SKKN Một số kỹ năng cần thiết khi lập một phương trình Hóa học Lớp 8

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài:

Phấn đấu nâng cao chất lượng dạy và học của ngành giáo dục là một công việc có tính chất thời sự và thường xuyên. Để có kết quả ngày càng cao chất
lượng dạy học và giáo dục là việc làm suốt đời của thầy cô giáo. Để làm được
công việc to lớn và khó khăn này giáo viên phải đi sâu nghiên cứu những vấn đề
về nội dung – kiến thức khoa học cơ bản, những phương pháp, những hình thức
tổ chức dạy học, kĩ năng vận dụng kiến thức một cách linh hoạt sáng tạo cho học sinh.

Ở trường THCS, môn Hoá là một trong những môn học cơ bản trong giảng
dạy hoá học, các dạng phương trình hoá học là một phương tiện rất cần thiết giúp học sinh nắm vững nhớ lâu các kiến thức cơ bản, mở rộng và đào sâu những nội dung đã được trang bị. Nhờ đó học sinh được hoàn thiện kiến thức đồng thời phát triển trí thông minh, sáng tạo, rèn luyện được tính kiên nhẫn, những kĩ năng, kĩ xảo, năng lực nhận thức và tư duy phát triển hơn. Thông qua rèn luyện kỹ năng lập phương trình giúp giáo viên đánh giá kết quả học tập của học sinh từ đó phân loại học sinh và có kế hoạch sát với đối tượng.

Ở lớp 8 học sinh mới bắt đầu làm quen với môn học mới là môn Hoá học, vì thế có không ít học sinh gặp khó khăn khi học tập bộ môn này, nhất là khi tự mình lập một và đúng các phương trình hoá học để giải tốt các bài toán hoá học. 

Qua thực tế giảng dạy tôi thấy học sinh rất lúng túng khi đi tìm hệ số thích hợp đặt trước các công thức, do đó việc lập phương trình hoá học là một nội dung khó đối với học sinh lớp 8.

Với những lý do trên, tôi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Một số kỹ năng cần thiết khi lập một phương trình hóa học lớp 8” làm vấn đề nghiên cứu để giúp các em học sinh tham khảo và tự rèn luyện cho mình những kinh nghiệm bổ ích trong quá trình học tập bộ môn Hóa học một cách tự tin và hứng thú. 

2. Phạm vi áp dụng, điểm mới trong sáng kiến:

2.1. Phạm vi áp dụng.

Hóa học là môn học thực nghiệp kết hợp lý thuyết. Thực tế việc giúp học sinh nắm cách lập phương trình hóa học giải quyết các bài toán hóa học đối với học sinh lớp 8 còn gặp nhiều khó khăn vì đây là môn học mà học sinh mới tiếp cận. Qua quá trình dạy học tôi thấy: chất lượng đối tượng học sinh ở đây chưa đồng đều, có nhiều em học sinh còn yếu, lúng túng về cách lập phương trình hóa học . Trước tình hình học tập của học sinh lớp 8 hiện nay, là giáo viên phụ trách bộ môn, tôi nhận thấy việc cần thiết là phải hướng dẫn học sinh giúp học sinh nắm cách lập phương trình hóa học. Từ đó đưa ra phương pháp giải thích hợp giúp học sinh học tập tốt hơn. Qua đề tài này, tính khả thi áp dụng không những cho học sinh lớp 8, mà còn áp dụng cho học sinh lớp 9, bồi dưỡng học sinh giỏi hay lên THPT sau này.

2.2. Điểm mới của đề tài.

Giúp cho các em học sinh nắm vững kiến thức và có thêm một số kỹ năng vận dụng các kiến thức đó để lập đúng các phương trình hoá học. 

Tìm hiểu một số phương pháp giúp học sinh lập đúng các phương trình hoá học.

Trên cơ sở đó đề xuất một số ý kiến trong việc giúp học sinh lập đúng các phương trình hoá học.

II: NỘI DUNG

• Thực trạng trước khi thực hiện các giải pháp của đề tài.

Tôi được phân công giảng dạy bộ môn Hoá lớp 8 và lớp 9 ở trường THCS nơi tôi công tác. Nhìn chung hầu hết học sinh ở đây là con gia đình nông dân, nên đời sống còn gặp nhiều khó khăn thiếu thốn, các em ngoài giờ học trên lớp ở nhà còn phụ giúp gia đình nên thời gian đầu tư cho việc học còn ít, nhiều em khả năng tiếp thu và vận dụng kiến thức còn chậm dẫn đến việc học tập bộ môn Hoá của các em còn gặp nhiều khó khăn.

