SKKN Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm gây hứng thú học tập môn Hóa học 9

• PHẦN MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Trong văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã xác định: Giáo dục quốc dân nhằm mục tiêu hình thành và phát triển toàn diện nhân cách xã hội chủ nghĩa của thế hệ trẻ. Trong đó, phát triển giáo dục và đào tạo phải tuân theo nguyên lý: Học đi đôi với hành, giáo dục phải kết hợp với lao động sản xuất, lí luận phải gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường phải kết hợp với giáo dục xã hội.

Trong hệ thống giáo dục quốc dân thì môn Hóa học là bộ môn khoa học thực nghiệm chuyên nghiên cứu các chất, sự biến đổi và ứng dụng của chúng.

Qua thực tế giảng dạy bộ môn Hóa học cấp trung học cơ sở tôi nhận thấy phần lớn học sinh đều cho rằng các bộ môn thuộc khoa học tự nhiên trong đó có bộ môn Hóa học thường khô khan, khó hiểu. Điều này đã gây ra ảnh hưởng không nhỏ đến việc nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn. Một thực trạng thường thấy ở học sinh, đặc biệt là những học sinh có học lực từ trung bình trở xuống thường rất khó tập trung trong giờ học bộ môn. Vấn đề đặt ra là bản thân mỗi giáo viên cần phải không ngừng học hỏi, tìm tòi các phương pháp, cách thức để có thể khơi dậy sự hứng thú cũng như sự nhiệt tình học tập của học sinh, nếu không sẽ dẫn đến tiết học trở nên nhàm chán, khó thành công. 

Những tình huống diễn ra trong thực tiễn là những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống hằng ngày của con người, rất gần gũi và thân quen đối với chúng ta cũng như đối với các em học sinh. Việc sử dụng các tình huống thực tế, những bài thơ, những câu chuyện hay những thí nghiệm vui về hóa học… sẽ tạo cho các em một tâm thế học tập tốt, sự thích thú, muốn khám phá ra những kiến thức để lí giải những vấn đề đó. Từ đó yêu thích môn học hơn, chất lượng bộ môn được nâng cao hơn. 

Trong đề tài này đối tượng nghiên cứu  là một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm gây hứng thú học tập ở môn Hóa học 9.

Phạm vi nghiên cứu học sinh khối 9 từ năm học ……….đến nay ở trường THCS Nguyễn Trãi – Huyện Krông Ana – Tỉnh Đăk Lăk.

Từ những lí do trên cùng với những kinh nghiệm có được qua nhiều năm giảng dạy tại trường Trung học cơ sở Nguyễn Trãi cùng với sự giúp đỡ của các thầy cô, đồng nghiệp …tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm của bản thân tích lũy được trong quá trình giảng dạy và tôi chọn đề tài ‘‘ Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm gây hứng thú học tập môn hóa học 9’’ rất mong được sự đóng góp của các thầy cô, bạn bè đồng nghiệp.

2. Mục đích nghiên cứu

 Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tế giảng dạy từ đó tìm ra những giải pháp hợp lí tạo hứng thú học tập đối với bộ môn giúp học sinh có tư duy tốt, có khả năng học tập linh hoạt, biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng học tập của học sinh.

Tìm tòi, nghiên cứu từ những nguồn tư liệu để đưa ra một số bài thơ, một số câu chuyện,các hiện tượng thực tế trong đời sống, tiến hành một số thí nghiệm vui liên quan đến kiến thức bài học, tổ chức hoạt động ngoại khóa nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh từ đó vận dụng vào giảng dạy đạt hiệu quả cao nhất. 

Đề ra những giải pháp cần thiết, hiệu quả và cụ thể việc áp dụng nhằm nâng cao chất lượng học tập đối với bộ môn Hóa học 9.

1. PHẦN GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
2. Cơ sở lý luận

Tại kỳ họp khóa XI Đảng ta đã xác định mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trong luật giáo dục do Quốc hội khóa XI ban hành đã chỉ rõ: “Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội; phương pháp giáo dục phải phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, kỹ năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên…”

Như chúng ta đã biết hứng thú là một thuộc tính tâm lí mang tính đặc thù cá nhân. Hứng thú có tính lựa chọn. Đối tượng của hứng thú chỉ là những cái cần thiết, có giá trị, có sức hấp dẫn với cá nhân. Vậy vấn đề gì thu hút sự quan tâm, chú ý tìm hiểu của các em? Trả lời được câu hỏi này nghĩa là người giáo viên đã sống cùng với đời sống tinh thần của các em, biến đổi những nhiệm vụ học tập khô khan phù hợp với những mong muốn, nhu cầu, sở thích, nguyện vọng (tất nhiên là phải tích cực, chính đáng) của học sinh. Hứng thú học tập trước hết được tạo ra bằng cách làm cho học sinh ý thức được lợi ích của việc học để tạo động cơ học tập. Mục tiêu này có thể được trình bày một cách tường minh ngay trong tài liệu học tập  hoặc có thể trình bày thông qua các tình huống dạy học cụ thể. Với mỗi bài học cụ thể, giáo viên cần giúp cho học sinh nhận ra tính lợi ích của một nội dung nào đó. Các hiện tượng thường xuyên diễn ra trong đời sống hàng ngày, nhiều khi các em nhìn thấy nhưng không thể giải thích được các hiện tượng đó. Chúng ta hãy tạo cho các em các tình huống vấn đề liên quan thực tế cuộc sống trong bài dạy để các em thấy được môn Hóa học rất gần gũi với các em. Ví dụ như: “Vì sao khi cơm bị khê người ta thường cho vào nồi cơm một mẩu than củi?” hoặc “Vì sao nước mắt lại mặn?”…Nói như vậy tức là chúng ta bằng nhiều cách khác nhau phải cho học sinh thấy rằng môn hóa không khô khan, cứng nhắc như các em nghĩ.

