SKKN Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm Lớp 2

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề
Tiểu học là cấp học nền tảng, tạo cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách con người, đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. Vì vậy giáo dục tiểu học có một vị trí hết sức quan trọng trong nền giáo dục của mỗi quốc gia. Lứa tuổi học sinh tiểu học là lứa tuổi vừa học vừa chơi, sự nhận thức của các em còn non nớt, sự tư duy chưa đạt tới đỉnh cao, còn nhiều sự biến động về tâm sinh lí nên các em cần có người hướng dẫn, uốn nắn cho các em thói quen đi vào nề nếp trong sinh hoạt, học tập, giao tiếp; có các kĩ năng sống cơ bản để các em dần dần trở thành những người có khả năng sống tự lập. Những người làm được những việc đó không ai khác chính là giáo viên chủ nhiệm lớp. Giáo viên chủ nhiệm ở Tiểu học là người thường xuyên tiếp xúc, gần gũi nhất với học sinh, người luôn ở bên cạnh giải đáp mọi khó khăn thắc mắc của các em, người mà các em kính trọng và yêu quí nhất, người mà được các em xem như là cha là mẹ. Giáo viên chủ nhiệm ở Tiểu học là người có vị trí quyết định trong việc hình thành ở học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng sống cơ bản để học sinh tiếp tục học lên các bậc học trên và phục vụ cho chính cuộc sống sau này của các em. Ngoài việc tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp còn phải thường xuyên theo dõi các hoạt động trong giờ chơi, trong các buổi sinh hoạt, giao lưu tập thể,… Và đồng thời là người chịu trách nhiệm trong việc đào tạo ra những công dân tương lai có ích cho xã hội. Vì vậy, tôi nhận thấy công tác chủ nhiệm lớp ở Tiểu học là cực kì quan trọng, là nhân tố số một quyết định đến chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
Đầu năm học ………tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 2B với tổng số 26 học sinh, một lớp có nhiều em hoàn cảnh gia đình rất khó khăn, một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến con em mình, nề nếp lớp lộn xộn, chất lượng đầu vào thấp. Vì vậy ngay từ khi nhận lớp, bản thân tôi đã rất trăn trở với công tác chủ nhiệm. Tôi luôn nghĩ làm thế nào để lớp tự quản tốt, chất lượng giáo dục của học sinh được nâng cao. Và tôi thấy rằng, chất lượng giáo dục của các em sẽ được nâng lên nếu tôi làm tốt công tác chủ nhiệm lớp. Đó cũng chính là lí do tôi chọn “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp 2” làm đề tài nghiên cứu của mình. Trong phạm vi đề tài này tôi tập trung nghiên cứu về một số giải pháp để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp 2 ở trường Tiểu học Lý Tự Trọng, tôi đã thực hiện đề tài này từ tháng 8 năm học ……….
II. Mục đích nghiên cứu
Tôi thực hiện đề tài này với mong muốn tổng kết, rút ra những kinh nghiệm mà bản thân đã từng làm và tìm ra những giải pháp mới nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp. Đồng thời tôi mong được chia sẻ với đồng nghiệp những việc tôi đã làm thành công trong công tác chủ nhiệm lớp. Quan trọng hơn nữa là tôi mong nhận được những góp‎ ‎‎ý, nhận xét từ lãnh đạo nhà trường, từ các bạn đồng nghiệp để tôi phát huy những mặt mạnh; điều chỉnh, khắc phục những thiếu sót để hoàn thiện bản thân và ngày càng nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp.
Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lí luận của vấn đề
Tại nghị quyết TW2 khoá XII Đảng ta khẳng định “Giáo dục – Đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Điều đó chứng tỏ rằng đường lối phát triển đất nước đã được Đảng và nhà nước ta xác định là đúng đắn. Như vậy giáo dục không những có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, xã hội mà còn là nòng cốt, yếu tố quan trọng của sự phát triển ấy là nguồn nhân lực. “Muốn tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa thắng lợi phải phát triển mạnh giáo dục đào tạo, phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững”. Một trong những nhiệm vụ cơ bản của Giáo dục – Đào tạo hiện nay là hình thành và phát triển nhân cách học sinh toàn diện theo mục tiêu phát triển nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để tạo ra những con người vừa có tài, vừa có đức là trách nhiệm to lớn của hệ thống giáo dục nói chung và nhà trường Tiểu học nói riêng, trong có vai trò hết sức to lớn và quan trọng của người giáo viên chủ nhiệm lớp.
