SKKN Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 1 học tốt phân môn vẽ tranh môn Mĩ thuật

PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài.
Trong cuộc sống của chúng ta ngày nay có muôn vàn cái đẹp. Cái đẹp trong thiên nhiên, cái đẹp trong mối quan hệ xã hội, cái đẹp trong nghệ thuật, …Sẽ thiệt thòi biết bao nhiêu nếu chúng ta không rung cảm trước vẻ đẹp ấy. Mĩ thuật giúp con người biết cảm thụ và sáng tạo ra cái đẹp, đồng thời đấu tranh loại trừ cái xấu làm cho cuộc sống ngày một hoàn thiện, hoàn mĩ hơn. Vẽ tranh chính là hình thức rèn luyện cho học sinh vận dụng những hiểu biết đã học để có thể tiếp cận và sáng tạo ra cái đẹp, tạo điều kiện để phát triển năng khiếu mĩ thuật, …Vẽ tranh có tính chất tổng hợp kiến thức của các phân môn, kích thích thói quen quan sát, tìm tòi và khám phá cái đẹp của thiên nhiên và cuộc sống xung quanh. Qua đó, vẽ tranh làm giàu thêm kiến thức, phát triển trí tưởng tượng, sáng tạo, rèn luyện cho học sinh thói quen làm việc chăm chỉ, nghiêm túc, say mê. Đó cũng là cơ sở để học sinh hoạt động, tiếp xúc với ngôn ngữ mĩ thuật, bước đầu nhận thức cái đẹp và thể hiện được sự hiểu biết của mình trên bức tranh.
Là người giáo viên dạy Mĩ thuật, tôi luôn mong ước với kiến thức của mình có thể giúp các em, nhất là các em mới vào lớp một nhìn nhận và thể hiện cái đẹp thông qua các bài vẽ tranh đề tài.
Nhằm phát huy cách vẽ hồn nhiên, ngây thơ của các em học sinh lớp một, giúp các em ngày càng yêu thích bộ môn Mĩ thuật, làm nền tảng cho việc giáo dục thẩm mĩ cho học sinh khi học những lớp tiếp theo. Chình vì vậy tôi chọn đề tài : “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp một học tốt phân môn Vẽ tranh môn Mĩ thuật” với mong muốn giúp các em có bài vẽ hoàn chỉnh hơn, nét vẽ thật tự nhiên, sắp xếp hình ảnh chính phụ rõ ràng, cân đối, phù hợp trong khuôn khổ giấy, màu sắc hài hòa, tươi sáng có đậm có nhạt. Thể hiện được những tình cảm, lòng say mê, óc sáng tạo trong môn Mĩ thuật.
Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Mục tiêu
Học sinh lớp một các em còn nhỏ tuổi nên sắp xếp hình vẽ trong khung tranh chưa cân đối; còn rời rạc không thuận mắt; màu sắc thiếu đậm, nhạt hoặc phối hợp màu chưa hài hòa và cũng có em vẽ hình đẹp nhưng do chưa biết sắp xếp hình ảnh hợp lí và trọng tâm trong tranh, có em vẽ đẹp nhưng chưa biết phối hợp màu cũng làm cho các bức tranh chưa đẹp. Để giúp các em vẽ tốt được phân môn vẽ tranh thì người giáo viên luôn phải tạo cho các em những kĩ năng vẽ hình phù hợp vào

