung, bậc tiểu học nói riêng, âm nhạc được đưa vào nhà trường với tư cách là môn học bắt buộc, dù đã qua nhiều lần cải cách thì cái cốt lõi của nó vẫn là những bài hát hay, giàu tính giáo dục, dễ hát, dễ thuộc, rất được học sinh tiểu học yêu thích.

2. Cơ sở thực tiễn

Về mặt thuận lợi:

– Nhà trường luôn nhận được sụ quan tâm của các cấp ban ngành và lãnh đạo địa phương nên luôn được tạo mọi điều kiện thuận lợi từ Hooin đồng đội các cấp, các chủ bộ Đảng, lãnh đạo, bạn giám hiệu nhà trường và phụ huynh trong công tác giảng dạy. 

– Bên cạnh đó, cơ sở vật chất của nhà trường luôn nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ các cấp và phụ huynh để hoàn thiện hơn nhằm phục vụ cho việc học tập của các em

– Học sinh học tập tại trường luôn được tham gia đa dạng các hoạt động và được trang bị tốt các kỹ năng cần thiết.

Về mặt khó khăn:

– Vẫn còn nhiều em có tâm lý rụt rè, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động phong trào

– Cơ sở vật chất của trường học vẫn còn nhiều thiếu sót và hiện tại vẫn chưa có phòng học riêng để học các môn nghệ thuật.

Bảng khảo sát xếp loại học tạp môn Âm nhạc ở lớp 1

Qua bảng khảo sát có thể thấy tỉ lệ học hoàn thành tốt môn Âm nhạc vẫn chưa cao, lớp 1B chưa đến 50% hoàn thành tốt môn Âm nhạc. Có thể thấy, các em đều hoàn thành môn học này nhưng tỷ lệ ở mức tốt vẫn chưa cao. Chính vì vậy, cần có những phương pháp đưa ra để khắc phục tình trạng này.

3. Giải pháp thực hiện

Biện pháp 1: Tổ chức sắp xếp lại chỗ ngồi trong lớp để khơi gợi cảm hứng nghệ thuật cho học sinh

Mục tiêu:

Đây là phương pháp nhằm giúp tăng cường không khí lớp học và khơi gợi hưng thú học tập các môn học nghệ thuật của học sinh thông qua việc thay đổi cách bố trí lớp học.

Nội dung: 

Bàn ghế của học sinh được sắp xếp lại, nhằm hỗ trợ cho hoạt động học tập

của các em, tạo nên không gian mới trên nền của không gian lớp học có sẵn. Giáo viên có thể xếp bàn ghế học sinh thành các cặp, các nhóm hoặc hình chữ U để tạo không gian cho các em hoạt động, biểu diễn với các bài hát hoặc chơi các trò chơi âm nhạc. Cách xắp xếp bàn ghế trong phòng học đòi hỏi mỗi giáo viên phải có sự sáng tạo, linh hoạt phù hợp với nội dung học tập, hoạt động của học sinh và mục tiêu của tiết học. Chính vì vậy, khi học các môn đặc biệt là những môn học liên quan đến nghệ thuật như Âm nhạc, mỹ thuật…giáo viên luôn hướng đến sự đổi mới không gian học để việc học diễn ra thuận lợi hơn và gợi được cảm hiwngs học tập từ các em học sinh. 

Ví dụ: Khi dạy các em hát bài Tiếng trống trường em, trang 11, sách Âm nhạc lớp 1, bộ sách chân trời sáng tạo.

Sau khi áp dụng việc sắp xếp bàn ghế lớp học thành hình chữ U nhằm thuận tiện hơn trong việc tổ chức các hoạt động trên lớp, giáo viên nhận thấy các các em dễ dàng trao đổi cũng như tham gia các yêu cầu của giáo viên hơn. Bên cạnh đó, việc di chuyển để tham gia các trò chơi cũng dễ dàng hơn, tiết kiệm thời gian để giáo viên triển khai các nội dung khác. Ngoài ra, khi xếp lớp thành hình chữ U, các em cũng có thêm không gian để trình diễn các tiết mục âm nhạc.  Từ đó, không khí lớp học cũng thầy đổi hơn so với việc sắp xếp bàn như truyền thống.

Điểm mới:

Thông qua phương pháp học này, các em sẽ được học tập trong không gian nghệ thuật với cách bố trí hoàn toàn khác so với các lớp học khác. Các em cũng dễ dàng di chuyển và có không gian để trình diễn các tiết mục của mình hơn.

Biện pháp 2: Ứng dụng các trò chơi có nội dung liên quan đến âm nhạc để thay đổi không khí học tập

Mục tiêu:

Các em đang trong độ tuổi vừa học vừa chơi nên việc tổ chức các trò chơi trên lớp sẽ gợi lên hứng thú học tập cho các em. Không khí lớp học cũng sẽ trở nên sôi nổi hơn và các em cũng hào hứng hơn trong học tập.

Nội dung: 

Đối với các tiết ôn tập hoặc các tiết nâng cao, giáo viên có thể tận dụng thời gian để tổ chức đa dạng các trò chơi, hoạt động giải trí khác nhau để giúp thay đổi không khí lớp họa, tạo không gian học thoải mái, vừa học vừa chơi phù hợp với lứa tuổi của các em.

Giáo viên có thể tổ chức các trò chơi về gõ đệm theo phách, theo nhịp và theo tiết tấu để học sinh khắc sâu hơn các kiến thức âm nhạc.

Bên cạnh đó, giáo viên có thể tổ chức trò chơi đoán tên các nhạc sĩ gắn liền với tuổi thơ. Hoạt động này giúp các em ghi nhớ sâu hơn thông qua vừa hoạt động vừa học vừa chơi. 

Ngoài ra, giáo viên tổ chức các hoạt động hát theo tam ca, tốp ca kèm theo đó là các trò chơi tăng tính gắn kết giữa học sinh với nhau và tạo sự kết nối giữa học sinh và giáo viên.

Ví dụ: Khi dạy chủ đề 2 Nhịp điệu tuổi thơ, trang 14, sách Âm nhạc lớp 1, bộ sách chân trời sáng tạo. 

Khi dạy đến phần đọc nhạc nốt Son và Mi, giáo viên chia lớp thành 2 nhóm và cho các em chơi trò đọc nhanh tên nốt nhạc bằng cách đưa ra tay ngang hoặc sấp. Nhóm nào trả lời nhanh và chính xác nhất sẽ thắng.

Khi triển khai trò chơi này, các em sôi nổi hơn vì sẽ được vui chơi và vì mang tính thi đua nên các em cũng tập trung nghe hướng dẫn của giáo viên. Các em rất hào hứng trao đổi cùng các bạn trong nhóm để đưa ra đáp án đúng nhất cho giáo viên. Không khí lớp học từ đây cũng trở nên rất sôi động, các em chủ động hơn trong khi nghe giảng.

 Điểm mới:

Các em sẽ có không gian hơn so với cách bày trí theo lớp học truyền thống, tạo cho các em sự thoải mái và tiện lợi hưn khi tham gia các hoạt động mà giáo viên tổ chức trên lớp.