SKKN Một số giải pháp sử dụng phương pháp dạy học theo dự án trong chương trình tiếng anh lớp 4

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Trong thời đại hiện nay, cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ 4.0 là mô hình giáo dục 4.0 – mô hình giảng dạy thông minh, có định hướng, ứng dụng công nghệ thông tin kết hợp với tư duy phản biện, chú trọng thực hành và luôn khuyến khích đổi mới sáng tạo – đang dần được đưa vào các trường học thay thế hoàn toàn cho các phương pháp dạy học truyền thống. Năm ………, ngành giáo dục tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29 của Ban chấp hành trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đổi mới đồng bộ hình thức tổ chức, phương pháp dạy học cùng với đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Trong đó, phương pháp dạy học theo dự án (Project-based learning) có nguồn gốc từ Mỹ là một trong những phương thức của mô hình dạy và học 4.0 đang được vận dụng rộng rãi vào một số môn học ở Việt Nam, trong đó có bộ môn tiếng Anh. Trong dạy học tiếng Anh, phương pháp này được đánh giá hiệu quả vì thông qua việc thực hiện dự án (Project), học sinh được nắm bắt kỹ năng ngôn ngữ và sử dụng ngoại ngữ trong hoạt động giao tiếp bằng chính năng lực giao tiếp của mình

Chương trình tiếng Anh 3, 4, 5 đã được thí điểm và đưa vào giảng dạy tại tất cả các trường tiểu học trên toàn quốc từ tháng 8 năm 2010 và đang đem lại làn sóng tích cực cho giáo viên và học sinh bởi chương trình học gần gũi, phù hợp với học sinh Việt Nam, phát triển được đầy đủ các kỹ năng tiếng Anh cũng như khả năng tự học, sáng tạo của học sinh trong thời đại mới. Bộ sách tiếng Anh 3, 4, 5 năm 2018 của Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam với sự cộng tác của Nhà xuất bản Macmillan đã tích hợp được phương pháp dạy học theo dự án thông qua phần 6. Project (Lesson 3). Đây là định hướng và cũng là cơ hội cho giáo viên và học sinh tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế cuộc sống, từ đó giúp các em tự tin hơn trong giao tiếp tiếng Anh. Tuy nhiên, trong quá trình dạy học, giáo viên vẫn chưa chịu khó tìm tòi và vận dụng phương pháp dạy học theo dự án nên học sinh chưa được tạo cơ hội phát huy hết khả năng sáng tạo và vận dụng của mình. Câu hỏi đặt ra là: Giáo viên cần chuẩn bị những nội dung gì khi sử dụng phương pháp dạy học dự án? Làm thế nào để học sinh học theo dự án một cách có hiệu quả? Cách đánh giá, nhận xét khi học sinh hoàn thành dự án? Học sinh phát triển kĩ năng nói như thế nào sau khi thực hiện dự án? Chính vì vậy, tôi đã lựa chọn và nghiên cứu đề tài “Một số giải pháp sử dụng phương pháp dạy học theo dự án trong chương trình tiếng Anh 4”, nghiên cứu chương trình sách tiếng Anh lớp 4 và học sinh lớp 4A, 4C trường TH Hoàng Văn Thụ từ năm học ………, nhằm đưa ra các giải pháp giúp giáo viên dạy tiếng Anh tiểu học nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn tiếng Anh, cải thiện kĩ năng nói, gây hứng thú cho học sinh đối với môn học thông qua mô hình dạy học theo dự án được tích hợp trong chương trình sách giáo khoa.

• Mục đích nghiên cứu

Đề tài nhằm nghiên cứu khái niệm phương pháp dạy học theo dự án, tìm hiểu và đưa ra cách thức thực hiện các dự án được gợi ý trong chương trình sách tiếng Anh lớp 4 giúp học sinh phát huy khả năng sáng tạo, tính tự chủ trong học tập, tạo cơ hội cho học sinh được áp dụng những kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, phát triển kĩ năng nói, củng cố phương pháp học tập theo nhóm và rèn luyện kỹ năng thuyết trình trước đám đông bằng tiếng Anh.

Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

• Cơ sở lí luận của vấn đề

Thuật ngữ “dự án” (Project), có nguồn gốc từ tiếng Latin và ngày nay được hiểu theo nghĩa phổ thông là một đề án, một dự thảo hay một kế hoạch cần được thực hiện trong điều kiện thời gian, phương tiện, tài chính, vật lực, nhân lực xác định nhằm đạt được mục đích. Khái niệm dự án được sử dụng phổ biến trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế – xã hội và trong nghiên cứu khoa học. Sau đó, khái niệm dự án đã đi từ lĩnh vực kinh tế, xã hội vào lĩnh vực giáo dục, đào tạo không chỉ với ý nghĩa là các dự án phát triển giáo dục mà còn được sử dụng như một hình thức hay phương pháp dạy học.

Dạy học dự án là một hình thức dạy học hay phương pháp dạy học phức hợp, trong đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên, người học tiếp thu kiến thức và hình thành kỹ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống (dự án) có thật trong đời sống,theo sát chương trình học, có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và tạo ra các sản phẩm cụ thể.

UNESCO đã chỉ ra “Bốn trụ cột của giáo dục” được nhiều nhà giáo dục Việt Nam xem đó là “Triết lý giáo dục”: (1) Học để chung sống; (2) Học để biết; (3) Học để làm và (4) Học để tồn tại.

Luật Giáo dục 2005 38/2005/QH11 quy định mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục đi lên  hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tại điều 5 của Luật Giáo dục yêu cầu phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên.Theo chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 05/5/2006 của Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo cũng đã nêu: “Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng  tạo của học sinh, phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm, đối tượng học sinh, điều kiện từng lớp học, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tế, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh.

Phương pháp dạy học dự án được xem là phương pháp dạy học tích cực do nhà triết học người Mỹ John Dewey (1859 – 1952) khởi xướng. Với học thuyết “learning by doing and experiencing” (học thông qua hành động và trải nghiệm), Dewey chủ trương dạy cho học sinh phương pháp học tập thông qua việc xây dựng một dự án cụ thể và tìm những giải pháp hợp lý để đưa dự án đến thành công. Dạy học theo dự án là mô hình lấy học sinh làm trung tâm, thông qua những nhiệm vụ mang tính mở, khuyến khích học sinh tìm tòi, hiện thức hoá những kiến thức đã học trong quá trình thực hiện và tạo ra những sản phẩm của chính mình.

Chương trình sách tiếng Anh lớp 4 được biên soạn đặc biệt cho trẻ em người Việt mới bắt đầu học tiếng Anh từ lớp 3 như một ngoại ngữ, thể hiện phương hướng giao tiếp, lấy người học và các hoạt động học tập làm trung tâm với ngữ liệu được xây dựng và phát triển dần qua các hoạt động nghe, nói, đọc và viết độc lập hoặc kết hợp từ đơn giản đến phức tạp. Các hoạt động trong sách được thiết kế giúp học sinh phát huy sự tư duy độc lập hoặc có sự hợp tác với bạn học trong khi thực hiện các hoạt động học tập. Nội dung các hoạt động trong sách được lựa chọn và lồng ghép các kĩ năng, kiến thức ngôn ngữ và văn hoá của đất nước học tiếng và của người học trong môi trường thực tế Việt Nam và đất nước học tiếng. Vai trò của giáo viên dạy theo sách là người tổ chức, hướng dẫn, hỗ trợ, đôn đốc, kiểm tra và đánh giá sự tiến bộ của học sinh trong việc học tập tiếng Anh trong điều kiện trường lớp tại Việt Nam.

1. Thực trạng vấn đề 

Học sinh tại đơn vị tôi đang công tác đa phần là học sinh người dân tộc thiểu số, nhiều em có hoàn cảnh khó khăn, chưa được sự quan tâm từ cha mẹ học sinh. Các em đều ngại giao tiếp, thiếu tự tin, ngại nói tiếng Anh và chưa thực sự hứng thú với bộ môn này. Qua những phương pháp dạy học tôi nhận thấy học sinh chưa được tạo môi trường nói tiếng Anh một cách tối đa, chưa có cơ hội nhiều để thực hành. Trước những băn khoăn đó, tôi đã mạnh dạn sử dụng phương pháp học theo dự án vào môn tiếng Anh tiểu học, cụ thể là chương trình tiếng Anh lớp 4.

Thực tế chương trình tiếng Anh lớp 4 đã bao gồm đầy đủ các yêu cầu phát triển ngôn ngữ cho học sinh về mặt kiến thức và kĩ năng. Nhưng để giáo viên áp dụng những kĩ thuật dạy học tích cực vào tất cả các tiết dạy là một thách thức bởi thời gian một tiết dạy chỉ có 40 phút, số lượng học sinh đông, kiến thức còn