khung tranh, sắp xếp hình trong tranh hợp lí, nổi bật về nội dung đề tài, tạo nét vẽ tự nhiên; ngộ nghĩnh; ngây thơ; trong sáng; biết thể hiện và chiêm ngưỡng cái đẹp, càng ngày càng yêu quý môn học, thể hiện bài vẽ theo cảm nhận và sự sáng tạo riêng. Muốn đạt được những điều đó thì người giáo viên luôn luôn phải đổi mới phương pháp dạy học, có phương pháp và hình thức dạy học phù hợp gây hứng thú tạo cho các em sự tự tin và lòng yêu thích môn học ngay từ khi bước chân vào cấp tiểu học, với tiêu chí giúp trẻ làm quen với môn Mĩ thuật – cụ thể là với ngôn ngữ của mĩ thuật (đường nét, hình mảng, bố cục, màu sắc).
Nhiệm vụ
Để thành công đề tài này người giáo viên cần nắm được tâm lý lứa tuổi học sinh, khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng của các em. Cần chọn các phương pháp và hình thức dạy học phù hợp; sử dụng đồ dùng dạy học hợp lý. Luôn tạo hứng thú và sự tự tin cho học sinh khi thể hiện các bài vẽ tranh. Do đó dựa vào các kiến thức đã học, tôi thấy mình có nhiệm vụ phải truyền thụ lại cho học sinh, nhất là học sinh lớp một cách vẽ hình, tìm bố cục thuận mắt trong tranh, sắp xếp các hình ảnh phù hợp với khổ giấy; thể hiện đuợc nội dung đề tài càng ngày càng yêu thích môn Mĩ thuật, hào hứng khi được học môn Mĩ thuật.
Đối tượng nghiên cứu
Học sinh lớp 1A, 1D một trường Tiểu học Hoàng Văn Thụ.
Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Cấu trúc chương trình môn Mĩ thuật lớp một ở Tiểu học. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên. Tâm lí học đại cương, mạng Internet, Các phương pháp dạy học, đồ dùng dạy học và trò chơi lồng ghép trong môn học, học sinh khối lớp 1A, 1D trường TH Hoàng Văn Thụ.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu tài liệu, sách vở;
Phương pháp thực nghiệm sư phạm;
Phương pháp trực quan.
Phương pháp trò chơi học tập
NỘI DUNG
Cơ sở lí luận để thực hiện đề tài Đặc điểm tâm lý của học sinh lớp một.
Học sinh lớp một là lứa tuổi ngây thơ trong sáng, biểu hiện tình cảm yêu ghét rõ ràng. Đây là lứa tuổi mà các em bắt đầu làm quen với cái mới, hình thành những kiến thức cơ bản, cần thiết về đường nét, hình khối, đậm nhạt, màu sắc, bố cục.

Các em bắt đầu tập quan sát, qua đó phát triển tư duy, trí tưởng tượng, sáng tạo, bước đầu cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống, con người, biết vận dụng những kĩ năng đó vào trong cuộc sống. Trong quá trình làm bài, các em thường e ngại, sợ sai nên phần nào hạn chế, không thể hiện được hết ý tưởng của mình.
Sự phát triển thể chất tâm lý, trí tuệ của các em thường không đồng đều, không phải em nào cũng có năng khiếu mĩ thuật, đa phần các em còn bỡ ngỡ vụng về trong khi vẽ, điều chỉnh hình vẽ nét bút không theo suy nghĩ của bản thân, và lứa tuổi này còn ở tuổi ham thích vui chơi hoạt động, do đó trong bài vẽ đặc biệt là các bức tranh đề tài thể hiện rõ dấu ấn của sự hồn nhiên ngây thơ, ngộ nghĩnh và hết sức chân thành.
Ở lớp một đa số các em thích vẽ theo suy nghĩ, ý thích của mình hơn là vẽ theo sự hướng dẫn của giáo viên, nghĩ gì và vẽ nấy, đặt bút vào là vẽ không theo trình tự khuôn khổ các bước vẽ hoặc các em cũng thường làm giống với những bài mẫu tham khảo được. Ở lứa tuổi này tri giác của các em mang tính đại thể, ít đi sâu vào chi tiết, tri giác những gì gây ấn tượng mạnh đối với các em hoặc tri giác những gì yêu thích. Tình cảm có ảnh hưởng đến độ nhanh, độ bền. Tư duy của các em còn mang tính đại thể cho nên cần có đồ dùng trực quan trong mỗi tiết học để các em tri giác tốt hơn. Nắm vững đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học, cụ thể là học sinh lớp một, giúp cho bản thân tôi rất tự tin trong việc nghiên cứu hướng dẫn cho các em vẽ tốt các bài vẽ tranh đề tài.
Thực trạng
Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài
* Thuận lợi
– Được sự quan tâm giúp đỡ, chỉ đạo sát xao của Ban giám hiệu nhà trường; sự quan tâm của cha mẹ học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp;
Bản thân là giáo viên được đào tạo hệ sư phạm chính quy, được tham gia bồi dưỡng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ của cấp trên tổ chức, có đủ điều kiện để đáp ứng cho việc dạy học môn Mĩ thuật ở trường tiểu học;
Trường có tương đối đầy đủ về thiết bị, đồ dùng dạy học như : tranh vẽ về các đề tài khác nhau cỡ lớn;
Có nhiều cha mẹ học sinh quan tâm đến việc học hành của con em. Học sinh ngoan, ham mê học vẽ;
Có được sự hợp tác tốt giữa giáo viên và học sinh;
– Qua quá trình học tập, tìm hiểu qua sách báo, tài liệu cũng như quá trình giảng dạy đã giúp cho tôi có những kinh nghiệm thiết thực trong khi thực hiện.

