SKKN Một số kinh nghiệm rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài :

Như chúng ta đã biết, mục tiêu của Giáo dục và Đào tạo là phát triển toàn diện con người. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay đất nước ta đang ngày càng đổi mới, cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật đang diễn ra như vũ bão trên toàn thế giới. Điều này đồng nghĩa với việc xã hội cần có nguồn nhân lực có “có đủ đức, đủ tài”. Để có được nguồn nhân lực như vậy thì giáo dục đóng một vai trò không nhỏ.

 Mục tiêu giáo dục tiểu học là nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần hình hành và phát triển nhân cách của trẻ, cung cấp cho trẻ những tri thức cần thiết. Tập đọc là phân môn có vị trí quan trọng hàng đầu trong chương trình Tiếng Việt ở tiểu học. Dạy tốt phân môn này, không những rèn luyện cho học sinh kỹ năng đọc mà còn phát triển cho các em vốn từ ngữ phong phú, tạo điều kiện để các em học tốt các phân môn khác. Rèn luyện kỹ năng đọc cho học sinh như: đọc đúng, đọc nhanh, đọc chính xác, rõ ràng, rành mạch, diễn cảm để học sinh có những hiểu biết về kiến thức văn học, về ngôn ngữ, và ngược lại khi hiểu được những văn bản đọc sẽ giúp học sinh hiểu được đọc diễn cảm. Vì vậy giữa việc đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm là hai quá trình có liên quan gắn bó mật thiết với nhau. Qua việc đọc, học sinh chiếm lĩnh được văn hoá của dân tộc, tiếp thu được nền văn minh của loài người thông qua sách vở. Qua việc đọc, học sinh biết đánh giá cuộc sống xã hội, tư duy. Cũng qua hoạt động đọc, tình cảm, thẩm mỹ của các em được nâng lên cao, tầm hiểu biết các em nhìn ra thế giới xung quanh và quá trình nhận thức cũng có chiều sâu hơn. 

Tập đọc là phân môn mang tính chất tổng hợp vì ngoài nhiệm vụ dạy đọc cho học sinh, nó còn có nhiệm vụ trau dồi kiến thức về Tiếng Việt cho học sinh (phát âm, từ ngữ, câu văn, đoạn văn… ), kiến thức bước đầu về văn học ( văn xuôi, văn vần, nhân vật …), kiến thức về đời sống, về giáo dục tình cảm, thể chất, thẩm mĩ. Môn học này góp phần rèn luyện cho học sinh tư duy trừu tượng, tư duy lôgic. Giờ tập đọc, ngoài việc rèn đọc, dẫn dắt cho học sinh cảm thụ tốt bài văn, thấy cái hay cái đẹp của hình tượng văn học, chúng ta còn cho học sinh tìm bố cục để phát triển óc phân tích, tìm đại ý để phát triển óc tổng hợp. Ngoài ra còn rèn óc tưởng tượng, phán đoán, ghi nhớ…

 Phân môn Tập đọc kết hợp chặt chẽ với các phân môn khác của chương 

trình Tiếng Việt. Qua các bài văn, bài thơ chọn lọc, học sinh vừa cảm thụ được cái hay cái đẹp, vừa học cách dùng từ chính xác, đặt câu sinh động, được luyện về ngữ âm, chính tả, tập làm văn.

 Học phân môn Tập đọc, việc rèn đọc và cảm thụ bài đọc là hai yếu tố không thể thiếu, hai yếu tố này có quan hệ mật thiết với nhau, gắn bó, hỗ trợ đắc lực cho nhau. Cảm thụ tốt giúp cho các em tìm được giọng đọc thích hợp cho bài đọc, từ đó các em sẽ đọc một cách hay, diễn cảm. Ngược lại, đọc diễn cảm không tốt sẽ khó khăn việc cảm thụ bài văn.

Muốn có kĩ năng đọc hay, diễn cảm, học sinh phải có khả năng cảm thụ bài đọc ở mức độ nhất định. 

