SKKN Một số giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lí tại Trường THPT Tân Kỳ, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Hiền tài là nguyên khí của quốc gia. Ở đâu cũng cần, ngành nào cũng cần, lúc nào cũng cần nhiều người tài giỏi để gánh vác giang sơn. Nguồn nhân tài hoàn toàn phụ thuộc vào nền Giáo dục và Đào tạo (GD & ĐT) của mỗi quốc gia. Đảng ta xem việc lựa chọn, bồi dưỡng nhân tài là một phần quan trọng trong quốc sách phát triển con người, điều đó được thể hiện qua việc chỉ đạo dạy và học trong các cơ sở giáo dục. Khẳng định tầm quan trọng của sự nghiệp GD & ĐT, Nghị quyết TW2 khoá 

VIII đã chỉ rõ: “Việc bồi dưỡng học sinh giỏi là nguồn nhân tài cho đất nước được các nhà trường THPT đặc biệt quan tâm và mọi giáo viên phổ thông đều có nhiệm vụ phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi”.  

Việc tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi (HSG) và thi học sinh giỏi nhằm: “Động viên khích lệ những học sinh và giáo viên trong dạy và học, góp phần thúc đẩy việc cải tiến, nâng cao chất luợng giáo dục, đồng thời phát hiện học sinh có năng khiếu để tiếp tục bồi dưỡng ở cấp học cao hơn, nhằm đào tạo nhân tài cho đất nước” (Điều 1 – Quy chế thi chọn học sinh giỏi ban hành theo quyết định 3479/1997/QĐ- BGD&ĐT ngày 01/11/1997).  

Bồi dưỡng HSG tạo môi trường, sự tác động bổ sung từ bên ngoài để giúp học sinh (HS) hoàn thiện tri thức, phát huy hơn nữa những năng lực, năng khiếu của mình. Thực hiện công tác bồi dưỡng HSG tức là giáo viên trực tiếp tác động đến học sinh bằng việc truyền thụ kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hướng dẫn HS giải quyết vấn đề, bổ sung kiến thức còn thiếu ở các em, định hướng và phát huy năng lực tự học, tự nghiên cứu,… Việc bồi dưỡng HSG rất cần thiết bởi nó quyết định đến hiệu quả cuối cùng là HS được trang bị những kiến thức, kĩ năng vững chắc; qua đó phát huy tính sáng tạo của HS. Một danh ngôn được nhiều người tán thưởng nói rằng tài năng (năng khiếu) 5% là do trời phú, 95% do lao động mà có. Như thế có nghĩa nếu xã hội nói chung, ngành giáo dục nói riêng không chăm lo gợi mở niềm say mê học tập, lao động, tạo môi trường tốt và định hướng HS vào học tập, nghiên cứu thì dù có được trời phú cho một trí tuệ minh mẫn, những mầm sống của nhân tài cũng sẽ bị thui chột hoặc định hướng tản mạn vào các lĩnh vực không quan trọng, viển vông. 

Địa lí là môn học có nhiều khả năng bồi dưỡng cho HS khối lượng tri thức phong phú cả về Tự nhiên –  Kinh tế – Xã hội và những kĩ năng, kĩ xảo hết sức cần thiết trong cuộc sống, đặc biệt là kĩ năng bản đồ mà không một môn học nào khác đề cập tới. Thông qua việc học Địa lí còn có khả năng to lớn trong việc bồi dưỡng cho HS thế giới quan khoa học và những quan điểm nhận thức đúng đắn, hình thành cho HS nhân cách con người mới trong xã hội. 

Một thực trạng đáng quan tâm trong nền giáo dục của nước ta nói chung và ở tỉnh Nghệ An nói riêng là sự không đồng đều về chất lượng giáo dục giữa khu vực thành thị với nông thôn, giữa khu vực đồng bằng với miền núi. Tỉ lệ HS khá giỏi thường tập trung chủ yếu ở những khu vực đông dân với nền kinh tế – xã hội phát triển. Trong kì thi HSG bậc THPT của tỉnh Nghệ An tổ chức hàng năm, số lượng HS đạt giải cao ở các trường miền núi còn khá khiêm tốn. Tuy nhiên, Trường THPT Tân Kỳ – huyện Tân Kỳ là ngôi trường gần 60 năm tuổi, nằm ở huyện miền núi phía tây của tỉnh Nghệ An; dù còn nhiều khó khăn nhưng chúng tôi đã cố gắng, quyết tâm để thi đua dạy tốt – học tốt nhằm nâng cao chất lượng, xứng đáng là lá cờ đầu trong hoạt động giáo dục của huyện nhà. Điều này được khẳng định qua kết quả thi HSG cấp Tỉnh hàng năm ở các trường THPT Bảng A của Nhà trường đều nằm trong tốp 20; trong đó, môn Địa lí luôn được xếp ở vị thứ cao, nhiều năm liền có tỉ lệ đậu HSG tỉnh đạt 100%, xếp vào tốp đầu của các Trường THPT Bảng A trên toàn tỉnh. Hiện nay, nếu coi công tác giáo dục toàn diện HS là nhiệm vụ hàng đầu thì công tác bồi dưỡng HSG là nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho nhà trường nói riêng và địa phương nói chung. Đây là một việc rất khó, đòi hỏi nhiều công sức của tập thể sư phạm nhà trường; sự cố gắng nỗ lực, lòng đam mê của các em HS và sự đồng thuận của quý bậc phụ huynh.  