phải:
Khó khăn:
Bên cạnh những thuận lợi nêu trên thì vẫn còn một số khó khăn còn gặp

+ Hầu hết học sinh ở đây đều là con em thuần nông, con em dân tộc thiểu

số nên điều kiện đầu tư cho các em còn hạn chế, điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến tinh thần học tập của các em;
+ Do quan niệm của một số cha mẹ học sinh về môn học này cho rằng đó là môn học phụ, chưa coi trọng kết quả của giáo viên và học sinh, thiếu sự quan tâm mua sắm đồ dùng học tập, điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng học tập của học sinh và giảng dạy của giáo viên, gây cảm giác chán nản, không tự tin khi đến trường của các em;
+ Trường chưa có phòng học chức năng riêng biệt, nên sản phẩm làm ra của học sinh không thể trưng bày và giữ gìn lâu được;
+ Ngoài ra tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh trong nhà trường chưa phong phú, chưa phù hợp các bài học cụ thể… Vì thế ảnh hưởng lớn đến kết quả học tập và giảng dạy của giáo viên và học sinh.
Những thành công và hạn chế khi thực hiện đề tài.
*Thành công
– Phân môn vẽ tranh nhằm phát triển khả năng tư duy sáng tạo và bồi dưỡng óc thẩm mĩ cho học sinh, giúp học sinh hiểu khái quát về cách vẽ tranh, biết tạo ra những bức tranh đẹp, đồng thời qua phân môn này giáo dục học sinh thêm yêu cuộc sống và con người. Từ đó, các em có ý thức quan sát tinh tế về sự vật, hiện tượng trong cuộc sống, là cơ sở để học tốt các môn học khác. Là giáo viên giảng dạy Mĩ thuật để có những kiến thức truyền thụ lại cho các em thì bản thân cũng phải không ngừng tìm tòi, học hỏi qua sách báo, mạng Internet, đồng nghiệp, tài liệu chuyên môn, luôn luôn đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, luôn tạo không khí lớp học sôi nổi, tạo cảm giác hứng thú trong mỗi tiết học. Vận dụng tốt các phương pháp và hình thức dạy học giúp học sinh luôn thoải mái, tự tin thể hiện những bài vẽ, nét vẽ ngộ nghĩnh, đáng yêu, tạo ra những bức tranh đầy cảm xúc, có bố cục cân đối, hài hòa, màu sắc tươi sáng có đậm, có nhạt.
*Hạn chế
Học sinh chưa nắm bắt được cách xây dựng hình tượng điển hình, bài vẽ còn chung chung, mang nặng tính hình thức.

