SKKN Một số kinh nghiệm dạy văn bản nhật dụng qua bài “phong cách Hồ Chí Minh” ở lớp 9

1. MỞ ĐẦU

          1.1 Lí do chọn đề tài:

     Đổi mới trong giáo dục đào tạo là một vấn đề hết sức cần thiết và phù hợp với xu hướng phát triển về tri thức của thời đại mới. Là một bộ phận trung tâm của chương trình giáo dục, cuốn sách giáo khoa Ngữ Văn Trung học cơ sở (THCS)đã kịp thời đổi mới  theo quyết định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Mặt tích cực của chương trình đổi mới công tác giảng dạy quả là niềm lạc quan đối với thầy và trò.

    Tuy nhiên cái mới dù sao cũng tạo ra không ít thử thách đối với cả người dạy và người học.  Làm thế nào để có phương pháp hữu ích để khai thác tốt hiệu quả của nó. Để tìm lời giải cho câu hỏi trên, bên cạnh những nhà làm công tác nghiên cứu chuyên sâu thì bản thân mỗi giáo viên hơn ai hết sẽ là người tìm ra những phương pháp tối ưu trên cơ sở thực tiễn khoa học bằng những kinh nghiệm rút ra từ thực tế quá trình dạy học.

     Để tìm cho mình cách thức tổ chức phù hợp trong quá trình dạy học tôi đã nghiên cứu tìm hiểu  một kiểu văn bản tôi quan tâm đó là những văn bản nhật dụng. Đây là kiểu văn bản không phải là mới mẻ của môn học Ngữ văn.  Nếu như trước đây việc giảng dạy văn trong nhà trường chúng ta bị phê phán là nặng tính chất kinh viện, còn thoát li đời sống thì việc đưa các văn bản nhật dụng vào sách giáo khoa Ngữ văn đã khắc phục được những hạn chế đó. Vì thực tế các văn bản nhật dụng có khả năng kết hợp với thực tiễn đời sống, có tính thời sự rất cao.

    Văn bản nhật dụng góp tiếng nói trong môn Ngữ văn nói chung, trong cuốn Ngữ văn 9 nói riêng. Qua quá trình tìm hiểu và nghiên cứu loại văn bản này, tôi rất tâm đắc vì tính thời sự  và khả năng giáo dục của nó rất cao. Chính vì vậy mà tôi luôn trăn trở: Làm thế nào để những khả năng giáo dục tiềm ẩn trong những văn bản ấy được khai thác một cách có hiệu quả trong quá trình dạy học để giúp học sinh có những tri thức và kỹ năng nhận thức với loại văn bản này? Qua thời gian học tập, tìm hiểu, nghiên cứu giảng dạy và thể nghiệm tôi đã có những kết quả bước đầu để đưa vào đề tài “Kinh nghiệm giảng dạy các văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn 9”. Hy vọng với đề tài này tôi sẽ có thêm kinh nghiệm từ sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy.

          1.2. Mục đích nghiên cứu:

     Đưa ra hướng giải quyết một số khúc mắc về kiến thức và phương pháp dạy học, từ đó có thêm kinh nghiệm để dạy tốt phần văn bản Nhật dụng, đáp ứng nhu cầu đổi mới chương trình Ngữ văn THCS hiện nay.

         1.3. Đối tượng nghiên cứu.             Học sinh lớp 9.

         1.4. Phương pháp nghiên cứu.

    Nghiên cứu đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp sau:

    –  Phương pháp quan sát: Hình thức chủ yếu là dự giờ đồng nghiệp để học tập phương pháp, từ đó rút ra được ưu điểm để học hỏi, tồn tại để rút kinh nghiệm làm hành trang trong việc dạy học của mình tốt hơn.

    – Phương pháp so sánh: Để phân loại, đối chiếu kết quả.

           Ngoài ra còn đọc tài liệu, thống kê, thăm dò ý kiến học sinh, trao đổi kinh nghiệm cùng đồng nghiệp.

2- NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

          2.1. Cơ sở lí luận :

       Văn bản nhật dụng không phải là một khái niệm chỉ thể loại hoặc chỉ kiểu văn bản mà nói đến văn bản nhật dụng là nói đến tính chất của nội dụng văn bản (chủ đề hoặc đề tài). Vì thế những văn bản này có thể thuộc bất kì thể loại nào của văn học.

       Mục đích và lí do đưa một số văn bản nhật dụng vào chương trình nhằm giúp học sinh quan tâm đến sự cập nhật những vấn đề vừa quen thuộc vừa gần gũi hàng ngày, vừa có ý nghĩa lâu dài trọng đại mà tất cả các dân tộc cùng quan tâm.

      Chương trình sách giáo khoa Ngữ văn 9 có tổng số tiết là 175 tiết, phân môn văn chiếm 75 tiết, trong đó văn bản nhật dụng chiếm chỉ có 8 tiết. Nội dung chủ yếu văn bản nhật dụng lớp 9 tập trung vào các vấn đề sau:

 * Về danh nhân Việt Nam và thế giới.

 * Quyền sống, bảo vệ hoà bình, chống chiến tranh.

 * Sinh thái, hội nhập và bản sắc văn hoá dân tộc.

     Mặc dù chỉ có 8 tiết/năm nhưng sự góp mặt của các văn bản nhật dụng trong sách giáo khoa Ngữ văn 9 là hết sức cần thiết, vì nó cung cấp cho học sinh những tri thức cập nhật, giáo dục các em ý thức, thái độ, hành động mang tình công dân, rèn cho các em kỹ năng cuộc sống. Mặt khác, những văn bản này còn là cơ sở để chúng ta tích hợp với phân môn Tiếng việt, Tập làm văn (văn thuyết minh, văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống). Cho nên người dạy học phải xác định đúng đắn giá trị của nó.

     Đặc điểm của văn bản nhật dụng là cung cấp thông tin, kêu gọi hành động, ý thức mỗi cá nhân. Với đặc điểm này nếu chúng ta không tổ chức tốt hoạt động dạy học thì giờ học sẽ khô khan, đơn điệu, học sinh tiếp thu nhàm chán. Do đó nó đòi hỏi người giáo viên phải thật sự có tâm huyết và công phu trong quá trình chuẩn bị tiết dạy.