SKKN Một số giải pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt dạng văn miêu tả cây cối

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề  tài    

  Ở bậc tiểu học môn tiếng việt có một vai trò hết sức quan trọng vì trong thực tiễn đời sống, học tập Con người giao tiếp chủ yếu bằng ngôn ngữ. Việc dạy cho học sinh nghe, nói, đọc, viết ở tiểu học là việc dạy giao tiếp bằng ngôn ngữ, vì vậy ở trường tiểu học môn tiếng việt được dạy và học thông qua rất nhiều phân môn khác nhau: Học vần, tập đọc, tập viết, chính tả, luyện từ và câu, kể chuyện, tập làm văn. Mỗi phân môn đều có mục đích và nhiệm vụ riêng của nó, song có một điểm chung là hình thành và phát triển 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết thông qua hoạt động giao tiếp cho học sinh.

    Bên cạnh những kiến thức được truyền tải, những kỹ năng được hình thành qua môn học, theo tôi điều vô cùng quan trọng đó là giúp học sinh hiểu được ngôn ngữ và biết sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp một cách linh hoạt. Từ đó các em biết sử dụng ngôn ngữ trong văn miêu tả đúng và hay. Để đạt được điều này học sinh phải học tập nhiều phân môn trong đó không thể thiếu phân môn Tập làm văn.  

     Văn miêu tả là thể loại văn dùng lời nói có hình ảnh và có cảm xúc làm cho người nghe, người đọc hình dung một cách rõ nét, cụ thể về người, vật, cảnh vật, sự việc như nó vốn có trong đời sống. Một bài văn miêu tả hay là phải thể hiện được trí tưởng tượng, cảm xúc và đánh giá của người viết đối với đối tượng được miêu tả. Bởi vì trong thực tế không ai tả để mà tả, mà thường tả để gửi gắm những suy nghĩ, cảm xúc, những tình cảm yêu ghét cụ thể của mình vào các bài văn miêu tả.

Khi miêu tả học sinh phải nắm được những nét riêng khác biệt này để viết những bài văn vừa mang đặc điểm chung của thể loại văn miêu tả, vừa có được cái riêng của đối tượng đang miêu tả.(1)

Thực tế dạy học ở Tiểu học hiện nay, văn miêu tả chưa trở thành môn học yêu thích đối với học sinh. Hầu hết, các em có tư tưởng ngại học phân môn Tập làm văn. Chính vì thế khi làm bài, chất lượng bài của học sinh không cao. Các em viết văn miêu tả theo kiểu khuôn sáo, không tự nhiên. Bài viết của các em      chưa bày tỏ tình cảm một cách chân thực, sinh động về đối tượng miêu tả. Các em miêu tả hời hợt, bắt chước các bài văn mẫu một cách máy móc, không tìm được cái mới, cái độc đáo của đối tượng miêu tả. Các em dùng từ chưa đúng, chưa hợp văn cảnh, giọng văn gượng gạo thiếu tự nhiện,  chủ yếu là các em liệt kê đặc điểm của đối tượng chứ không phải là tả. Bài văn còn viết sơ sài, diễn đạt ý còn lủng củng, lặp từ. Các em chưa biết cách quan sát và chưa biết dùng từ ngữ phù hợp để diễn tả ác bộ phạn của cây cối.

Những tồn tại trên là do các em chưa được giáo viên hướng dẫn một cách đầy đủ khi tìm hiểu những tư liệu mà sách giáo khoa đã cung cấp để học cách tả.         Hơn nữa, thói quen ngại học Tiếng Việt, ngại học Tập làm văn đã phần nào dẫn đến bài viết các em có những lỗi như trên. 

Từ thực tế giảng dạy lớp 4 nhiều năm,  tôi nhận ra thực trạng này. Chính vì vậy, tôi đã nghiên cứu, tìm tòi để khắc phục một số nhược điểm trên của học sinh lớp tôi giảng dạy,  nhằm giúp các em làm tốt thể loại văn miêu tả lớp 4.

    Từ thực tế giảng dạy  lớp 4 nhiều năm,  tôi nhận ra thực trạng này. Chính vì vậy, tôi đã nghiên cứu, tìm tòi để khắc phục một số nhược điểm trên của học sinh lớp tôi giảng dạy nhằm giúp các em làm tốt thể loại văn miêu tả lớp 4. Tôi đã suy nghĩ, tìm tòi,  tập trung nghiên cứu. Sau đó đưa ra 

“Một số giải pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt dạng văn miêu tả cây cối”. Sáng kiến này nhằm góp phần nhỏ bé để khắc phục những hạn chế của học sinh khi làm bài văn miêu tả cây cối. 

