SKKN Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác Đoàn và phong trào thanh niên ở trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh

PHẦN I:  ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài

Trong giai đoạn hiện nay khi đất nước đang đẩy mạnh quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, đất nước đang đứng trước nhiều thời cơ, vận hội và cũng nhiều thử thách. Giáo dục đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu cho sự phát triển và hội nhập của đất nước. Giáo dục thế hệ trẻ trong nhà trường phổ thông thành những con người mới phát triển lành mạnh về thể chất lẫn tinh thần là điều quan trọng và cần thiết. Nhiệm vụ của ngành giáo dục nói chung và nhà trường nói riêng phải “dạy chữ đi đôi với dạy người”. Nếu chỉ thực hiện nhiệm vụ dạy chữ tức là chỉ dạy học các môn văn hóa trong các giờ học chính khóa thì chỉ đào tạo được những con người thụ động, thiếu kỹ năng sống, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế một cách máy móc, thiếu sự sáng tạo. Do đó, ngoài giờ học chính khóa nhà trường cần phải tổ chức nhiều hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp các em có ý thức tổ chức, rèn luyện đạo đức, lối sống, kỹ năng sinh hoạt, lao động sản xuất, giao tiếp tập thể để phát triển nhân cách một cách toàn diện. 

Để đảm bảo cho các hoạt động mang tính xã hội được hiệu quả, bổ ích, thiết thực, phù hợp với tâm sinh lý học sinh, có tính giáo dục cao trong môi trường giáo dục thì vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là rất quan trọng. Là một tổ chức trong nhà trường có nhiệm vụ tập hợp, đoàn kết thanh niên; Đoàn Thanh niên là một tổ chức chính trị của tuổi trẻ học đường, hoạt động theo Điều lệ Đoàn và được đặt trực tiếp dưới sự lãnh, chỉ đạo của tổ chức Đảng trong nhà trường. Tập hợp thanh niên vào quỹ đạo hoạt động chung do Đoàn làm nòng cốt là một nhiệm vụ chính trị hàng đầu, xuyên suốt của tổ chức Đoàn và đội ngũ làm công tác Đoàn trường học, nhằm giáo dục toàn diện cho học sinh, góp phần tích cực giúp nhà trường đào tạo thế hệ trẻ thành những con người phát triển toàn diện, sống có ích cho xã hội. 

Trường THPT Dân tộc nội trú Nghệ An là một môi trường sư phạm với những đặc thù riêng. Đối tượng học sinh theo học ở trường là con em đồng bào các dân tộc thiểu số miền tây Nghệ An. Các em thuộc nhiều dân tộc khác nhau như Thái, Thanh, H mông, khơ mú, Đan lai, Ơ đu, Tày …và sau này có thêm học sinh người Kinh. Mỗi học sinh trường DTNT là đại diện văn hóa của một vùng quê, một dân tộc. Phối hợp với các tổ chức Công đoàn, Quản sinh, Hội cha mẹ học sinh…, Đoàn trường đã tạo điều kiện để HS được thể nghiệm các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình và tiếp xúc với các giá trị văn hóa của dân tộc khác để dòng chảy văn hóa không ngừng được nuôi dưỡng và lớn mạnh. Đoàn trường DTNT tổ chức các hoạt động tìm hiểu, thể hiện, giao lưu văn hóa để học sinh được trao đổi học tập và cùng tham gia vào việc bảo tồn, phát triển các giá trị văn hóa dân tộc. Nhờ được tiếp xúc thường xuyên với các hoạt động văn hóa và thông qua hoạt động văn hóa mà học sinh trường DTNT Nghệ An luôn hiểu biết, gìn giữ được bản sắc văn hóa của dân tộc mình, đồng thời còn là người hiểu biết và tôn trọng bản sắc văn hóa của các dân tộc anh em. 

Các thế hệ học sinh nhà trường đều sinh ra và lớn lên trong cái nôi văn hóa đặc sắc của các dân tộc miền Tây xứ Nghệ với những phong tục tập quán độc đáo, những nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc. Phần đông học sinh nội trú ngoan, chăm học và có nhiều em biết vượt lên trên hoàn cảnh khó khăn để học tốt. Xuống thành phố học tập, các em ở nội trú, xa nhà, ở với thầy cô nhiều hơn ở với bố mẹ. Do vậy, ngoài nhiệm vụ dạy kiến thức văn hóa cho các em thì nhà trường còn có nhiệm vụ nuôi dưỡng, chăm sóc, quản lí, thực hiện đồng thời hai chức năng: nuôi và dạy các em. Trường vừa là nơi học sinh học tập, tích lũy kiến thức cũng là nơi ăn ở sinh hoạt của các em. Học sinh nội trú ở trường 24/24 tiếng đồng hồ, vì vậy trường nội trú thực sự là ngôi nhà chung, là mái ấm tình thương của con em đồng bào các dân tộc. Thầy cô giáo không chỉ đơn thuần làm thầy, làm cô mà còn là người cha, người mẹ thứ hai của các em. Thành quả về chất lượng đạo đức và văn hoá của học sinh DTNT tỉnh ngoài yếu tố nỗ lực chủ quan của các em, sự chăm lo động viên của phụ huynh, sự tận tâm của thầy cô giáo, sự  chỉ đạo sáng suốt của các thể hệ lãnh đạo nhà trường… còn có sự đóng góp không nhỏ của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh 

