SKKN Một số giải pháp giúp học sinh lớp 5 giải tốt các bài toán chuyển động đều

1. MỞ ĐẦU

          1.1. Lý do chọn đề tài:

          Như chúng  ta đã biết mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu rất quan trọng ở nhân cách con người. Các kiến thức kĩ năng của môn Toán có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống, chúng rất cần thiết cho người lao động, rất cần thiết để học các môn học khác và học tiếp Toán ở các lớp trên.

            Môn toán ở Tiểủ học góp phần trang bị những kiến thức cơ bản ban đầu về số học, các số tự nhiên, phân số, các đại lượng thông dụng, một số yếu tố hình học và thống kê đơn giản. Chính vì vậy việc hình thành kiến thức cơ bản cho học sinh ở bậc Tiểu học là điều rất cần thiết. Mục đích giáo dục hiện nay là “giáo dục toàn diện” với yêu cầu cao hơn, nhằm phù hợp với mục đích phát triển chung của thế giới đó là: dạy cho người học biết làm để hợp tác, để nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài.  

             Căn cứ vào sự phát triển tâm, sinh lí của học sinh Tiểu học mà cấu trúc nội dung môn Toán rất phù hợp với từng giai đoạn phát triển của học sinh. Ở lớp 5. Cùng với các môn học khác ở bậc Tiểu học, môn Toán có vai trò vô cùng quan trọng, nó giúp HS nhận biết được số lượng và hình dạng không gian của thế giới hiện thực, nhờ đó mà học sinh có những phương pháp, kĩ năng nhận thức một số mặt của thế giới xung quanh. Môn Toán còn góp phần rèn luyện phương pháp suy luận, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp đặt vấn đề và giải quyết vấn đề; góp phần phát triển óc sáng tạo cho học sinh. Mặt khác, các kiến thức kĩ năng môn toàn ở Tiểu học còn có nhiều ứng dụng trong đời sống thực tế. 

Trong chương trình Toán lớp 5 những bài toán về “Chuyển động đều” chiếm một số lượng tương đối lớn. Đây là một dạng toán tương đối khó với học sinh. Học tốt dạng toán này giúp học sinh rèn kĩ năng đổi đơn vị đo thời gian, kĩ năng tính toán, kĩ năng giải toán có lời văn. Đồng thời là cơ sở tiền đề giúp học sinh học tốt chương trình Toán và chương trình Vật lí ở các lớp trên. Làm thế nào để giúp học sinh học tốt dạng toán chuyển động đều? Đó là câu hỏi đặt ra cho không ít giáo viên Tiểu học. Qua thực tế giảng dạy tôi mạnh dạn lựa chọn nghiên cứu: “Một số giải pháp giúp học sinh lớp 5 giải tốt các bài toán chuyển động đều ở trường Tiểu học và THCS Đông Khê”

         1.2. Mục đích nghiên cứu:

Nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích:

• Giúp học sinh giải tốt các bài toán chuyển động đều.
• Bản thân nâng cao trình độ và nghiệp vụ sư phạm.

          1.3. Đối tượng nghiên cứu:

Tìm hiểu thực trạng việc dạy và học toán.Giúp học sinh giải tốt các bài toán chuyển động đều ở lớp 5.                                                                               

 1.4. Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu.

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế.

– Phương pháp thu thập thông tin.

– Phương pháp thống kê.

– Phương pháp xử lí số liệu.

– Phương pháp tổng hợp.

          1.5. Những điểm mới của  sáng kiến kinh nghiệm:

           Về cấu trúc sáng kiến của tôi, hầu như không có gì thay đổi. Về nội dung sáng kiến của tôi năm ……… có sự thay đổi so với năm ………. 

           * Phần mở đầu: 

           Lí do chọn đề tài bổ sung, sắp xếp hợp lí hơn, từ tầm quan trọng, ý nghĩa của môn toán lớp 5 đến hiện tượng thực tiễn và đưa ra quyết định đề tài.

