SKKN Một số giải pháp chỉ đạo nâng cao chất lượng làm văn miêu tả cho học sinh Lớp 4

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1.1 Lý do chọn đề tài, sáng kiến, giải pháp:

Tiếng Việt là tiếng phổ thông của dân tộc Việt Nam. Trong nhà trường Tiểu học, Tiếng Việt là đối tượng mà học sinh cần chiếm lĩnh. Đồng thời, cũng là một môn học được gọi là môn Tiếng Việt. Môn Tiếng Việt ở bậc Tiểu học có nhiệm vụ hình thành và phát triển cho học sinh các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết để học tập và giao tiếp trong môi trường hoạt động, góp phần rèn luyện các thao tác tư duy. Môn Tiếng Việt còn cung cấp cho học sinh những kiến thức ban đầu về vốn từ, vốn sống, những kĩ năng cơ bản nhất trong giao tiếp. Học tập môn này, học sinh còn được bồi dưỡng tình yêu tiếng Việt, hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, góp phần hình thành nhân  cách con người Việt Nam.

Trong chương trình Tiểu học mới, Tiếng Việt được chia thành các phân môn, mỗi phân môn có nhiệm vụ rèn luyện cho học sinh những kĩ năng nhất định. Phân môn Tập làm văn là phân môn mang tính tổng hợp cao nhất, nó có vai trò rèn cho học sinh cả bốn kĩ năng, trong đó quan trong là các kĩ năng nghe, nói, viết. Đối với phân môn này, các em được rèn luyện năng lực trình bày ở dạng văn bản  với nhiều thể loại khác nhau.

Với học sinh lớp 4, việc rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho các em là cần thiết. Học tốt văn miêu tả sẽ là điều kiện thuận lợi để học tốt các môn học khác ở Tiểu học và học tiếp lên các lớp trên. Việc giúp các em hoàn thành tốt bài văn miêu tả sẽ góp phần nâng cao năng lực viết, cảm thụ văn học, giúp các em khám phá được những cái hay cái đẹp viết được bài văn với ngôn ngữ trong sáng, lời hay ý đẹp, xây dựng văn bản khúc chiết.

Qua thực tế giảng dạy và quản lý tại trường PTDTBT hơn 10 năm, tôi nhận thấy phân môn Tập làm văn là phân môn khó nhất trong các phân môn của môn Tiếng Việt, trong đó kĩ năng viết văn miêu tả của học sinh dân tộc Bru- Vân Kiều còn bọc lộ những hạn chế nhất định. Để thực hiện được mục tiêu của phân môn Tập làm văn là phải xây dựng được kĩ năng nói và viết thành thạo, các em cần huy động tất cả các kiến thức của các phân môn Tập đọc, Chính tả, Luyện từ và câu, Kể chuyện, và các môn khoa học khác…Trong khi đó, các em học yếu thì rất “chán” học phân môn tập làm văn.

Nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường nói chung, dạy cho học sinh lớp 4 học tốt hơn văn miêu tả nói riêng, tôi mạnh dạn đưa ra SKKN của mình với đề tài: “Một số biện pháp chỉ đạo nâng cao chất lượng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4 ở trường PTDTBT”.

1.2 Điểm mới của đề tài, sáng kiến:

Điểm mới của “ Sáng kiến một số giải pháp chỉ đạo nhằm nâng cao chất lượng làm văn miêu tả lớp 4 ở trường PTDTBT ”. Từ thực trạng của học sinh là học sinh dân tộc Bru- Vân Kiều ở trường còn hạn chế về làm văn miêu tả. Nâng cao chất lượng làm văn miêu tả còn thể hiện ở sự đồng bộ, thống nhất trong công tác quản lý chỉ đạo đối với tổ, khối, đến giáo viên. Chuyên môn phải tăng cường chỉ đạo thực hiện sinh hoạt chuyên môn với hình thức đi sâu vào từng chuyên đề cụ thể của phân môn tập làm văn. Tăng cường công tác chỉ đạo dạy học về phương pháp dạy kiểu bài tập làm văn miêu tả theo một trình tự hợp lý, bằng các cách khác nhau, phát hiện được đặc điểm, phân biệt đồ vật này với đồ vật khác, tả cây cối, tả loài vật, mỗi loại có sự khác nhau về không gian thời gian, tình cảm của con người với cảnh vật, đồ vật, loài vật. Mà điều cốt lõi và sự khác biệt đối với đối tượng học sinh dân tộc Bru- Vân Kiều là phải trực quan sinh động, gần gủi đến cụ thể trong quá trình hình thành kiến thức cho học sinh. Đối với học sinh của đơn vị là vùng khó, vùng đặc biệt khó khăn, việc tiếp nhận tri thức cũng như nhận thức của học sinh còn những hạn chế nhất định. Nhằm khắc phục những nhược điểm đó tăng cường dạy học tích hợp Tiếng Việt cho học sinh dân tộc từ lớp 3 đến lớp 5. Điểm khác biệt nữa là giáo viên dạy tiếng Việt lớp 4 cũng yêu cầu phải thông hiểu tiếng Bru- Vân Kiều bằng cách tự học và nhà trường gửi đi đào tạo, ở huyện hay tỉnh. Sáng kiến đưa ra được một giải pháp có tính ưu việt là tích lũy vốn từ, kiến thức văn học, sổ tay chính tả, sổ tay văn học nhằm giúp học sinh chắt lọc các từ ngữ hay, những hình ảnh ấn tượng, sinh động, những câu văn câu thơ giàu hình ảnh, từ đó các em “giàu” vốn từ, vốn sống khi viết văn. Bố trí đội ngũ phù hợp với năng lực sở trường của giáo viên, giao trách nhiệm cho những giáo viên thực sự có có năng khiếu, năng lực về tiếng Việt đảm nhận dạy phân môn tiếng Việt của khối 4,5.Từ đó giáo viên có thời gian nghiên cứu kĩ bài dạy, soạn giảng có chiều sâu hơn, chất lượng bài soạn được nâng cao do đó chất lượng dạy phân môn tập làm văn đối với dạng bài miêu tả mới đạt được kết quả như mong muốn.