Trong những năm qua, công tác Đoàn và phong trào thanh niên của trường đã đạt được những thành tích nổi bật, được Cấp ủy chi bộ, BCH và Đoàn cấp trên ghi nhận. Trong mọi kế hoạch và hoạt động, Đoàn trường luôn xuất phát từ tính chất đặc thù, chuyên biệt của Trường THPT DTNT tỉnh để tạo mọi điều kiện thuận lợi cho mỗi Đoàn viên, thanh niên được rèn luyện, trau dồi đạo đức, văn hóa, tạo cho các em có một môi trường sống thân thiện, cởi mở, đoàn kết và đậm đà bản sắc dân tộc, giúp cho học sinh cảm nhận được sự gần gũi, gắn bó như cuộc sống của gia đình ở quê hương. Từ đó giúp nhà trường thực hiện mục tiêu: đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng tốt cho các huyện miền núi tỉnh nhà và phấn đấu xây dựng trường trọng điểm chất lượng cao giai đoạn 2019 – 2023 theo chủ trương của tỉnh. 

Qua nhiều năm trực tiếp tham gia công tác đoàn, với cương vị là bí thư đoàn trường, là giáo viên chủ nhiệm kiêm phụ trách công tác đoàn của lớp, chúng tôi càng nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng  của việc tổ chức các hoạt động đoàn trong trường DTNT Nghệ An; trăn trở và tìm tòi, nghiên cứu hình thức tổ chức hoạt động Đoàn một cách linh hoạt và hiệu quả nhất, góp phần giáo dục hoàn thiện nhân cách cho học sinh con em đồng bào các dân tộc thiểu số nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển thanh niên, phát huy nhân tố và nguồn lực con người phù hợp với điều kiện lịch sử, truyền thống của đất nước và triết lí giáo dục hiện đại. 

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài nghiên cứu:  “ Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác Đoàn và phong trào thanh niên ở trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh ” 

2. Mục đích nghiên cứu

• Đưa ra một số giải pháp giúp nâng cao hiệu quả hoạt động tại trường THPT DTNT tỉnh. Bám sát vào thực tiễn hoạt động của đơn vị mà đặt ra những nội dung và phương pháp hoạt động cho phù hợp, qua đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh 
• Tạo môi trường thuận lợi cho đoàn viên, thanh niên có cơ hội được thể hiện ước mơ, hoài bão, khả năng bản thân. Từ đó giúp các em định hướng nghề nghiệp tương lai 
• Việc nghiên cứu đề tài này sẽ giúp cho chúng tôi làm tốt nhiệm vụ của mình. Đồng thời có thể giúp cho chúng tôi có thể trao đổi, tư vấn cùng các Đoàn trường trường bạn, nhất là các trường dân tộc nội trú trên địa bàn Tỉnh để tìm ra hướng tháo gở, giải quyết những vướng mắc trong quá trình hoạt động công tác đoàn và phong trào thanh niên 

• Giới hạn vấn đề nghiên cứu 

Phạm vi mà đề tài đề cập là hoạt động công tác đoàn và phong trào thanh niên ở trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh 

Đề tài tập trung nêu ra những kinh nghiệm, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác Đoàn và phong trào thanh niên ở trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Nghệ An năm học 2020- 2021 và 2021- 2022 với 648 đoàn viên, thanh niên thuộc 18 chi đoàn. 

Đề tài tập trung vào những mặt đã làm được, đề xuất những quan điểm phù hợp cho quá trình hoạt động công tác đoàn và phong trào thanh niên cơ sở có hiệu quả. 

• Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tài liệu về công tác  Đoàn thanh niên, các nghị quyết Đoàn thanh niên, các hướng dẫn về công tác  Đoàn của Đoàn cấp trên 
• Phương pháp thống kê, xử lí số liệu; phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phỏng vấn; phương pháp Test 

5. Cấu trúc của đề tài: Phần một: Đặt vấn đề 

Phần hai: Nội dung 

Phần ba: Kết luận 

PHẦN II: NỘI DUNG 

• Cơ sở khoa học 

1.1 Cở sở lí luận 

Trong văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã đề ra phương hướng: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với tiến bộ khoa học, công nghệ; phấn đấu trong những năm tới, tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo; phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực.” (Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, tr.113, 114.) 

