SKKN Một số kinh nghiệm giúp học sinh làm tốt các dạng bài tập Luyện từ và câu – Lớp 4

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

A.Lý do chọn đề tài

1. Cơ sở lý luận

Ở bậc học tiểu học, môn Tiếng Việt là một trong số những môn học có vị trí rất quan trọng trong tất cả các phân môn ở trường. Kỹ năng sử dụng tiếng Việt là nền tảng hình thành khả năng giao tiếp trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, trong môi trường hoạt động lứa tuổi, đồng thời nó là cơ sở để phát triển tư duy cho học sinh để tiếp thu các môn học khác.

Nhận thức được tầm quan trọng của Tiếng Việt trong sự nghiệp giáo dục con người. Từ xa xưa ông cha ta đã sử dụng nó một cách tự giác nhằm để giáo dục trẻ nhỏ.

Khi chưa đến trường, trẻ được giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội. Từ thuở nằm nôi, các em được bao bọc trong tiếng hát ru của mẹ, của bà, lớn lên chút nữa những câu chuyện kể có tác dụng to lớn, là dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng tâm hồn trẻ, rèn luyện các em thành con người có nhân cách, có bản sắc dân tộc góp phần hình thành con người mới, đáp ứng yêu cầu của xã hội đối với những thành viên của mình.

Cùng với sự phát triển của xã hội, giáo dục nhà trường xuất hiện như một điều tất yếu, đón bước thiếu nhi cắp sách tới trường. Cả thế giới đang mở trước mắt các em. Kho tàng văn minh nhân loại được chuyển giao từ những điều sơ đẳng nhất. Quá trình giáo dục được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi, tất cả các môn học.

Nhờ có ngôn ngữ con người có khả năng tư duy. Ngôn ngữ là thứ công cụ có tác dụng vô cùng to lớn. Nó có thể diễn tả tất cả những gì con người nghĩ ra, nhìn thấy biết được những giá trị trừu tượng  mà các giác quan không thể vươn tới được. Các môn học ở Tiểu học có tác dụng hỗ trợ  cho nhau nhằm giáo dục toàn diện học sinh phải kể đến Luyện từ và câu, một phân môn chiếm thời lượng khá lớn trong môn Tiếng Việt ở Tiểu học. Nó tách thành một phân môn độc lập, có vị trí ngang bằng với phân môn Tập đọc, Tập làm văn…song song tồn tại với các môn học khác. Điều đó thể hiện việc cung cấp vốn từ cho học sinh là rất cần thiết và nó có thể mang tính chất cấp bách nhằm “đầu tư” cho học sinh có cơ sở hình thành ngôn ngữ cho hoạt động giao tiếp cũng như chiếm lĩnh nguồn tri thức mới trong các môn học khác. Tầm quan trọng đó đã được rèn giũa luyện tập nhuần nhuyễn trong quá trình giải quyết các dạng bài tập trong môn Luyện từ và câu lớp 4.

Vì vậy, với một số kinh nghiệm được đúc rút qua những năm giảng dạy tại trường, tôi đề xuất sáng kiến kinh nghiệm về “Một số kinh nghiệm giúp học sinh làm tốt các dạng bài tập Luyện từ và câu – Lớp 4” hy vọng góp phần tích cực cho việc nghiên cứu và giảng dạy tại nhà trường.

2. Cơ sở thực tiễn

* Chương trình phân môn Luyện từ và câu – Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4:

– Mở rộng hệ thống hóa vốn từ (19 tiết):

+ Các dạng bài tập: Tìm từ ngữ theo chủ điểm, nắm nghĩa, phân loại từ ngữ. Tìm hiểu nghĩa của thành ngữ, tục ngữ, luyện sử dụng từ ngữ. 

– Tiếng cấu tạo từ (5 tiết):

+ Các dạng bài tập: Nhận diện và phân tích cấu tạo của tiếng, từ. Phân loại từ theo cấu tạo, tìm từ theo kiểu cấu tạo, luyện sử dụng từ. 

– Từ loại (9 tiết):

+ Các dạng bài tập: Nhận diện từ theo loại, luyện viết danh từ riêng, tìm và phân loại từ theo từ loại, luyện sử dụng từ. 

– Câu (26 tiết):

+ Các dạng bài tập: Nhận dạng kiểu câu, phân tích cấu tạo câu, đặt câu theo mẫu, luyện sử dụng câu trong các tình huống khác nhau. 