Để phát huy tầm quan trọng của phân môn Tâp đọc và để đạt được mục tiêu môn học, mỗi giáo viên cần hiểu sâu sắc mục đích của môn học, bài học, nhận thức rõ phương pháp giảng dạy của phân môn.

Để nâng cao chất lượng phân môn Tập đọc cho học sinh khối 4 nói chung và cho học sinh lớp 4B do tôi phụ trách nói riêng là một vấn đề vô cùng quan trọng. Đối với học sinh các em còn nhỏ, trong lớp có nhiều em gia đình còn nghèo, cha mẹ ít quan tâm đến việc học hành của con em mình, hầu như phó mặc cho cô giáo và nhà trường. Vì thế tôi rất trăn trở đối với việc nâng cao chất lượng về vấn đề nói trên. Chính vì vậy, tôi đã suy nghĩ, trăn trở và chọn đề tài nghiên cứu: “Một số kinh nghiệm rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4B trường Tiểu học Ngọc Phụng 1, huyện Thường Xuân”. 

  1.2.  Mục đích nghiên cứu : 

        Nhằm giúp học sinh biết đọc diễn cảm, cảm thụ được cái hay, cái đẹp của tiếng Việt. Từ đó các em có thêm lòng ham muốn, tinh thần hăng say khi học phân môn Tập đọc nói riêng và môn Tiếng Việt nói chung. 

Giúp học sinh có điều kiện học tốt hơn phân môn Tập đọc góp phần nâng cao chất lượng học tập của lớp đáp ứng yêu cầu của nhà trường. 

Củng cố cho giáo viên kĩ năng trình bày tốt văn bản nói cũng như văn bản viết, tạo điều kiện để giáo viên tìm tòi, học hỏi, cảm thụ sâu sắc cái hay, cái đẹp của Tiếng Việt; vốn hiểu biết về Tiếng Việt tạo tiền đề cho giáo viên dạy tốt môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng.

 Mong muốn được đóng góp một số kinh nghiệm nhỏ của mình cho đồng nghiệp, trong việc rèn đọc diễn cảm cho học sinh cho học sinh góp phần nâng cao chất lượng dạy- học phân môn Tập đọc, giúp học sinh học tốt hơn môn Tiếng Việt và các môn học khác. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu: 

Đối tượng nghiên cứu của đề tài  đó là những kinh nghiệm rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4.

1.4. Phương pháp nghiên cứu :

Tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: 

– Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: nghiên cứu các tài liệu liên quan đến rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4.

– Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.

+ Phương pháp quan sát sư phạm .

+ Phương  pháp điều tra viết.

+ Phương pháp phỏng vấn.

–  Phương pháp sử dụng thống kê.

+  Phân tích tổng hợp thống kê, xử lí kết quả.  

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm :

2.1.1 Mục tiêu của phân môn Tập đọc ở sách Tiếng Việt 4.

  Phân môn Tập đọc lớp 4 tiếp tục củng cố và nâng cao kĩ năng đọc một cách đầy đủ, toàn diện cho học sinh nhằm hoàn thiện yêu cầu cần đạt ghi trong Chương trình Tiểu học do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành: Đọc rành mạch, lưu loát bài văn( khoảng 120 tiếng/ phút); đọc có biểu cảm bài văn, bài thơ ngắn; hiểu nội dung, ý nghĩa của bài đọc. Cụ thể:                                                                                      – Củng cố, phát triển kĩ năng đọc trơn, đọc thầm đã được hình thành ở các lớp dưới; tăng cường tốc độ đọc, khả năng đọc lướt để chọn thông tin nhanh; khả năng đọc diễn cảm.

 – Phát triển kĩ năng đọc – hiểu lên mức cao hơn: nắm và vận dụng được một số khái niệm như đề tài, cốt truyện, nhân vật, tính cách,… để hiểu ý nghĩa của bài và phát hiện một vài giá trị nghệ thuật trong các bài văn, bài thơ.

 – Mở rộng vốn hiểu biết về tự nhiên, xã hội và con người để góp phần hình thành nhân cách của con người mới.