Ngày 10/8/2018, Bộ trưởng Bộ Giáo dục – Đào tạo đã ký ban hành Chỉ thị số 2919/CT-BGDDT về nhiệm vụ chủ yếu của năm học 2018-2019 của ngành giáo dục. Trong đó có chỉ ra phương hướng chung là: “Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng chống bạo lực học đườngvà thực hiện tốt vệ sinh trường học; tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, kĩ năng sống, ứng xử văn hóa cho học sinh, sinh viên trong các cơ sở giáo dục”. 

Ngày 31/8/2018, Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã có công văn số 1687/SGD-ĐT.GDTrH về hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2018-2019 có nội dung: “Thiết kế các hoạt động phù hợp với đặc điểm nhà trường và đáp ứng nhu cầu của học sinh, hướng tới việc hình thành phẩm chất, phát triển năng lực học sinh, chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống và giá trị sống, rèn luyện kĩ năng sống, hiểu biết xã hội, thực hành pháp luật, tăng cường các hoạt động nhằm giúp học sinh vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết các vấn đề thực tiễn”. 

Từ những cơ sở trên, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Nghệ An và các cơ sở Đoàn trên địa bàn tỉnh đã căn cứ vào điều kiện thực tế của đơn vị để tiến hành một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác Đoàn và phong trào thanh niên góp phần hoàn thành mục tiêu giáo dục toàn diện đối với học sinh. 

1.2. Cơ sở thực tiễn 

Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Nghệ An được thành lập từ năm 1984, trải qua quá trình xây dựng, phát triển và trưởng thành đến nay đã tròn 38 năm.  Ghi nhận những nỗ lực không ngừng trong sự nghiệp “trồng người”, xứng đáng là cánh chim đầu đàn trong hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú của tỉnh và nằm trong tốp đầu về chất lượng đào tạo của hệ thống các trường PT DTNT cả nước của nhiều thế hệ tập thể cán bộ, giáo viên và học sinh nhà trường trong những năm qua nhà trường đã tự hào đón nhận Huân chương lao động hạng nhất, nhì, ba của nhà nước trao tặng và cũng nhiều năm trong công tác thi đua của ngành giáo dục tỉnh nhà đạt được danh hiệu đơn vị tiên tiến xuất sắc. 

Đặc biệt quan trọng là trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Nghệ An có truyền thống dạy tốt, học tốt, nuôi dưỡng tốt nên luôn là địa chỉ tin cậy của phụ huynh và các thế hệ học sinh. Từ ngôi trường này hàng năm có đến hơn 85% số học sinh thi đậu vào các trường đại học và dự bị đại học với nhiều em đạt kết quả xuất sắc. Mỗi kỳ tham gia Hội thi văn hoá thể thao các trường PT DTNT toàn quốc, Trường đều đạt thứ hạng cao, dành nhiều huy chương, nhiều học sinh nay đã trở thành những cán bộ cốt cán của các huyện miền núi, của các ban ngành cấp tỉnh và rất nhiều cựu học sinh là những kỹ sư, bác sỹ, nhà giáo đã tình nguyện trở về quê công tác, nhằm góp sức xây dựng bản làng giàu đẹp hơn… Có được những thành tích trên, tập thể ban lãnh đạo nhà trường luôn ghi nhận sự đóng góp tích cực, hiệu quả của công tác đoàn và phong trào thanh niên trong nhà trường vì thấy rõ vai trò của tổ chức đoàn. Thực sự ở trường DTNT Nghệ an với cơ chế phối hợp giữa Đoàn thanh niên với các tổ chức chính trị trong nhà trường tạo thành một hiện tượng sư phạm và xã hội dựa trên tinh thần Xây dựng – Hỗ trợ – Hợp tác. Đoàn với tính chất hoạt động phong trào, thường tổ chức các chương trình hành động gắn với nội dung giáo dục ngoài giờ lên lớp và các sinh hoạt chủ điểm trong nhà trường là bộ phận hữu cơ của quá trình giáo dục. Phương hướng công tác chủ yếu là giáo dục chính trị, tư tưởng đạo đức tổ chức những hoạt động công ích, tập thể và những hành vi xã hội như giáo dục ý thức chủ động, phương pháp học tập tích cực, phát huy tư duy sáng tạo, tìm hiểu, nghiên cứu khoa học, thực hành sáng tạo qua các hoạt động ngoại khóa, các câu lạc bộ năng khiếu thông qua đó mở rộng phạm vi thực tế chính trị – xã hội của học sinh, tích cực xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, an toàn và không có tệ nạn học đường, rèn luyện tư tưởng chính trị, đạo đức cho học sinh hình thành nhân cách người thanh niên trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nước nhà.Với những nội dung hoạt động này, Đoàn góp phần tích cực vào việc chuẩn bị cho thanh niên một thứ hành trang vô cùng quý giá để bước vào cuộc sống, bảo vệ