SKKN Một vài biện pháp nâng cao chất lượng tiết học hát lớp 1

PHẦN A- ĐẶT VẤN ĐỀ

Lí do chọn đề tài
Cơ sở lí luận

Lepton- Xtôi gọi âm nhạc là “ tốc ký của tình cảm”. Nhạc sĩ kiêm nhà phê bình âm nhạc Xer – Cốp thì gọi nó là “ ngôn ngữ của tâm hồn”, “ là lĩnh vực của tình cảm và những tâm trạng”, là “đời sống của tâm hồn biểu hiện bằng âm thanh”.

Trong xã hội hiện nay, giáo dục thiếu niên nhi đồng luôn là mối quan tâm của các quốc gia. Ở Việt Nam cũng vậy, mục tiêu giáo dục chỉ rõ rằng: Nhằm đào tạo những con người phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp. Ngoài việc trang bị cho các em tri thức khoa học thì vấn đề giáo dục âm nhạc trong nhà trường phổ thông không chỉ là việc giảng dạy âm nhạc thuần túy mà thông qua âm nhạc còn tác động đến toàn bộ thế giới tư tưởng, tình cảm của học sinh- trước hết là tình cảm thẩm mỹ, đạo đức và trí tuệ của các em.

Chính vì vậy, âm nhạc có tác dụng to lớn đối với giáo dục nói chung và giáo dục trẻ thơ nói riêng. Nó là một phần quan trọng của chiếc chìa khóa mở cửa những nhân cách con người xã hội chủ nghĩa trong thời đại mới.

Cơ sở thực tiễn

Trong  chương trình giáo dục phổ thông nói chung và chương trình giáo dục Tiểu học nói riêng, bộ môn Âm nhạc đã được xem là bộ môn không thể thiếu. Bởi, âm nhạc là một nhu cầu trong đời sống tinh thần của trẻ. Trẻ em được ca hát là được hoạt động để nhận thức thế giới xung quanh và bản thân mình. Những hình tượng âm thanh, những lời ca tiếng hát, những giai điệu đẹp tác động vào cảm xúc của các em, giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc tưởng tượng và sự sáng tạo.

Môn Âm nhạc Tiểu học được chia thành các phân môn: Học hát, Tập đọc nhạc, Phát triển khả năng nghe nhạc. Ở lớp 1, 2, 3 gồm 2 nội dung: Học hát và phát triển khả năng nghe nhạc, còn ở lớp 4, 5 gồm Học hát, Tập đọc nhạc và phát triển khả năng nghe nhạc. Trong đó Học hát là nội dung chủ yếu, chiếm đa số thời lượng của chương trình Âm nhạc Tiểu học. Nó còn là sự tổng hợp của các phân môn khác. Qua nội dung các bài hát và các hoạt động giúp học sinh hình thành thói quen nhận xét sự vật, sự việc, diễn tả được cảm nhận của mình về vẻ đẹp của thiên nhiên, của con người, của vạn vật xung quanh từ đó thêm yêu và trân trọng cuộc sống.

Là một giáo viên âm nhạc đã giảng dạy mười sáu năm, tôi được tiếp xúc với tất cả các em học sinh, từ những em có năng khiếu đến những em không có năng khiếu, từ những em thích học nhạc đến những em không thích học nhạc, những em được bố mẹ, gia đình quan tâm tạo điều kiện học tập đến những em  không được quan tâm, tạo điều kiện. Tôi luôn mong muốn các em dần phát triển và nâng cao hơn nữa khả năng của mình. Vì thế tôi luôn suy nghĩ, tìm ra những phương pháp giảng dạy phù hợp với điều kiện và khả năng tiếp thu của học sinh để giờ học Âm nhạc thật sinh động, hấp dẫn, giúp các em thể hiện khả năng và cảm xúc của mình thật hồn nhiên, trong sáng, góp phần  hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh.

Thời lượng của tiết dạy Âm nhạc nói chung và tiết Âm nhạc lớp 1 chỉ có 35- 40 phút – 1 tiết / tuần, trong đó nội dung chủ yếu chiếm phần lớn thời gian là học hát . Vậy làm thế nào để mỗi giờ học hát thực sự có hiệu quả và lôi cuốn học sinh ? Là giáo viên chuyên trách môn Âm nhạc, tôi luôn nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học, bản thân có chuyên môn và nghiệp vụ vững vàng, tôi đã thường xuyên tự nghiên cứu, tìm tòi, không ngừng học hỏi kinh nghiệm của bạn bè đồng nghiệp để xây dựng những tiết dạy tốt. Những tiết dạy của tôi luôn được thanh tra chuyên môn phòng giáo dục quận Thanh Xuân, Ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn đánh giá cao.

