SKKN Một số kỹ năng trong dạy học áp dụng cho việc giải các bài toán đưa về phương trình tích ở lớp 8

1. MỞ ĐẦU

1.1 Lý do chọn đề tài

Trong nghị quyết TW 2- khóa VIII đã nêu: Nhiệm vụ và mục tiêu cơ bản của giáo dục là nhằm xây dựng những con người và thế hệ tha thiết gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; Có đạo đức trong sáng. Có ý thức kiên cường xây dựng và bảo vệ tổ quốc, công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc có năng lực tiếp thu văn hóa của nhân loại, phát huy tiềm năng của dân tộc và của con người Việt Nam. Có ý thức cộng đồng và phát huy năng lực của cá nhân, làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kĩ năng thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức và kỷ luật, có sức khỏe, là những người kế thừa xây dựng CNXH vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời Bác Hồ đã dạy.

            Muốn làm tốt được nhiệm vụ trên, để đóng góp có hiệu quả vào công việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, tạo nguồn lực cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Là nhà giáo dục chúng ta không thể không đặt mục tiêu giáo dục lên hàng đầu. Do đó việc bồi dưỡng năng lực sáng tạo và tư duy trừu tượng cho học sinh là một nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường và của mỗi thầy cô giáo dạy bộ môn toán.

          Toán học là một ngành, một môn học mang tính trừu tượng cao, nói đến toán học là nói đến sự gọn gàng, chính xác và lôgic. Với lượng kiến thức rộng lớn, toán học là nền tảng cho tất cả các ngành khoa học tự nhiên khác. 

Chương trình Toán THCS khẳng định quá trình dạy học là quá trình giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động để chiếm lĩnh kiến thức và kỹ năng. Mặt khác muốn nâng cao chất lượng cho học sinh, giáo viên cần phải hình thành cho học sinh những kiến thức cơ bản, tìm tòi đủ cách giải bài toán để phát huy tính tích cực của học sinh, mở rộng tầm suy nghĩ.

Dạy học toán là dạy cho học sinh phương pháp học toán và giải toán để vận dụng kiến thức đã học vào giải toán thực tế cuộc sống. Nội dung kiến thức toán học được trang bị cho học sinh THCS ngoài việc dạy lí thuyết còn phải chú trọng tới việc dạy học sinh phương pháp giải một số bài toán, nhưng để nắm vững cách giải một dạng toán nào đó đòi hỏi học sinh phải biết vận dụng kiến thức đã học một cách linh hoạt, sáng tạo, tính cẩn thận, kết hợp với sự khéo léo và kinh nghiệm đã tích luỹ được để giải quyết các bài tập có liên quan. Thông qua việc giải bài tập các em được rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào giải bài tập, kĩ năng trình bày, kĩ năng sử dụng máy tính bỏ túi, đồ dùng dạy học. Do đó nâng cao năng lực tư duy, óc tưởng tượng, sáng tạo, rèn khả năng phán đoán, suy luận của học sinh.    

Trong chương trình toán THCS, các bài toán giải phương trình có một vị trí quan trọng. 

 Các bài toán đưa về dạng phương trình tích rất phong phú đa dạng, nó đòi hỏi phải vận dụng nhiều kiến thức, cách giải linh hoạt, sáng tạo, độc đáo; yêu cầu học sinh phải có óc quan sát nhạy bén, giúp học sinh phát triển tư duy. Vì vậy, những năm gần đây, trong các kì thi học kỳ, các kì thi tuyển chọn học sinh giỏi lớp 8 các em thường gặp khó khăn trong việc đi tìm lời giải của bài toán này; có những bài toán các em không biết bắt đầu từ đâu? Vận dụng kiến thức gì trong chương trình đã học? Làm thế nào để đưa được về dạng phương trình tích? Đặc biệt nó mang nội dung sâu sắc trong việc giáo dục tư tưởng qua môn toán; hình thành cho học sinh thói quen đi tìm một giải pháp tối ưu cho một công việc cụ thể trong cuộc sống sau này. 

          Xuất phát từ thực tế đó tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài :

“Một số kỹ năng trong dạy học áp dụng cho việc giải các bài toán đưa về phương trình tích ở lớp 8 B, trường THCS Quảng Châu.”