– Dấu câu (4 tiết):

+ Các dạng bài tập: Hiểu chức năng của dấu câu, luyện sử dụng dấu câu: đặt dấu câu vào chỗ thích hợp; tập viết câu, đoạn có sử dụng dấu câu.

* Việc giảng dạy các dạng bài tập Luyện từ và câu lớp 4 sao cho có hiệu quả đặt ra cho các giáo viên Tiểu học là một vấn đề không phải đơn giản. Qua thực tế giảng dạy tôi đã gặp phải không ít những khó khăn. Chương trình sách giáo khoa đảm nhiệm cung cấp vốn từ cho học sinh, việc hướng dẫn làm các bài tập Luyện từ và câu mang tính chất đôi khi còn máy móc, chưa thật mở rộng cho học sinh nắm sâu kiến thức của bài. Về phía học sinh khi làm các bài tập chỉ biết làm mà không hiểu tại sao làm như vậy, học sinh không có hứng thú trong việc giải quyết kiến thức. Do vậy việc tổ chức cho học sinh trong các giờ giải quyết các bài tập Luyện từ và câu là vấn đề trăn trở cho các giáo viên nói chung và bản thân tôi nói riêng.

Trong quá trình dạy học cũng như việc phát hiện học sinh năng khiếu, tôi cũng như một số giáo viên khác khi dạy đến tiết Luyện từ và câu, đặc biệt các khái niệm về từ đơn, từ ghép, các kiểu từ ghép…bộc lộ không ít hạn chế. Về nội dung chương trình dạy phần đó trong sách giáo khoa rất ít. Chính vì vậy học sinh rất khó xác định, dẫn đến tiết học trở nên nhàm chán không thu hút học sinh vào hoạt động này. Để tháo gỡ khó khăn đó rất cần có một phương pháp tổ chức tốt nhất, có hiệu quả nhất cho tiết dạy các dạng bài tập Luyện từ và câu cho học sinh lớp 4.

Từ những lý do khách quan và chủ quan đã nêu trên, thông qua việc học tập, giảng dạy trong những năm qua, tôi đã chọn đề tài này để nghiên cứu sâu hơn về phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập Luyện từ và câu cho học sinh lớp 4, nhằm tìm ra được phương pháp, hình thức tổ chức thích hợp nhất, vận dụng tốt nhất trong quá trình giảng dạy của mình. Vì điều kiện, khả năng nghiên cứu có hạn tôi xin mạnh dạn trình bày kết quả nghiên cứu của mình thông qua đề tài “Một số kinh nghiệm giúp học sinh làm tốt các dạng bài tập Luyện từ và câu – Lớp 4”.

B. Nhiệm vụ nghiên cứu.

Tìm hiểu tình hình học phân môn luyện từ và câu thực hành xác định phương pháp tổ chức dạy các dạng bài tập luyện từ và câu. Đề xuất một số biện pháp thực hiện trong khi dạy học sinh dạng bài này.

Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 4.

C. Mục đích nghiên cứu.

Với đề tài này mục đích nghiên cứu chính là tìm phương pháp tổ chức thích hợp nhất trong quá trình dạy các dạng bài tập luyện từ và câu. Từ đó vận dụng linh hoạt và hướng dẫn rèn kỹ năng làm các dạng bài tập luyện từ và câu cho học sinh một cách hiệu quả nhất.

D. Phương pháp nghiên cứu.

Để thực hiện được mục đích của đề tài đặt ra tôi mạnh dạn nghiên cứu học hỏi tìm tòi, áp dụng những phương pháp sau:

I. Phương pháp nghiên cứu.

1. Phương pháp nghiên cứu lý luận (đọc tài liệu).
2. Phương pháp nghiên cứu tổng hợp.
3. Phương pháp điều tra
4. Phương pháp thực nghiệm
5. Phương pháp đàm thoại
6. Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm

II. Tiến trình nghiên cứu

1. Dự giờ thăm lớp, tiếp xúc gần gũi với học sinh và tìm hiểu tình trạng giải quyết làm các bài tập luyện từ và câu của giáo viên và học sinh lớp 4.
2. Đề ra phương hướng để nâng cao chất lượng làm các bài tập có hiệu quả hơn.
3. Dạy thực nghiệm, áp dụng trên lớp đối chứng, phân tích các kết quả bằng số liệu thống kê.