Trong khi tiến hành bài vẽ các em không tuân theo trình tự tiến hành các bước vẽ, mà làm theo ngẫu hứng, thích vẽ cái gì thì vẽ, ít chú trọng trước sau hay chính phụ trong bài vẽ.
Học sinh tiểu học chưa có thói quen sưu tầm tài liệu để phục vụ cho bài học, chưa có thói quen quan sát nhận xét sự vật hiện tượng cho bài vẽ để bài vẽ có chiều sâu và hiệu quả hơn.
Kỹ năng sử dụng màu vẽ của các em chưa tốt, chưa cẩn thận.
Mặt mạnh, mặt yếu
Mặt mạnh
Tạo cho các em sự tự tin, hứng thú, lòng yêu thích môn học, thích thể hiện mình trước bạn bè và thầy cô giáo.
Căn cứ vào đặc trưng, mục tiêu của môn Mĩ thuật và đặc biệt là phân môn vẽ tranh, đồng thời giáo dục học sinh yêu thiên nhiên, biết bảo vệ môi trường xung quanh và tạo ra được những bức tranh đẹp.
Tạo không khí tiết học sôi nổi; bài vẽ tranh của các em sẽ tốt hơn; rõ nội dung đề tài; hình ảnh trong tranh sinh động; màu sắc tươi sáng, có đậm nhạt. Càng ngày càng nhiều em yêu thích môn học.
Mặt yếu
Do thói quen vẽ nét bằng chì dễ tẩy, vẽ bằng màu khó tẩy xóa nên nhiều em chưa đủ tự tin để vẽ bằng bút dạ màu. Một số học sinh lười động não đã lạm dụng tranh mẫu để vẽ theo khi được quan sát tranh mẫu hoặc mô hình mẫu. Khi lồng ghép hoạt động trò chơi học tập một số học sinh còn gây ồn ào hoặc chưa tích cực tham gia.
Chính vì những thuận lợi và khó khăn, mặt mạnh, mặt yếu, thành công, hạn chế như trên nên bản thân là một giáo viên trực tiếp dạy môn Mĩ thuật nên luôn luôn trăn trở làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy và học, đó chính là lý do tôi chọn để nghiên cứu đề tài này.
Các nguyên nhân và yếu tố tác động
Trong những năm học vừa qua, tôi được phân công giảng dạy môn Mĩ thuật tại trường Tiểu học Trưng Vương, nay chuyển về công tác tại trường TH Hoàng Văn Thụ, tôi thấy tình hình học Mĩ thuật của các em chưa sôi nổi, chưa yêu thích môn học, rất nhiều học sinh ở đây là người dân tộc thiểu số, các em nhút nhát, rụt rè chưa mạnh dạn, một số học sinh không có đầy đủ đồ dùng nên các em không đủ tự tin khi vào tiết học, những điều này ảnh hưởng rất lớn đến việc học Mĩ thuật.
Như chúng ta đã biết học sinh lớp một các em còn quá nhỏ nên việc truyền đạt kiến thức và kĩ năng đến các em hết sức khó khăn nên tôi đã dùng nhiều

phương pháp khác nhau để gây hứng thú, tạo đồ dùng trực quan, trò chơi học tập, hướng dẫn cụ thể, dùng ngân hàng hình vẽ có liên quan, dùng nhiều bài vẽ mẫu cho các em được quan sát để các em có thể tiếp cận bài học một cách nhẹ nhàng và hứng thú nhất. Tạo cho các em sự tự tin khi thể hiện bài vẽ của mình.
Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
Hiện nay học sinh ở Mẫu giáo đã được làm quen với môn Mĩ thuật nhưng do cách tư duy tưởng tượng của các em vẫn còn tản mạn, ít có tổ chức, hình ảnh tưởng tượng còn đơn giản hay thay đổi, chưa bền vững, chỉ một số ít học sinh vào lớp một có ý thức sắp xếp bố cục trong tờ giấy, còn đa số học sinh lớp một bỡ ngỡ chưa làm quen được với cách học của cấp tiểu học, các em vẽ hình bằng chì, hình vẽ nhỏ, hay tẩy xoá không tự tin khi vẽ hình, tạo bố cục trống trải hoặc vẽ các hình ảnh giáp lề dưới của bức tranh, không đẹp mắt dẫn đến khó tô màu, khó biểu đạt nội dung đề tài. Có những bố cục lỏng lẻo vụng về, lúng túng của các em khi xây dựng bố cục. Về hình tượng thì đa phần các em chưa có suy nghĩ tìm tòi về dáng, hình, động tác của nhân vật và nhất là những đặc điểm điển hình trong từng thể loại đề tài hay nội dung mà các em lựa chọn. Bởi hình tượng các em chọn vẽ còn chung chung, thiếu cái động, tĩnh, thiếu chiều sâu của bức tranh. Chính vì vậy muốn thành công khi thực hiện đề tài giáo viên cần nắm được tâm lý, lứa tuổi của học sinh, cần chọn các phương pháp và hình thức dạy học dạy học phù hợp, sử dụng đồ dùng dạy học phù hợp với bài học, luôn tạo hứng thú và sự tự tin cho học sinh khi các em thể hiện bài vẽ của mình. Luôn tạo môi trường thân thiện, tạo cảm hứng cho các em sẽ hỗ trợ việc học mĩ thuật một cách có hiệu quả.
Dạy Mĩ thuật cũng như các bộ môn khác cần tìm hiểu rõ đối tượng cần truyền đạt. Ở đây, đối tượng tìm hiểu là học sinh lớp một, bộ môn Mĩ thuật là môn học mà kiến thức của nó vừa cụ thể, rõ ràng vừa chung chung trừu tượng, khó thấy khó nhìn. Điều đó đòi hỏi người giáo viên ngoài việc nắm vững kiến thức chuyên môn cần nắm vững kiến thức ở các bộ môn liên quan như: Tâm lý học lứa tuổi, giáo dục đại cương, khoa học tự nhiên,…
Trong đó cái cốt lõi là đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của học sinh tiểu học mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này nằm trong phạm vi phân môn Vẽ tranh. Từ đó tôi mạnh dạn xây dựng và thực hiện ý tưởng, rồi áp dụng vào thực hành trong hai lớp một và đã thu được kết quả rất tốt.