           * Phần nội dung: 

            Ở mục 2.3 Các giải pháp thực hiện, tôi giữ nguyên tên  3 biện pháp của sáng kiến kinh nghiệm năm ………. Nội dung biện pháp 3 tôi bổ sung thêm 

dạng 6.

            – Giải pháp 2.3.3 bổ sung thêm dạng 6: Bài toán liên quan đến vận tốc dòng nước.

            – Thêm giải pháp 2.3.4 Tạo niềm say mê hứng thú, khích lệ học sinh trong học tập thông qua trò chơi học tập.

            – Thêm giải pháp 2.3.5  Rèn kĩ  học sinh năng giải toán thông qua hoạt động tập thể.

2. NỘI DUNG

           2.1. Cơ Sở lí luận:

Trong hoạt động dạy và học thì không thể không nói đến phương pháp dạy và phương pháp học, hai hoạt động đó diễn ra song song. Nếu chỉ chú ý đến việc truyền thụ kiến thức và không chú ý đến việc tiếp thu và hình thành kĩ năng, kĩ xảo như thế nào thì quá trình dạy học sẽ không mang lại kết quả cao. Khi học sinh không nhận thức được tri thức khoa học thì sẽ không hình thành được kĩ năng, kĩ xảo. Từ đó không nhận thức đúng đắn, không đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, xảy ra những tình huống mà học sinh sẽ không xử lí được. Vì vậy, cho dù giáo viên có những phương pháp giảng dạy hay đến mấy đi chăng nữa, mà học sinh không có học tập khoa học thì không giải quyết được nhiệm vụ dạy học. 

Toán chuyển động đều là dạng toán có liên quan và ứng dụng trong thực tế, học sinh phải tư duy, phải có óc suy diễn và phải có đôi chút hiểu biết về thực tế cuộc sống. Toán chuyển động luôn bao gồm: Vật chuyển động, thời gian, vận tốc, quãng đường. Dạy giải các bài toán chuyển động đều góp phần bồi dưỡng năng khiếu toán học: là một trong những thể loại toán điển hình có tính mũi nhọn. Bài toán chuyển động đều đặc biệt quan trọng, nó góp phần không nhỏ trong việc phát hiện học sinh năng khiếu qua các kì thi, bởi vì đi sâu tìm hiểu bản chất của loại toán này ta thấy nó là toán phức tạp, kiến thức không nặng nhưng nhiều bất ngờ ở từng bước giải. 

Dạy các bài toán chuyển động đều gây hứng thú toán học, giáo dục tư tưởng, tình cảm và nhân cách cho học sinh. Ở bậc tiểu học nói chung và học sinh lớp 5 nói riêng, do đặc điểm nhận thức lứa tuổi này các em chỉ hay làm những việc mình thích.

Như vậy, đi sâu tìm hiểu vai trò của việc giải toán chuyển động đều, ta thấy rằng quá trình giải toán nói chung và dạy toán chuyển động đều nói riêng, góp phần không nhỏ vào việc phát triển và hình thành nhân cách toàn diện cho học sinh.

           2.2. Thực trạng về việc dạy toán chuyển động đều ở trường Tiểu học và Trung học cơ sở Đông Khê:

Trong chương trình giảng dạy tôi nhận thấy một thực tế như sau:

– Về phía giáo viên: Một số giáo viên chưa chú trọng nhiều đến việc hướng dẫn học sinh cách giải theo từng loại bài; chưa chú ý quan tâm rèn kĩ năng giải toán một cách toàn diện cho học sinh.

– Về phía học sinh: Học sinh tiếp cận với toán chuyển động đều còn bỡ ngỡ gặp nhiều khó khăn. Các em chưa nắm vững hệ thống công thức, chưa nắm được phương pháp giải theo từng dạng bài khác nhau. Trong quá trình giải toán học sinh còn sai lầm khi đổi đơn vị đo thời gian. Học sinh trình bày lời giải bài toán không chặt chẽ, thiếu logic.