Mặt khác, qua quan sát, trò chuyện và điều tra tình hình về sự lĩnh hội kiến thức về kỹ năng lập một phương trình hoá học của học sinh ở trường THCS nơi tôi công tác, tôi thấy:

Có rất nhiều học sinh hiểu cách lập một phương trình hoá học một cách mơ hồ.

Kỹ năng lập một phương trình hoá học của nhiều học sinh còn kém, các em chọn các hệ số thiếu chính xác. Đa số các em còn lúng túng không biết phải bắt đầu cân bằng từ nguyên tố nào trước.

Cũng qua điều tra và trò chuyện với nhiều giáo viên đang giảng dạy bộ môn Hoá học khác, tôi đã biết được một số nguyên nhân đưa đến việc học sinh không cân bằng được một phương trình hoá học. Vì vậy, tôi đưa ra các kết luận do các nguyên nhân chung sau:

Thứ nhất, do học sinh không chú ý vào tiết dạy: Đa số những học sinh này thuộc loại những học sinh học yếu – kém. Trong giờ học môn Hoá chẳng thấy thích thú gì cả, vì thấy học môn Hoá quá khó, thầy giáo hướng dẫn cách cân bằng nhanh quá các em không tiếp thu kịp, từ đó thấy chán không muốn học.

Thứ hai, do học sinh thiếu điều kiện học tập: Đa số học sinh loại này do điều kiện gia đình khó khăn, các em phải phụ giúp gia đình (như trông em, cắt cỏ, chăn bò,…) có ít thời gian học và tìm hiểu, nên khi đến lớp chưa có đủ cơ sở để lĩnh hội kiến thức mới.

Thứ ba, do học sinh thấy mình không có năng lực: Đa số những em này thấy việc cân bằng phương trình hoá học quá khó khăn, khi cân bằng lại không chính xác, điều này vẫn thường xuyên xảy ra làm cho các em chán nản, mất tự tin cho rằng mình không có năng lực học bộ môn Hoá.

Chất lượng đại trà khảo sát qua các năm trước khi thực hiện đề tài .

• Các phương pháp chung, cụ thể.

2.1. Phương pháp chung.   

Như những nguyên nhân đã nêu trên, để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn hoá, trước hết phải có những biện pháp tích cực giúp cho học sinh lập đúng các phương trình hoá học. Muốn vậy trong quá trình giảng dạy giáo viên cần phải hướng dẫn cho học sinh nắm chắc ba bước lập phương trình hoá học, cụ thể.

Khi thực hiện giảng dạy bài 16 “Phương trình hóa học”: ở bài này giáo viên chủ yếu hướng dẫn cho học sinh lập các phương trình hóa học đơn giản.

Hướng dẫn học sinh thực hiện lập phương trình hóa học theo ba bước như sách giáo khoa:

Bước 1:  Viết sơ đồ của phản ứng “”: gồm công thức hóa học của các chất phản ứng và sản phẩm.

Bước 2:  Cân bằng số nguyên tử của mỗi nguyên tố: tìm hệ số thích hợp đặt trước các công thức.

Bước 3:  Viết phương trình hoá học: thay dấu “” bằng dấu “”.

– Ví dụ 1:  Lập phương trình hóa học cho sơ đồ phản ứng sau:

                        H2    +    O2    —>  H2O

+ Giáo viên cho học sinh nhận xét số nguyên tử của mỗi nguyên tố ở 2 vế của sơ đồ phản ứng, sau đó hướng dẫn học sinh chọn hệ số 2 đặt trước công thức hóa học H2O để cho số nguyên tử oxi ở 2 vế bằng nhau:

                        H2    +    O2    —>  2H2O

Tiếp theo chọn hệ số 2 đặt trước công thức hóa học H2 để cho số nguyên tử hiđro ở 2 vế bằng nhau.

+ Viết thành phương trình hóa học:         2H2    +    O2     2H2O

Lưu ý: Mấy điều cần nhớ khi lập phương trình hoá học:

– Viết sơ đồ phản ứng: Không được viết thiếu chất, viết sai công thức hoá học. Để viết đúng công thức hoá học, phải nhớ hoá trị nguyên tử và nhóm nguyên tử.