Theo điều 30 chương IV Điều lệ Tr¬ường Tiểu học Ban hành kèm theo Quyết định số 51/2007/QĐ-BGDĐT ngày 31 tháng 8 năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định “Giáo viên là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục học sinh trong trường tiểu học và cơ sở giáo dục khác thực hiện chương trình giáo dục tiểu học cho nên công tác chủ nhiệm lớp là trách nhiệm của giáo viên”. Giáo viên chủ nhiệm thay mặt nhà trường quản lý điều hành lớp, trực tiếp giáo dục tư tưởng đạo đức, hình thành nhân cách cho học sinh, là cầu nối giữa ba môi trường giáo dục gia đình, nhà trường và xã hội. Chất lượng giáo dục của một lớp như thế nào phụ thuộc rất nhiều vào công tác chủ nhiệm của người giáo viên. Chính vì thế tôi nghĩ rằng mỗi giáo viên nếu làm tốt công tác chủ nhiệm sẽ nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của học sinh.
II. Thực trạng vấn đề
Trong những năm gần đây, ngành giáo dục đang tập trung đổi mới phương pháp giáo dục nên công tác chủ nhiệm lớp càng được quan tâm. Bản thân mỗi giáo viên đã ý thức sâu sắc tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm. Phong trào thi đua trở thành giáo viên chủ nhiệm giỏi đã được hầu hết các giáo viên trong trường tôi tham gia tích cực. Tuy nhiên trong giai đoạn hiện nay, công tác chủ nhiệm lớp ngày càng đòi hỏi sự dày công của người giáo viên bởi yêu cầu ngày càng cao của xã hội đang phát triển, bởi tình hình cuộc sống vẫn đang tồn tại những tác động xấu đến học sinh, bởi sự mưu sinh của gia đình nên một số phụ huynh gần như giao phó việc giáo dục con cái cho nhà trường.Trong quá trình thực hiện vẫn còn tồn tại một số giáo viên còn thiếu kinh nghiệm hoặc sử dụng phương pháp giáo dục chưa linh hoạt, thiếu sự nhiệt tình; năng lực của đội ngũ giáo viên được phân công làm công tác chủ nhiệm không đồng đều; một số giáo viên chưa thực sự nỗ lực trong công tác chủ nhiệm. Đâu đó vẫn còn một vài giáo viên chưa ý thức hết được tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm, chưa quan tâm nhiều đến học sinh, dẫn đến nề nếp lớp lộn xộn, học sinh nghịch phá, đánh nhau, mất trật tự trong giờ học, vô lễ với thầy cô giáo, chất lượng học tập sa sút,…
Năm học ………lớp 2B do tôi chủ nhiệm có 26 học sinh, trong đó có 15 em nữ và 11 em nam. Đa số các em đều có bố mẹ làm nông hoặc làm ở lò gạch. Một số học sinh nhà ở xa trường (ở Ea Bông) nên gặp khó khăn trong việc đi lại, nhất là vào mùa mưa. Một số em hoàn cảnh gia đình quá khó khăn nên rất thiếu thốn quần áo, sách vở, đồ dùng học tập. Một số học sinh có hoàn cảnh gia đình không thuận lợi: bố mẹ ly dị nên các em phải sống với ông bà hoặc người thân nên các em rất thiếu thốn tình cảm và sự quan tâm chăm sóc của cha mẹ. Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến con em do bận làm kinh tế, còn phó mặc cho thầy cô và nhà trường nên sự phối hợp giữa phụ huynh với giáo viên chủ nhiệm chưa chặt chẽ. Bên cạnh đó nhận thức của gia đình học sinh đối với việc học của con cái chưa đúng đắn; học sinh còn nhỏ nên ham chơi, một số em nhận thức chậm. Mặt khác cùng với sự phát triển xã hội, sự bùng nổ của công nghệ thông tin đã sinh ra những hiện tượng tiêu cực như các trò chơi trên mạng Internet ngày càng nhiều và trong số đó có những trò chơi nguy hiểm, mang tính bạo lực thu hút học sinh nhất là những em không được gia đình quan tâm kèm cặp, bị bạn bè lôi kéo đã dẫn đến tình trạng học sinh lười học, chán học, hay gây gổ với nhau. Tất cả những điều đó đã tác động đến chất lượng giáo dục của lớp. Qua khảo sát đầu năm học thì có 7/26 em dưới điểm 5 môn Tiếng Việt và 5/26 em dưới điểm 5 môn Toán. Chính vì vậy tôi cần phải tìm ra giải pháp để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp.