Chính vì vậy, tôi đã mạnh dạn tìm hiểu, nghiên cứu, áp dụng và đưa ra :

“ Một vài biện pháp nâng cao chất lượng tiết học hát lớp 1”.

Mục đích nghiên cứu :

– Nhằm góp phần đổi mới nội dung và phương pháp dạy học âm nhạc ở Tiểu học, nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc cho học sinh lớp1,  giúp giáo viên nâng cao chuyên môn nghiệp vụ của mình.

– Đáp ứng mục tiêu đào tạo của ngành đề ra trong hoạt động giảng dạy và giáo dục nhân cách học sinh.

– Giúp học sinh tiếp cận và lĩnh hội những kiến thức âm nhạc với phương pháp học tập mới.

– Giúp học sinh thêm yêu thiên nhiên, con người, có thái độ đúng đắn với

những tình huống của cuộc sống.

– Giúp học sinh phát triển khả năng âm nhạc, nâng cao năng lực cảm thụ.

– Giúp học sinh không những học tốt môn Âm nhạc mà còn học tốt những môn khác như Tiếng Việt, Toán, Tự nhiên xã hội, Đạo đức, Thể dục, ….

Giúp học sinh yêu thích ca hát, mạnh dạn, tự tin khi biểu diễn từ đó đưa

phong trào văn nghệ trong nhà trường ngày càng phát triển.Tạo tiền đề cho thế hệ trẻ nâng cao thẩm mĩ trong âm nhạc và trong cuộc sống sau này, góp phần hoàn thiện nhân cách của mình.

III. Đối tượng nghiên cứu:

–  Học sinh tiểu học lớp 1 trường tôi năm học ……….và năm học ……….

– Quá trình giảng dạy âm nhạc lớp 1 ở trường Tiểu học.

– Chương trình âm nhạc lớp1.

Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu:

+ Nội dung chương trình sách giáo khoa lớp 1.

+ Phương pháp giảng dạy bộ môn Âm nhạc.

+ Thông tin trên mạng toàn cầu Internet.

+ Giúp giáo viên sử dụng đàn phím điện tử.

– Phương pháp xử lí thông tin.

– Phương pháp đàm thoại: Nhằm gợi mở, củng cố, tổng kết cho học sinh những kiến thức thông tin cần thiết.

– Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Theo dõi việc kiểm tra đánh giá học sinh    trên lớp; Tổng kết kinh nghiệm sư phạm; Học tập kinh nghiệm qua dự giờ đồng nghiệp.

– Phương pháp thực hành.

– Phương pháp quan sát, so sánh, thống kê đối chiếu.

Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:

Kế hoạch nghiên cứu từ năm học ……….đến năm học ………..

PHẦN B- NỘI DUNG ĐỀ TÀI

I.Những biện pháp để giải quyết vấn đề:

1.Mục tiêu; Nội dung chương trình; Đặc điểm tâm lý lứa tuổi:

1.1 Mục tiêu của môn Âm nhạc ở lớp 1:

Âm nhạc là môn năng khiếu thông qua môn học, trẻ em được hoạt động, được nhận thức, được cảm thụ âm nhạc. Qua các bài học, các em được nghe hát, được nghe nhạc, được tập hát, được biết một số kiến thức phổ thông về âm nhạc.

Chương trình Âm nhạc lớp 1 là sự nối tiếp, củng cố, nâng cao thêm một bước khả năng ca hát và năng lực âm nhạc cho các em. Trọng tâm là củng cố và rèn luyện để hình thành một số kỹ năng: hát rõ lời,  đồng đều, hòa giọng, chính xác và diễn cảm.

Cụ thể như sau:

Dạy cho học sinh hát đúng giai điệu, thuộc lời ca các bài hát phù hợp với độ tuổi và khả năng tiếp thu của các em, hòa giọng hát cá nhân trong giọng hát chung của tập thể.
Qua giai điệu, tiết tấu, lời ca của các bài hát nhằm giáo dục tình cảm đạo đức trong sáng, lành mạnh, góp phần làm cho đời sống tinh thần của các em thêm phong phú.
Phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc thông qua ca hát, biểu diễn, trò chơi và kể chuyện âm nhạc.