Giải pháp, biện pháp
Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
– Ở mỗi lứa tuổi thì sẽ có những cách nhìn và cách cảm nhận khác nhau, tạo nên những nét đặc trưng ngôn ngữ tạo hình riêng của từng lứa tuổi. Cùng với thời gian và sự phát triển trí tuệ, nét vẽ bài vẽ của các em ngày một khác hơn, học sinh dần ý thức được vẽ như thế nào cho phù hợp, cho đẹp.
Đây là một phân môn của môn Mĩ thuật trong chương trình dạy học ở cấp tiểu học. Học sinh được vẽ những đề tài về cuộc sống xung quanh như : Thiên nhiên, sinh hoạt của con người, thế giới động vật …Chất lượng các bài vẽ tranh theo đề tài của các em được nâng cao, những bức tranh tạo hình ngộ nghĩnh, tự tin. Học sinh yêu thích môn Mĩ thuật, hạn chế được cảm giác lo sợ vì không biết vẽ, đã tự tin thể hiện bài vẽ của mình mà không để ý đến lời chê của bạn.
Qua cách học vẽ tranh đề tài, giúp học sinh khám phá thêm về thế giới xung quanh, thêm yêu cuộc sống, yêu gia đình, bạn bè, thầy cô …
Giúp học sinh phần nào biểu đạt được tình cảm, cảm xúc của mình với cuộc sống qua các bài vẽ của chính bản thân mình.
Rèn luyện óc quan sát, tưởng tưởng, kĩ năng cầm bút, là tiền đề để các em học tốt các phân môn khác trong môn Mĩ thuật.
Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
* Khi dạy vẽ tranh theo đề tài cần chú ý những kiến thức cơ bản sau : Thứ nhất là : Chuẩn bị đồ dùng dạy học
– Việc sử dụng đồ dùng dạy học là rất quan trọng, bởi đồ dùng dạy học là sự hiển diện của kiến thức, có khả năng lột tả những gì trìu tượng nhất mà kênh chữ và lời diễn tả ít hiệu quả. Đôi khi lời nói lại không có tác dụng đối với học sinh. Đồ dùng dạy học giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhanh đối với môn Mĩ thuật nhất là học sinh lớp một. Đồ dùng không thể thiếu được trong bất kì tiết học nào của bài học, người giáo viên cần chuẩn bị đồ dùng chu đáo, thích hợp, đúng lúc, đúng chỗ sẽ tăng hiệu quả và hứng thú say mê học tập của các em. Vậy cần chuẩn bị đồ dùng như thế nào để các tiết học đạt hiệu quả cao. Tôi đã mạnh dạn đưa ra ý kiến như
sau :
+ Để làm đồ dùng dạy học phục vụ cho các bài vẽ tranh, tốt nhất là sử dụng tranh vẽ của học sinh. Các tranh này phải có những nét điển hình để có thể giúp cho