1.2. Mục đích nghiên cứu.

Tôi nghiên cứu đề tài này nhằm :

    – Giúp giáo viên  lớp 4 có một số kiến thức, kinh nghiệm khi hướng dẫn học sinh cách làm bài văn miêu tả cây cối.

    – Giúp học sinh  cách  làm bài văn miêu tả cây cối sinh động, ý văn mạch lạc,  sáng tạo, có hiệu quả nhất. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

    Đối tượng nghiên cứu là  phương  pháp dạy văn miêu tả cây cối cho học sinh lớp  4.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

     Tôi đã sử dụng các phương pháp chủ yếu sau : 

– Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế : Khảo sát phương pháp dạy văn miêu tả của một số giáo viên trong khối. Khảo sát các bài tập làm văn miêu tả cây cối của học sinh lớp 4 trong khối và của lớp mình dạy.

– Phương pháp đàm thoại: Đàm thoại, phỏng vấn học sinh để nắm được mức độ hứng thú của học sinh với bài học miêu tả cây cối.

– Phương pháp thống kê : Thống kê mức độ làm bài của học sinh trước và sau khi áp dụng các phương pháp dạy học.

2. NỘI DUNG CỦA SKKN

 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

2. 1.1. Cấu trúc chương trình.

      – Trong nội dung học của chương trình Tiếng Việt lớp 4, mỗi tuần có 2 tiết Tập làm văn. Cả năm học có tổng số 70 tiết Tập làm văn. 

      2.1.2. Sách giáo khoa.

        – Thông tin của phân môn Tập làm văn được thể hiện phần lớn  bằng kênh chữ, kênh hình minh hoạ còn hạn chế.

     – Phân môn Tập làm văn mang tính đặc thù của môn học cần giàu trí tưởng tượng và biểu cảm. Tập làm văn là phân môn tổng hợp kiến thức của nhiều phân môn như : Tập đọc, Chính tả, Luyện từ  và câu, kể chuyện .

      – Nội dung các bài Tập làm văn được gắn liền với các chủ điểm, có sự kết hợp rõ nét với các phân môn khác trong chương trình Tiếng Việt. Để có một bài văn hay, xúc tích, sinh động đòi hỏi học sinh phải có khả năng tư duy độc lập, có vốn sống và kinh nghiệm về xã hội, người viết cần có sự am hiểu tường tận về vấn đề mình sẽ viết. 

      – Theo phân phối chương trình sách giáo khoa lớp 4 ở bậc Tiểu học, cấu trúc của các bài học  văn miêu tả cây cối  được sắp xếp  như sau:

+ Tìm hiểu cấu tạo bài văn miêu tả 

+ Luyện tập cách quan sát 

+ Luyện tập miêu tả 

+ Tìm hiểu đoạn văn trong bài văn miêu tả 

+ Luyện tập xây dựng đoạn văn miêu tả

+ Luyện tập xây dựng mở bài trong bài văn miêu tả 

+ Luyện tập xây dựng kết bài trong bài văn miêu tả 

+ Thực hành viết bài văn miêu tả      (2)

2.1.3. Căn cứ vào mục tiêu các tiết dạy văn miêu tả cây cối.

 Mục tiêu là giúp học sinh nắm được: 

– Cấu  tạo của bài văn miêu tả cây cối. 

– Biết cách quan sát, trình tự quan sát, cách kết hợp các giác quan khi quan sát cây cối. Nhận ra sự giống và khác nhau giữa tả một loài cây và một  cây.

– Biết viết đoạn văn miêu tả một bộ phận của cây cối.

– Biết lập dàn ý miêu tả một cây theo một trong hai cách: tả lần lượt từng bộ phận, tả theo từng thời kì phát triển.

– Biết lựa chọn cách viết mở bài và kết bài cho phù hợp.

– Biết tổng hợp, viết hoàn chỉnh một bài văn miêu tả cây cối.

2.2. Thực trạng của việc dạy và học thể loại văn miêu tả cây cối.

      Qua thực tế dạy lớp 4, bằng cách sử dụng phiếu trắc nghiệm, dự giờ thăm lớp, qua trao đổi, chuyện trò, tâm sự, tham khảo ý kiến của bạn bè đồng nghiệp và đặc biệt là thông qua chấm các bài kiểm tra định kỳ của học sinh, tôi thấy một số tồn tại, hạn chế trong việc dạy học sinh lớp 4 viết  bài văn tả cây cối như sau: