SKKN Một số hình thức hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trường thpt

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

Ngạn ngữ Gruzia có một câu rất hay rằng: “Học tập là hạt giống của kiến thức, kiến thức là hạt giống của hạnh phúc”. Sự học tự bao đời nay đã là con đường nhanh nhất để giúp mỗi người vươn tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Nhận thức được tầm quan trọng của học tập, từ trước đến nay, Đảng và Nhà nước ta luôn có sự quan tâm hàng đầu với sự nghiệp giáo dục, đáp ứng nhu cầu hiện đại hoá đất nước trong thời kì hội nhập. Việc học cũng không phải là ngày một ngày hai mà là suốt đời.  

Trong giai đoạn giáo dục hiện nay, đổi mới phương pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học là vấn đề được quan tâm hàng đầu. Nghị quyết số 88/2014/ QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội nêu ra một trong những quan điểm đổi mới giáo dục và đào tạo ở nước ta là: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành, lý luận gắn bó với thực tiễn. Khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức các hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học…đặc biệt nhấn mạnh hình thức học tập trải nghiệm”. 

Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Hoạt động này giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn, từ đó hình thành năng lực thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân. Thông qua các hoạt động trải nghiệm, những việc làm cụ thể, học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân. Các em được tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động từ thiết kế, chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả. Bên cạnh đó, học sinh còn được bày tỏ quan điểm, ý tưởng và lựa chọn ý tưởng của chính mình.  

Nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong nhà trường phổ thông,  ngày 31/12/2015, Bộ GD&ĐT đã có Công văn số 6841/BGDĐT-GDTX về việc đổi mới thư viện và phát triển văn hóa đọc trong nhà trường phổ thông, mầm non nhằm phát huy hiệu quả của hệ thống thư viện trường học, thúc đẩy phong trào đọc, hình thành thói quen đọc, góp phần phát triển văn hóa đọc trong nhà trường và cộng đồng.  Đồng thời khuyến khích học sinh tìm hiểu, thực hành các hoạt động nghiên cứu khoa học và vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn. Ngày 15/03/2017, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 329/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Ngày 30/9/2021, Sở GD&ĐT Nghệ An ban hành Kế hoạch số 2008/KH-SGD&ĐT về 

“Đổi mới hoạt động thư viện trường học và phát triển văn hóa đọc trong các trường mầm non, phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”; Công văn số 625/SGD&ĐT-CTTT-GDTX  ngày 27/3/2023  về việc tăng cường hoạt động thư viện và phát triển văn hóa đọc trong các CSGD. 

Đối với nhà trường thì thư viện có vai trò rất quan trọng góp phần đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng hoạt động. Thư viện trường học được xem là một bộ phận cơ sở vật chất trọng yếu, trung tâm sinh hoạt văn hóa và khoa học của nhà trường. Thư viện góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên, bồi dưỡng kiến thức cơ bản về khoa học và xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, tạo cơ sở từng bước thay đổi phương pháp dạy và học, đồng thời thư viện tham gia tích cực vào việc bồi dưỡng tư tưởng chính trị và xây dựng nếp sống văn hóa mới cho các thành viên nhà trường. 

Qua nhiều năm làm công tác thư viện tại nhà trường, tôi nhận thấy đối với thư viện trường học để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh một cách tốt nhất là việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm lan tỏa văn hóa đọc trong nhà trường. Làm tốt nhiệm vụ này là người cán bộ thư viện góp phần rất lớn vào việc hoàn thành nhiệm vụ giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh. Mặt khác, thực trạng hiện nay đầu sách ở các thư viện trường học có số lượng nhất định nên khi học sinh có nhu cầu mượn đông thư viện không đáp ứng đủ. Phần lớn thời gian học trên lớp, học thêm đã chiếm hầu hết thời gian trong ngày nên học sinh không có thời gian lên thư viện mượn sách. Các em chưa nhận thấy được giá trị của sách, thiếu nghiêm túc trong việc đọc, thậm chí sai lầm trong việc đọc sách.  

Bên cạnh đó, Sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, nhu cầu học sinh sử dụng tài liệu online và các video bài giảng trên mạng nhiều. Nhưng vì bản thân mỗi học sinh tự tìm hiểu nên chưa có tính chọn lọc ở tài liệu, một số em tìm tài liệu rồi lại vào những trang mạng không tốt.  Cho nên tăng cường hoạt động thư viện và phát triển văn hóa đọc được đặt ra là hết sức cần thiết. Xuất phát từ những lí do trên, tôi mạnh dạn nghiên cứu và ứng dụng đề tài: “Một số hình thức hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5”. 

2. Mục đích của nghiên cứu đề tài 

Đề tài đưa ra một số hình thức hoạt động trải nghiệm thực tế để phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh, từ đó lan tỏa văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, hình thành thói quen đọc sách, nâng cao được giá trị của sách trong học sinh. 

3. Tính mới đề tài 

Tính mới được thể hiện ở góc độ giải pháp mới mẻ, sáng tạo, mang tính thực tế cao,  dễ áp dụng vì để phát triển kỹ năng phát huy năng lực của học sinh. Vì trong hoạt động giáo dục, việc tạo mọi cơ hội, điều kiện để học sinh được thể hiện mình, biết cách vận dụng vào cuộc sống của chính mình là hết sức quan trọng.  

Đề tài đưa ra giải pháp phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh thông qua một số hình thức hoạt động trải nghiệm từ đó lan tỏa văn hóa đọc, góp phần nâng cao giá trị văn hóa đọc, khơi dậy niềm đam mê đọc sách, biết chọn sách hay sách tốt, khước từ sách xấu, độc hại. Từ đó hình thành thói quen đọc sách cho học sinh trường THPT Nghi Lộc 5. 

4. Đối tượng, thời gian và phạm vi nghiên cứu 

• Đối tượng:  Học sinh THPT trường THPT Nghi Lộc 5  

• Thời gian:  Từ năm học 2021-2022 và 2022-2023 

• Phạm vi nghiên cứu: Sáng kiến được áp dụng trong lĩnh vực thư viện  trường học.   

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 

Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và quan điểm của Đảng về nội dung chương trình đổi mới giáo dục và hoạt động trải nghiệm. Đồng thời tác giả thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt về hoạt động trải nghiệm trong nhà trường; phân tích, phân loại, xác định các khái niệm cơ bản; tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài. 

5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

• Phương pháp quan sát: quan sát các hoạt động của giáo viên và học sinh để góp phần xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. 
• Phương pháp điều tra bằng phiếu: Xây dựng mẫu phiếu điều tra, khảo sát            với các câu hỏi nhằm đánh giá thực trạng các hoạt động trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5”. 
• Phương pháp phỏng vấn: Nhằm tìm hiểu thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến các hoạt động  trải nghiệm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh nhằm lan tỏa văn hóa đọc tại trường trung học phổ thông Nghi Lộc 5” và nguyên nhân của thực trạng trên. 
• Phương pháp chụp ảnh thực tế các sản phẩm từ các lớp tham gia hoạt động. 

5.3. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu 

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu nhằm rút ra kết luận khoa học.