1.3 Phạm vi áp dụng đề tài, sáng kiến:

 Tập trung nghiên cứu một số giải pháp chỉ đạo nâng cao chất lượng kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4 ở trường PTDTBT, thực hiện trong nội bộ trường PTDTBT, đã và đang áp dụng  triển khai dạy học trong những năm học vừa qua, có thể vận dụng dạy học ở địa bàn khó khăn,có những đặc điểm tương đồng, đối tượng là học sinh dân tộc Bru- Vân Kiều.

2.Phần nội dung

2.1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu:

       Trường vừa mới được thành lập cách đây vừa tròn 13 năm, đến nay cơ sở vật chất phòng học cơ bản đã đáp ứng được theo yêu cầu, trang thiết bị dạy học vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu dạy học. Đặc biệt trường đóng chân trên địa bàn xã biên giới vùng đặc biệt khó khăn có 100% học sinh là con em dân tộc Bru-Vân Kiều. Đa số các học sinh đều nói tiếng mẹ đẻ tiếng Bru- Vân Kiều, tiếng Việt còn nhiều hạn chế, vốn từ ngữ của các em còn nghèo, vẫn còn bất đồng về ngôn ngữ đặc biệt là học sinh mới vào lớp 1. Đời sống kinh tế của nhân dân còn nhiều thiếu thốn, có nhiều hộ nghèo, đứt bữa còn phụ thuộc vào các nguồn trợ cấp của Nhà nước. Phụ huynh chưa thật quan tâm nhiều đến việc học tập của con em. Địa hình hiểm trở, có nhiều khe suối rất nguy hiểm khi đi lại vào mùa mưa. Các bản sống biệt lập, cách  xa trung tâm xã từ 7km đến 20 km đường rừng . Mật độ dân cư sinh sống thưa thớt, độ tuổi của học sinh ở các bản không đồng đều. Do đó các em ở bản xa không có điều kiện gặp gỡ giao lưu, học hỏi các bạn ở vùng thuận lợi.Thậm chí nơi các em sinh sống vẫn chưa có điện lưới, chưa hưởng được niềm hạnh phúc trọn vẹn. Cái nhu cầu tối thiểu ấy thôi tưởng chừng như đơn giản, tầm thường với chúng ta, nhưng các em đâu xem được những chương trình thiếu nhi, phim hoạt hình hay là những buổi biểu diễn văn nghệ của các bạn cùng trang lứa, những buổi tối xem truyền hình trực tiếp những chương trình lớn nói về cuộc sống, kinh tế xã hội, văn học, thơ ca, nhạc họa… Thì các em đâu dễ gì có “vốn sống”, vốn từ phong phú, bóng bẩy được. Chính những yếu tố đó thôi cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng, kĩ năng viết tập làm văn nói chung và làm văn miêu tả nói riêng.  

  2.2. Chất lượng học sinh.

 Nhìn chung chất lượng dạy học của nhà trường trong những năm gần đây đã có những bước tiến vượt bậc về nhiều mặt. Nhưng để so sánh với các đợn vị ở vùng thuận lợi thì ở một số học sinh , một số kỹ năng vẫn chưa hoàn thành về chuẩn kiến thức kĩ năng của môn học. 

Các kỹ năng cơ bản (nghe, nói, đọc, viết) cơ bản hoàn thành, chất lượng làm bài viết hay, có sáng tạo, dùng từ ngữ mạch lạc còn khiêm tốn. Học sinh đọc vẫn còn sai dấu thanh do phương ngữ, viết còn sai về lỗi dùng từ và khả năng diễn đạt, vốn từ còn “nghèo”, tư duy còn hạn chế, ít sáng tạo. Chất lượng về các bài tập làm văn chưa cao, vẫn còn những hạn chế nhất định, dạng bài văn miêu tả ở lớp 4 cơ bản vẫn còn thấp hơn so với các trường ở vùng thuận lợi.

Trong ngôn ngữ và lối diễn đạt lúng túng, vẫn còn mang nặng tính chất đặc thù của địa phương (phương ngữ).

Học văn miêu tả, làm văn miêu tả nhưng nhiều học sinh lại thiếu vốn sống thực tế nên dẫn đến một số tình huống hay gặp trong dạy học văn miêu tả như: Học sinh  làm bài văn rất ngắn- khoảng 8, 10 dòng; các em sử dụng các gợi ý của giáo viên hay sử dụng các đoạn văn mẫu để viết. Tiếng Việt là tiếng nói để giao tiếp của các em  nhưng vốn Tiếng Việt lại rất hạn chế. Trong khi đó, việc học kiểu bài miêu tả trong phân môn Tập làm văn lớp 4 lại yêu cầu vốn từ ngữ, năng lực tư duy rất lớn. Vốn từ của các em chưa phong phú, chưa hiểu hết nghĩa của từ nên việc vận dụng vào bài làm còn  sai sót.