1.2.  Mục đích nghiên cứu.

 Chuyên đề “giải các bài toán đưa về phương trình tích ” được học khá kỹ ở lớp 8, nó có rất nhiều bài tập và cũng được ứng dụng rất nhiều để giải các bài tập trong chương trình giải toán cấp II. Vì vậy, yêu cầu học sinh nắm chắc và vận dụng nhuần nhuyễn phương pháp giải phương trình tích là vấn đề quan trọng. Góp phần rèn luyện trí thông minh và năng lực tư duy sáng tạo cho học sinh. Trong SGK đã trình bày các phương pháp phân tích vế trái thành tích của những đa thức bằng các phương pháp đặt nhân tử chung, tách hạng tử, phương pháp thêm bớt hạng tử, phương pháp đặt ẩn phụ, để làm một số dạng bài tập giải phương trình tích. 

           Khi học chuyên đề này học sinh rất thích thú  vì có các ví dụ đa dạng, có nhiều bài vận dụng cách giải khác nhau nhưng cuối cùng cũng đưa về được dạng tích từ đó giúp các em học tập kiến thức mới và giải được một số bài toán khó. 

Trong nhiều năm tôi được phân công làm nhiệm vụ trực tiếp giảng dạy . Tôi đã tích lũy được nhiều kiến thức về dạng toán “ giải các bài toán đưa về phương trình tích “ và những dạng  bài tập vận dụng đặc biệt là hướng dẫn học sinh cách nhận dạng bài toán để biết được nên áp dụng phương pháp nào để vừa giải nhanh gọn vừa dễ hiểu; giúp cho học sinh biết nhìn nhận cách học bộ môn toán và cách giải toán theo mạch kiến thức mang tính logic. Nghiên cứu đề tài nhằm mục đích giúp học sinh  nắm rõ các phương pháp giải các phương trình đưa được về dạng “ phương trình tích“. Đồng thời vận dụng các phương pháp đó để giải các bài toán hay và khó.

Nội dung chủ yếu của đề tài này là các kinh nghiệm của bản thân đã rút ra trong quá trình giảng dạy trực tiếp môn Toán tại trường THCS Quảng Châu cùng với việc học hỏi đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

– Đề tài này được áp dụng trong dạy học sinh lớp 8B trường THCS Quảng Châu

1.4. Phương pháp nghiên cứu : Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp sau đây :

•   Sử dụng phương pháp sơ đồ tư duy, nêu vấn đề.
•   Phương pháp đàm thoại, vấn đáp.
•   Tự tìm hiểu khai thác dữ liệu trên mạng thông qua bài tập hướng dẫn. 
•    Phương pháp thực nghiệm.
•    Phương pháp dùng số liệu, thống kê, kiểm định

      –    Phương pháp khái quát hóa

      –    Phương pháp tổng kết kinh nghiệm 

2.  NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:

          – Môn toán có khả năng to lớn trong việc phát triển trí tuệ của học sinh thông qua việc rèn luyện kĩ năng: Phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hoá,  trừu tượng hoá và cụ thể hóa, năng lực lĩnh hội các khái niệm trừu tượng, năng lực suy luận lô gíc và ngôn ngữ chính xác đồng thời rèn luyện các phẩm chất của trí tuệ như linh hoạt, độc lập, sáng tạo.

          – Rèn luyện các kĩ năng (phân tích, tổng hợp…) chính là rèn luyện các thao tác của tư duy mà năng lực tư duy là một bộ phận của nhân cách  và có tác động qua lại với nhân cách. Muốn có tư duy nhanh nhạy chính xác ngoài kiến thức ra còn có những phẩm chất trung thực, khách quan, có động cơ trong sáng, yêu chân lí, yêu khoa học.

          – Để nâng cao chất lượng dạy học môn toán sở giáo dục, phòng giáo dục đã triển khai chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy ở trường THCS đến từng giáo viên. Hướng đổi mới của phương pháp dạy toán hiện nay là tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh khơi dậy và phát triển khả năng tự học nhằm hình thành cho học sinh tư duy độc lập, sáng tạo, nâng cao năng lực phát hiện giải quyết vấn đề trên cơ sở những kiến thức toán học đã tích luỹ có hệ thống.

          – Quá trình chiếm lĩnh kiến thức toán học của học sinh là quá trình tái tạo khái niệm, tính chất, định lí, quy tắc gần giống với quá trình hình thành chính những kiến thức ấy trong lịch sử do đó phương pháp dạy học đổi mới rất được coi trọng việc trình bày kiến thức có hệ thống khái quát là nền móng tư duy bằng những hoạt động đa dạng, độc đáo tạo tiền đề cho phương pháp dạy học sáng tạo. 

          – Muốn đạt được kết quả cao trong dạy học, phải có phương pháp dạy học tích cực. Người dạy phải chú ý đến nhu cầu và nguyện vọng của người học, đến các đặc điểm tâm sinh lý của người học được học theo phương pháp tích cự