III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Để làm tốt công tác chủ nhiệm tôi nghĩ rằng giáo viên chủ nhiệm phải tìm hiểu kĩ về học sinh lớp mình; xây dựng được nội quy, nề nếp lớp học; lập kế hoạch chủ nhiệm khoa học; tạo được môi trường học tập thân thiện và biết phối hợp tốt các lực lượng giáo dục.
1.Xây dựng nề nếp lớp ngay từ đầu năm học
1.1. Hiểu rõ đối tượng học sinh để có biện pháp giáo dục phù hợp
Mỗi giáo viên chủ nhiệm lớp muốn hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, muốn đề ra các biện pháp giáo dục học sinh phù hợp, đạt hiệu quả thì trước hết giáo viên phải hiểu học sinh, phải nắm bắt được hoàn cảnh, tâm lí, tính cách, sở thích, sở trường, hạn chế của từng em. Do vậy, ngay từ khi nhận lớp, tôi thực hiện ngay công tác tìm hiểu thông tin về học sinh. Tôi khảo sát đối tượng học sinh trong lớp thông qua hồ sơ (học bạ), qua giáo viên chủ nhiệm lớp 1, qua giáo viên bộ môn và qua phụ huynh học sinh. Sau đó tôi tiến hành phân loại đối tượng học sinh:
+ Học sinh có hoàn cảnh khó khăn: 9 em
+ Học sinh có bố mẹ bỏ nhau phải ở với bố (hoặc mẹ, ông bà): 3 em
+ Học sinh tiếp thu chậm, học yếu: 5 em
+ Học sinh cá biệt về đạo đức: 2 em
+ Học sinh dân tộc thiểu số (Nùng, Ê-đê): 2 em
+ Học sinh có năng khiếu (hát, múa, vẽ,…): 3 em
+ Học sinh có khả năng học tập, tiếp thu tốt: 3 em
Việc nắm được đầy đủ các thông tin cần thiết về từng học sinh giúp tôi hiểu học sinh của mình để từ đó tôi áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp cho từng đối tượng. Đối với học sinh có hoàn cảnh khó khăn, bố mẹ bỏ nhau phải ở với cha hoặc mẹ hoặc ông bà: Tôi thường xuyên quan tâm, động viên giúp đỡ các em từ vật chất đến tinh thần. Đồng thời tôi kêu gọi học sinh trong lớp đoàn kết giúp đỡ bạn. Phong trào “Áo trắng tặng bạn” được các em hưởng ứng rất nhiệt tình, phong trào “Nuôi heo đất” hay “Kế hoạch nhỏ” do liên đội phát động được các em trong lớp tham gia rất tích cực bởi các em hiểu rằng đó sẽ là những món quà dành tặng cho các bạn có hoàn cảnh khó khăn, kém may mắn vươn lên trong học tập. Tôi đề xuất với ban giám hiệu nhà trường, hội cha mẹ học sinh miễn giảm cho các em hoàn cảnh đặc biệt khó khăn các khoản đóng góp. Mỗi khi có phần quà hay suất học bổng tôi mạnh dạn đề nghị lãnh đạo nhà trường dành tặng cho những em này. Cách làm này của tôi vừa giảm bớt được khó khăn cho các em, vừa giáo dục lòng nhân ái cho học sinh đồng thời tranh thủ sự ủng hộ từ phía nhà trường, hội phụ huynh vừa thắt chặt được mối dây liên kết giữa nhà trường và gia đình.
Đối với học sinh cá biệt về đạo đức: Tôi tìm hiểu kĩ nguyên nhân từ phía gia đình (do bố mẹ bỏ nhau hay bố mẹ thiếu quan tâm đến con cái, hay bị bạn bè lôi kéo,…). Tôi nghiêm khắc dạy bảo các em nhưng cũng luôn mềm dẻo, linh hoạt; tránh dùng phương pháp trách phạt các em trước mặt bạn bè để không làm các em tổn thương. Tôi giao cho các em một số nhiệm vụ mà các em có sở trường trong lĩnh vực đó. Đồng thời tôi thường xuyên gần gũi, kiên nhẫn, hỏi han, động viên các em, khen thưởng kịp thời khi các em có cố gắng. Bằng cái tâm của một người mẹ tôi đã cảm hóa được các em chưa ngoan.