2.1.2. Nội dung, cấu trúc phân môn Tập đọc lớp 4.

Phân môn Tập đọc ở lớp 4 gồm 62 bài tập đọc. 45 bài văn xuôi thuộc loại hình nghệ thuật, báo chí,  khoa học, 1 vở kịch ( trích), 17 bài thơ.( có hai bài thơ ngắn dạy trong 1 tiết)

Các bài Tập đọc gồm các chủ đề: ” Thương nguời như thể thương thân” măng mọc thẳng”, ” Trên đôi cánh ước mơ”, “Có chí thì nên”,”Tiếng Sáo diều”, “Người ta là hoa đất”, “Vẻ đẹp muôn màu”, “Những người quả cảm”, “Khám phá thế giới” “Tình yêu cuộc sống”. Bài Tập đọc lớp 4 nhằm mục đích:

– Tiếp tục củng cố và nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh: đọc trơn, đọc thầm với tốc độ nhanh hơn, nâng cao kĩ năng đọc diễn cảm. Từ đó giúp các em hiểu sâu hơn nội dung, ý nghĩa của văn bản.

  – Mở rộng vốn hiểu biết, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, nhân cách cho HS. 

 Các bài đọc gồm các phần: văn bản đọc, chú giải những từ ngữ khó, hướng dẫn đọc (chỉ dẫn cách đọc một số câu khó, đoạn khó, cách ngắt nhịp, nhấn giọng hoặc gợi ra những đặc điểm về nội dung, những sắc thái tình cảm được biểu hiện qua giọng đọc). Phần tìm hiểu bài gồm những câu hỏi, bài tập giúp học sinh hiểu giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của bài văn, bài thơ. Ở nhiều bài có thêm yêu cầu học thuộc lòng từng đoạn, cả bài. 

2.1.3. Vị trí, vai trò của phân môn Tập đọc trong Tiếng Việt.

  Môn Tiếng Việt ở trường phổ thông có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Đọc không chỉ là công việc giải quyết một bộ mã gồm hai phần chữ viết và âm thanh, nghĩa là nó không phải chỉ là sự “đánh vần” 

lên thành tiếng theo đúng như các ký hiệu chữ viết, mà đọc còn là quá trình nhận 

thức để có khả năng hiểu đọc những gì đã được đọc. Tập đọc là cách học văn bản từ đọc đúng, đọc nhanh, đọc hiểu, đọc diễn cảm. Dạy Tập đọc chính là việc giáo viên hướng dẫn hoàn thành 4 kĩ năng trên. 

Tập đọc giúp trẻ chiếm lĩnh được ngôn ngữ trong giao tiếp và học tập, nó cũng là công cụ để học các môn khác, nó tạo ra hứng thú và động cơ trong học tập. Đồng thời nó tạo điều kiện để học sinh có khả năng tự học và tinh thần học. Đọc là khả năng không thể thiếu được của con người. Trong thời đại văn minh, biết đọc sẽ giúp các em hiểu biết nhiều hơn, hướng các em tới cái thiện và cái đẹp, dạy cho các em biết tư duy. 

 Trong thực tế mỗi bài tập đọc gồm có hai phần lớn: tìm hiểu nội dung và luyện đọc. Hai phần này có thể cùng tiến hành một lúc đan xen vào nhau hoặc cũng có thể dạy tách hai phần tùy theo từng bài mà giáo viên lựa chọn. Dù dạy theo cách nào thì hai phần này cũng luôn có mối quan hệ tương hỗ khăng khít với nhau. Phần tìm hiểu bài giúp cho HS hiểu kĩ nội dung, nghệ thuật của bài, từ đó các em đọc diễn cảm tốt hơn. Ngược lại, học sinh đọc hay, đọc diễn cảm để thể hiện tốt nội dung của bài, thể hiện những điều hiểu biết xung quanh bài đọc.

 Như vậy, việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm trong dạy Tập đọc rất quan trọng góp phần giúp học sinh biết cách xác định ngữ điệu từng loại văn bản, làm giàu