Theo công văn hướng dẫn nhiệm vụ và các biện pháp thực hiện trong năm học ……….của phòng giáo dục huyện Krông Ana đã chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy và học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tự học và vận dụng kiến thức, kỹ năng của học sinh của học sinh theo tinh thần của công văn 3535/BGDĐT-GDTrH ngày 27/5/2013 về áp dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” và các phương pháp dạy học tích cực khác. Đẩy mạnh việc vận dụng dạy học giải quyết vấn đề, các phương pháp thực hành, dạy học theo dự án trong các môn học; tích cực ứng dụng công nghệ thông tin phù hợp với nội dung bài học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, phương pháp tự học; bảo đảm cân đối giữa trang bị kiến thức, rèn luyện kỹ năng và định hướng thái độ, hành vi cho học sinh … ”.

Giáo viên bộ môn có vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục. Ngoài việc trang bị cho học sinh những kiến thức khoa học về bộ môn mình phụ trách còn có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện cho học sinh các kỹ năng thực hành, các cách vận dụng những kiến thức của bộ môn vào thực tiễn cuộc sống….Để làm tốt được những vai trò này, mỗi giáo viên phải không ngừng đổi mới phương pháp dạy và học nhằm phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh, từ đó tạo được hứng thú học tập bộ môn giúp học sinh có khả năng tư duy, khả năng học tập linh hoạt, biết vận dụng kiến thức bộ môn vào thực tiễn, từ đó góp phần nâng cao chất lượng học tập của  học sinh.

Qua quá trình giảng dạy tại trường bản thân tôi nhận thấy rằng trong mỗi tiết học mà giáo viên chỉ tiến hành theo những phương pháp thông thường là tổ chức các hoạt động dạy học theo như các trình tự trong sách giáo khoa và cung cấp cho các em các nội dung kiến thức trong đó thì tiết học sẽ trở nên khô khan, không tạo được tâm thế học tập tốt cho các em, không gây được hứng thú học tập của học sinh, các em tiếp thu bài một cách thụ động, điều này dẫn đến học sinh học mang tính chất học vẹt, không nắm được kiến thức trọng tâm, khả năng tổng hợp cũng như vận dụng kiến thức vào thực tiễn còn hạn chế đã dẫn đến kết quả học tập bộ môn còn thấp. Chính vì vậy tôi đã tìm tòi, sưu tầm những tình huống thực tế, các bài thơ, một số câu chuyện vui, thí nghiệm vui… liên quan đến kiến thức bộ môn để áp dụng ở một số tiết dạy và đã kích thích được hứng thú học tập của các em học sinh, làm nảy sinh trong các em suy nghĩ muốn khám phá ra những kiến thức và có thể áp dụng những kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề trong thực tiễn, từ đó các em cảm thấy môn Hóa học trở nên gần gũi hơn, các em yêu thích môn học hơn và chất lượng bộ môn cũng được nâng cao.

2. Thực trạng

Phương pháp dạy học truyền thống là phương pháp dạy học mà nhiều giáo viên thường sử dụng trong những năm qua. Ở phương pháp này chủ yếu là hoạt động của giáo viên trong đó: giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học cũng như cung cấp các nội dung kiến thức như trình tự có trong sách giáo khoa. Phương pháp này có ưu điểm là học sinh nắm được nội dung kiến thức của bài, ngay trong tiết học học sinh có thể trả lời được những câu hỏi liên quan có trong sách giáo khoa. Tuy nhiên, khi dạy học theo phương pháp này vẫn còn nhiều hạn chế như: Học sinh học bài còn mang tính chất học vẹt, các em tiếp thu bài một cách thụ động nên không nắm được nội dung kiến thức trọng tâm dẫn đến rất nhanh quên, bên cạnh đó khả năng tư duy còn hạn chế, khả năng vận dụng các kiến thức bộ môn vào thực tiễn còn kém, điều này thể hiện qua kết quả ở các bài kiểm tra của các em còn thấp, khi gặp các vấn đề thực tiễn có liên quan đến kiến thức của môn học các em còn lúng túng hoặc không giải đáp được.

Ở lứa tuổi trung học cơ sở, các em học sinh có sự phát triển mạnh mẽ về tâm sinh lí, các em rất tò mò, muốn tìm hiểu cũng như giải đáp được những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy nhiều giáo viên ít chú trọng đến việc đưa các vấn đề thực tế vào trong giảng dạy. Điều này đã làm cho các em cảm thấy các kiến thức của môn học trở nên khô khan, xa lạ …từ đó các em ít hứng thú hơn đối với môn học. Mặt khác, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin các em học sinh có rất nhiều các sân chơi khác như: Facebook, Zalo, Zing Me, Game online…điều này đã gây nên ảnh hưởng rất lớn đến các em, sự tập trung cũng như sự hứng thú học tập của các em ngày càng bị giảm sút, các em học tập rất thụ động, không nắm được kiến thức trọng tâm. Vì vậy, chất lượng học tập bộ môn vẫn còn thấp.

Kinh tế của nhiều gia đình học sinh còn rất khó khăn nên nhiều phụ huynh ít quan tâm đến việc học tập của con em mình, bên cạnh đó khi đến lớp các em không nắm được kiến thức của bài nên sinh ra tâm lí chán nản, không thích đi học. Điều này dẫn đến nhiều em vẫn còn hay vắng học, chất lượng bộ môn còn thấp.