Đối với học sinh tiếp thu chậm, học yếu: Tôi tìm hiểu xem các em học yếu những môn nào, nguyên nhân vì sao các em học yếu (do không có thời gian để học tập phải phụ giúp bố mẹ việc nhà, do lỗ hổng kiến thức, do không thích môn học đó,…). Tôi tranh thủ thời gian ra chơi, đầu và cuối mỗi buổi học, các tiết ôn luyện củng cố kiến thức để kèm cặp các em, giảng lại những chỗ các em chưa hiểu hay còn đang mơ hồ. Những học sinh này khả năng tiếp thu chậm, tâm lí thường rụt rè, nhút nhát cho nên tôi thường hết sức nhẫn nại, không miệt thị tránh làm các em xấu hổ sẽ phản tác dụng giáo dục. Tôi sắp xếp cho các em khá, giỏi (thường là em nhóm trưởng của nhóm đó) ngồi bên cạnh để kèm bạn. Phong trào “Đôi bạn cùng tiến” giúp các em thi đua học tập và mang lại hiệu quả tích cực. Tôi thường xuyên trao đổi với phụ huynh để họ nắm được tình hình học tập của con em mình đồng thời phối hợp với cô giáo để giúp các em mau tiến bộ.
Đối với học sinh có năng khiếu hay có khả năng học tập, tiếp thu tốt: Tôi thường xuyên quan sát, để ý những năng khiếu mà các em bộc lộ ra thông qua các hoạt động học tập. Khi đã phát hiện được năng khiếu của từng em tôi lập kế hoạch bồi dưỡng kịp thời, khơi dậy lòng say mê hứng thú của các em qua các tiết học, các hội thi, hoạt động ngoài giờ lên lớp,…
1.2. Xây dựng nội quy lớp học
Nội quy được coi là công cụ để quản lý tốt lớp học, nó khiến học sinh phải tự giác tuân thủ, thực hiện nghiêm túc; đồng thời lôi cuốn, tạo ra một bầu không khí tích cực và thuận lợi cho việc học tập. Để học sinh có thể xây dựng được nội quy lớp mình, tôi tiến hành như sau: Tôi thông qua trước lớp nội dung điều 42: Nhiệm vụ của học sinh và điều 44: Các hành vi học sinh không được làm trong Điều lệ Trường Tiểu học và Nội quy của Nhà trường trong năm học. Sau đó tôi yêu cầu các nhóm thảo luận xây xựng nội quy cho lớp mình. Nhóm trưởng điều hành các bạn trong nhóm thảo luận, thống nhất những nội dung cần thực hiện. Khi thảo luận xong các nhóm sẽ được chia sẻ ý kiến và tôi sẽ tổng hợp các ý kiến rồi cho cả lớp thống nhất nội quy chung. Nếu còn thiếu nội dung nào, tôi gợi ý để học sinh xây dựng tiếp. Tất cả mọi thành viên trong lớp cam kết thực hiện nội quy đã xây dựng. Tôi viết vào giấy, cho học sinh kí lên nội quy để thể hiện sự cam kết.  Đồng thời tôi dán nội quy trong lớp học ở nơi dễ nhìn, giúp các em hứng thú và dễ nhớ. Từ đó, các em chấp hành nội quy một cách tự giác, tích cực và hiệu quả thi đua được nâng lên rõ rệt.

Hình 1: Nội quy lớp 2B
1.3. Thành lập Hội đồng tự quản lớp học
Đối với một lớp học theo mô hình trường học mới (VNEN) việc bầu chọn và xây dựng đội ngũ Hội đồng tự quản lớp là một công việc rất quan trọng mà người giáo viên chủ nhiệm nào cũng cần phải làm ngay sau khi nhận lớp. Vì vậy đối với học sinh lớp 2, các em mới bắt đầu tiếp cận với mô hình Trường học mới VNEN nên việc hình thành và rèn cho các em kĩ năng tự quản tốt sẽ tạo được