Như vậy, mục tiêu môn Âm nhạc lớp 1 nằm trong mục tiêu môn Âm nhạc bậc Tiểu học. Giáo viên cần nắm được và làm tốt những mục tiêu đề ra sẽ đạt kết quả cao mỗi giờ dạỵ

1.2. Nội dung chương trình:

Chương trình Âm nhạc lớp 1 trong đó phần Học hát qui định những nội dung sau:

– Học sinh học 12 bài hát ngắn gọn (trong đó có 2 bài dân ca Việt Nam, 1 bài hát nước ngoài) tầm cữ giọng trong một quãng 8 là chủ yếu, các bài hát đều viết ở nhịp 2/4.

Bước đầu tập kỹ năng ca hát (lấy hơi, bắt giọng vào bài, hát đều, hòa giọng và diễn cảm). Tập hát rõ lời, giọng hát nhẹ nhàng tự nhiên.
Kết hợp với gõ đệm, vận động phụ họa đơn giản hoặc trò chơi âm nhạc.

Danh mục bài hát gồm 12 bài sau đây:

Quê hương tươi đẹp ( Dân ca Nùng- Đặt lời : Anh Hoàng ).
Mời bạn vui múa ca ( Phạm Tuyên )
Tìm bạn thân ( Việt Anh ).
Lí cây xanh ( Dân ca Nam Bộ ).
Đàn gà con ( Nhạc Phi-lip-pen-cô; Lời: Việt Anh ).
Sắp đến tết rồi ( Hoàng Vân ).
Bầu trời xanh ( Nguyễn Văn Qùy ).
Tập tầm vông ( Nhạc: Lê Hữu Lộc- Lời: Theo đồng dao ).
Qủa ( Nhạc và lời: Xanh Xanh ).
Hòa bình cho bé ( Huy Trân ).
Đi tới trường ( Nhạc: Đức Bằng- Lời: Học vần lớp 1 cũ ).
Đường và chân (Nhạc: Hoàng Long- Lời: Thơ Xuân Tửu  ).

1.3. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi:

– Mỗi học sinh lớp 1 là một nhân cách đang hình thành.

– Trong mỗi học sinh lớp 1 tiềm tàng khả năng phát triển.

– Học sinh có tri giác cụ thể, trí tưởng tượng phong phú, hiếu động, thích hoạt động, vui chơi, ca hát.

Vì thế, trong từng bài giảng cụ thể người giáo viên cần chú ý phương pháp sư phạm nhằm kích thích sự chủ động suy nghĩ, sự sáng tạo, trí tưởng tượng của học sinh nhằm đem lại niềm vui, hứng thú cho các em, giúp các em nắm được ý nghĩa, nội dung bài học.

Thực trạng vấn đề nghiên cứu:

Trong quá trình nghiên cứu đề tài tôi nhận thấy một số thuận lợi và khó khăn như sau:

2.1. Thuận lợi:

– Dưới sự chỉ đạo của Chi bộ và Ban giám hiệu nhà trường với phương châm là con chim đầu đàn, tiên phong trong phương hướng nhiệm vụ giáo dục. Trong những năm gần đây trường tôi gặt hái được nhiều thành công trong việc đổi mới phương pháp dạy học, đây là nhiệm vụ trọng tâm mà lãnh đạo nhà trường  đặt ra và tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh.  Nhà trường trang bị các loại  sách tham khảo bồi dưỡng chuyên môn, đồ dùng trực quan, nhạc cụ hiện đại và đặc biệt tạo điều kiện tốt nhất cho giáo viên được tham gia đầy đủ các lớp học bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, trình độ tin học, giao lưu học hỏi ở các trường bạn, cũng như sự giúp đỡ tạo điều kiện của bạn bè đồng nghiệp…

– Về phía giáo viên được đào tạo chuyên ngành âm nhạc chính quy, nhiệt tình, sáng tạo,  có ý thức đổi mới phương pháp dạy học theo tinh thần cuộc vận động: “Mỗi giáo viên là một tấm gương trong học tập và sáng tạo” của ngành đề ra.

–  Về phía học sinh được tiếp cận với âm nhạc dưới nhiều hình thức, các con  đa phần hứng thú học tập môn Âm nhạc.

– Nội dung các bài hát lớp 1 gần gũi với học sinh, giai điệu trong sáng, dễ thuộc, tiết tấu vui tươi, sôi nổi.

2.2. Khó khăn:

Qua việc giảng dạy nhiều năm môn Âm nhạc tại trường tiểu học, tôi nhận thấy:

– Âm nhạc là một môn học nghệ thuật đòi hỏi học sinh phải có chút năng khiếu nhưng giáo viên phải dạy trên phạm vi đại trà, số học sinh mỗi lớp lại lớn nên không tránh khỏi trong giờ dạy có nhiều đối tượng học sinh cùng một lúc (có và không có năng khiếu). Đây chính là một khó khăn của giáo viên dạy nhạc trong nhà trường phổ thông. Vẫn còn nhiều học sinh coi bộ môn âm nhạc là môn phụ, không cần thiết nên hạn chế năng lực nhận thức, phát triển âm nhạc của chính các em.