Từ những lí do trên, chúng tôi nhận thấy vai trò GV trong quá trình bồi dưỡng 

HSG như lựa chọn đội tuyển, hướng dẫn, tổ chức ôn tập và luyện đề để HS vận dụng kiến thức theo phát triển năng lực là rất cần thiết .Vì vậy, chúng tôi đã lựa chọn và thực hiện đề tài “Một số giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lí tại Trường THPT Tân Kỳ, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.” 

2. Đóng góp mới của đề tài 

      Từ trước đến nay đã có một số bài viết, công trình nghiên cứu về phương pháp ôn thi HSG môn Địa lí. Song chủ yếu các bài viết còn dừng lại ở tính lý thuyết hoặc mới chỉ đưa ra một số giải pháp chung chung, chưa nêu rõ được các giải pháp cụ thể, thực tiễn; đặc biệt chưa đề ra được phương pháp ôn tập hiệu quả và làm bài thi HSG Địa lí cấp Tỉnh đạt kết quả cao. 

        Đề tài này đã đi sâu nghiên cứu, ứng dụng, đúc rút kinh nghiệm về một số giải pháp mới giúp cho việc lựa chọn HS vào đội tuyển, tổ chức ôn tập và luyện đề để học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng và làm bài đạt kết quả cao trong các kì thi HSG cấp Tỉnh môn Địa lí. 

3. Mục đích nghiên cứu 

Giảng dạy môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực, bồi dưỡng HSG nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí – THPT là một việc làm thiết thực và cần thiết.  

Đề xuất một số giải pháp bồi dưỡng và luyện thi HSG môn Địa lí trong kỳ thi chọn HSG cấp trường, cấp tỉnh ở Trường THPT Tân Kỳ, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An. 

4. Đối tượng nghiên cứu 

Phạm vi áp dụng trong dạy học và ôn thi HSG môn Địa lí tại Trường THPT Tân Kỳ, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.  

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

CHƯƠNG 1. CỞ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG BỒI DƯỠNG HSG MÔN ĐỊA LÍ TẠI TRƯỜNG THPT TÂN KỲ, HUYỆN TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN. 

1.1. Cơ sở lí luận của đề tài 

1.1.1. Cơ sở lí luận về bồi dưỡng HSG 

 Ngày nay, khi thế giới đẩy mạnh toàn cầu hoá, kinh tế tri thức có vị trí ngày càng quan trọng trong sự phát triển của một quốc gia thì vai trò của những nhân tài đất nước càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Vì vậy không có đất nước nào lại không chăm lo đến việc phát hiện, bồi dưỡng và sử dụng nhân tài. Tuy nhiên, mỗi quốc gia lại có những quan niệm và cách phát hiện, bồi dưỡng nhân tài khác nhau. 

Ở Việt Nam, ngay từ xa xưa ông cha ta đã luôn chú trọng đến việc tìm kiếm, bồi dưỡng người tài và đúc rút thành kinh nghiệm quý báu “ Hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Kế thừa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, ngày nay Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng sự nghiệp GD & ĐT, quan tâm đến nhân tố con người và bồi dưỡng nhân tài. Các văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc những nhiệm kì gần đây đều khẳng định: GD & ĐT là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; đầu tư cho GD & ĐT là đầu tư cho phát triển. Song song với nhiệm vụ nâng cao chất lượng đại trà, thì đầu tư chất lượng mũi nhọn là một việc làm thiết thực của các cấp quản lý giáo dục nói chung, các cơ sở giáo dục nói riêng. Thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ trên, có nghĩa là ngành giáo dục đang góp phần đáng kể vào công cuộc đẩy mạnh “ Công nghiệp hoá, hiện đại hoá” đất nước. 

Bồi dưỡng HSG là quá trình trang bị thêm kiến thức, kĩ năng nhằm mục đích nâng cao và hoàn thiện năng lực trong các lĩnh vực cụ thể. Bồi dưỡng HSG là chủ động tạo ra môi trường và những điều kiện thích hợp cho người học phát huy cao