Để thấy rõ tình hình thực trạng của việc dạy và học toán chuyển động đều cũng như những sai lầm mà học sinh thường mắc phải, tôi đã tiến hành khảo sát trên 2 lớp 5A và 5B của năm học ………:

                  Đề kiểm tra có nội dung như sau: (Thời gian  làm bài 25 phút)

          Câu 1: (4 điểm)   Một người đi xe đạp trong 45 phút với vận tốc 12,5 km/giờ. Tính quãng đường đi được của người đó.

          Câu 2: (6 điểm) Quãng đường AB dài 174 km. hai ô ttô khởi hành cùng một lúc. Một xe đi từ A đến B với vận tốc 45km/giờ. Một xe đi từ B đến A với vận tốc 42km/giờ. Hỏi kể từ lúc bắt đầu đi sau mấy giờ hai ô tô gặp nhau?

Với đề bài trên tôi thu được kết quả như sau:

Tôi nhận thấy bài làm của học sinh đạt kết quả không cao, số lượng học sinh đạt điểm 7 trở lên chiếm tỉ lệ thấp. Đa số học sinh chưa nắm vững cách giải của câu số 2 và một số em thì chưa đổi đơn vị đo thời gian đã áp dụng công thức tính ở câu số 1. Vẫn còn học sinh chưa hoàn thành về môn toán.

Học sinh lúng túng chưa nhận ra dạng điển hình của toán chuyển động đều. Một số học sinh chưa hoàn thành, tôi trăn trở làm thế nào để nâng cao chất lượng môn toán  lớp 5. Tôi đưa ra “Một số giải  pháp giúp học sinh lớp 5  giải tốt các bài toán về chuyển động đều ở trường Tiểu  học và THCS Đông Khê”

          2.3. Các giải pháp đã sử dụng để để giải quyết vấn đề.

Từ thực tế tôi nhận thấy vấn đề cần giải quyết đặt ra là giáo viên phải tìm cách khắc phục lỗi cho học sinh, kiên trì rèn kĩ năng cho các em từ đơn giản đến phức tạp. Qua giảng dạy và nghiên cứu nội dung chương trình, các giải pháp tôi đã thực hiện là:

– Rèn kĩ năng đổi đơn vị đo thời gian cho học sinh.

– Giúp học sinh nắm vững kiến thức cơ bản về dạng toán chuyển động đều, hệ thống các công thức cần ghi nhớ.

– Giúp các em vận dụng các kiến thức cơ bản để giải tốt các bài toán chuyển động đều theo từng dạng bài.

          2.3.1. Rèn kĩ năng đổi đơn vị đo thời gian cho học sinh.

Trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy một lỗi mà nhiều học sinh mắc phải khi giải toán chuyển động đều đó là các em chưa nắm vững cách đổi đơn vị

đo thời gian.

Hầu hết các bài toán chuyển động đều yêu cầu phải đổi đơn vị đo trước khi tính toán. Tôi hướng dẫn cho học sinh cách đổi như sau:

– Đầu tiên giúp học sinh nắm vững bảng đơn vị đo thời gian, mối liên hệ giữa các đơn vị đo cơ bản.

1 ngày = 24 giờ.            1giờ = 60 phút          1 phút = 60 giây…

         –  Cách đổi từ đơn vị nhỏ ra đơn vị lớn.

        Ví dụ :  30 phút = …. giờ

– Hướng dẫn học sinh tìm “Tỉ số giữa 2 đơn vị”. Ta quy ước “Tỉ số của 2 đơn vị” là giá trị của đơn vị lớn chia cho đơn vị nhỏ.

  Ở ví dụ trên, tỉ số của 2 đơn vị là:     1 giờ     = 60

                                                                    1 phút

         – Ta chia số phải đổi cho tỉ số của 2 đơn vị và thực hiện 30 : 60 0,5

Vậy 30 phút giờ = 0,5 giờ

           – Cách đổi từ đơn vị lớn ra đơn vị nhỏ.

           Ví dụ : Đổi giờ = …. phút 

          – Tìm tỉ số giữa 2 đơn vị.

Ở ví dụ này = 1 giờ   = 60

                   1 phút

         – Ta nhân số phải đổi với tỉ số của 2 đơn vị