– Một phần không  nhỏ học sinh chưa mạnh dạn trước các bạn, chưa biết cách tư duy hoặc nắm bắt nội dung bài học còn chậm nên ảnh hưởng chung đến tiết học.

– Nhà trường chưa có phòng học âm nhạc riêng.

Nhìn vào thực tế đã nêu, tôi nhận thấy việc học hát không hề đơn giản, nhất là đối với học sinh lớp 1. Học sinh thì nhỏ tuổi, hiếu động có khi còn thuộc bài trước, giáo viên thì chủ quan cho rằng đó là các bài hát ngắn gọn, dễ dạy. Song nếu mỗi người giáo viên tìm được những biện pháp khắc phục và hướng dẫn học sinh một cách đúng đắn có phương pháp phù hợp, sáng tạo, biết sử dụng đồ dùng dạy học hợp lý, hiệu quả thì chắc chắn giờ học sẽ sinh động và hấp dẫn học sinh.

Giải pháp thực hiện.
Điều tra phân loại học sinh:

Để biết được kết quả học tập khả năng của học sinh, ngay từ tiết đầu tiên của năm học tôi thường phân loại học sinh thông qua một cuộc “kiểm tra nhỏ” về khả năng ca hát và vận động của các em. Từ kết quả của cuộc “kiểm tra” thăm dò tại các lớp, tôi phân ra những em học sinh có năng khiếu về hát và vận động, có sự yêu thích môn học, và những em không có năng khiếu, khả năng còn hạn chế, sức tập trung kém để từ đó kịp thời điều chỉnh và thay đổi phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh.

Kết quả đầu 1 năm học ……….; ……….:

Hát hay, vận động tự tin       : 7%  đến 10%
Hát đúng, vận động hạn chế : 60%  đến 75%
Hát chưa đúng, thiếu tự tin   : 18% đến 25%

Biện pháp thực hiện:

Dạy âm nhạc lớp 1 chủ yếu là dạy hát. Dạy hát là giáo dục âm nhạc. Học sinh học hát chính là tiếp xúc với âm nhạc có lời. Ngoài giai điệu và tiết tấu, lời ca của bài hát còn biểu hiện nội dung cụ thể về một sự vật, sự việc. Mỗi bài hát là một cảm xúc, một tâm trạng, một cách nhìn thế giới khách quan và thể hiện  nội tâm được diễn tả bằng ngôn ngữ văn học và âm nhạc. Trước đây khi chưa chú ý tới những vấn đề nêu trong đề tài thì giáo viên và học sinh làm việc một cách thụ động và hiệu quả chưa thật như mong đợi. Khi chú ý đổi mới cách nhìn, phương pháp hướng dẫn học sinh hứng thú chủ động tiếp cận những bài học những kiến thức, những sự vật hiện tượng xung quanh như thú vị hơn, hấp dẫn hơn.

Theo phân phối chương trình và thiết kế bài giảng thì nội dung học hát thường diễn ra trong 2 tiết (Tiết 1: Học bài hát mới- tiết 2: Ôn tập và vận động), tôi thường tiến hành các hoạt động chia theo dạng bài sau:

*)Tiết 1: Học bài hát mới.

–  Hoạt động 1: Học hát.

+ Bước 1: Giới thiệu bài

+ Bước 2: Hát mẫu.

+ Bước 3: Đọc lời ca.

+ Bước 4: Học hát và luyện tập.

–  Hoạt động 2: Hát kết hợp gõ đệm

+ Bước 1: Hướng dẫn từng câu.

+ Bước 2: Luyện tập gõ đệm cả bài.

–  Hoạt động 3: Hát kết hợp vận động theo nhạc.

*) Tiết 2: Ôn tập bài hát.

–  Hoạt động 1: Ôn hát kết hợp gõ đệm

+ Bước 1: Ôn bài hát.

+ Bước 2: Ôn hát kết hợp gõ đệm.

–  Hoạt động 2: Vận động phụ họa

+ Bước 1: Hướng dẫn từng động tác, từng câu.

+ Bước 2: Luyện tập vận động cả bài.

Với những hoạt động và các bước nêu trên, giáo  viên cần có sự chủ động, linh hoạt thay đổi phương pháp giảng dạy nhằm lôi cuốn học sinh vào tiết học.