SKKN Một vài kinh nghiệm giúp học sinh học tốt phân môn Lịch sử lớp 4

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài

Người chép sử nổi tiếng cuối thời Trần, Sử Văn Hoa, đã nói: “Sử là hồn của núi sông. Sử là tinh túy của đất nước. Dân tộc nào biết chép sử càng sớm, càng có nhiều cơ hội văn hiến. Dân tộc nào càng biết quý trọng đến sử càng có nhiều cơ hội trường tồn.” Chẳng thế mà cha ông ta rất coi trọng việc chép sử và đã để lại cho con cháu một kho tàng lịch sử vô cùng đồ sộ và quý giá.

Thế nhưng ngày nay kho tàng ấy đang dần bị lãng quên bởi chính sự thờ ơ của giới trẻ với lịch sử nước nhà. Phải chăng các thế hệ người Việt ngày nay không còn yêu nước như các thế hệ cha ông? Hay lịch sử nước nhà không đủ sức hấp dẫn giới trẻ? Không. Tình yêu nước và lòng tự hào dân tộc trong mỗi con người Việt Nam luôn luôn là một dòng chảy mãnh liệt không bao giờ dứt. Vấn đề ở đây chính là cách mà chúng ta đưa lịch sử đến với họ. 

 Mở những trang sách giáo khoa lịch sử lớp 4, chúng ta không khỏi tự hào, rung động sâu xa trước các chiến công lừng lẫy của cha ông như trận Bạch Đằng của Ngô Quyền, Ba lần chiến thắng chống quân xâm lược Mông-Nguyên của nhà Trần hay trận đại phá quân Thanh của vua Quang Trung,… Nhưng nếu giáo viên chỉ cung cấp những kiến thức lịch sử đó dưới dạng một bài tập đọc thì liệu học sinh có nhớ, có cảm nhận được cái khí phách hào hùng, có yêu lịch sử? 

Với suy nghĩ dạy sử không phải để nhồi nhét vào trí nhớ học trò một cách vô cảm những sự kiện, con số, ngày tháng, mà học sử để giúp các em sống và rung động với sự kiện lịch sử, học sử để rút ra những bài học về nhân văn, về lòng yêu nước, theo phương châm học để hiểu và hành. Từ đó góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử. Tôi mạnh dạn nghiên cứu và thực hiện đề tài : “ Một vài kinh nghiệm giúp học sinh học tốt phân môn Lịch sử lớp 4”.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài

Đề tài đưa ra một số giải pháp nhằm giúp giáo viên có cái nhìn tổng quan về toàn bộ phân môn Lịch sử lớp 4. Đồng thời chia sẻ một số kinh nghiệm trong dạy học lịch sử giúp bài học hấp dẫn học sinh hơn, tăng khả năng chú ý, tư duy, giúp học sinh học tập tích cực, chủ động hơn từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử

3. Đối tượng nghiên cứu

Nội dung và phương pháp giảng dạy môn Lịch sử.

4. Giới hạn của đề tài

Học sinh lớp 4 trường Tiểu học Tây Phong năm học …….và ……..

5. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu;

– Phương pháp điều tra;

– Phương pháp thử nghiệm;

– Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh;

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục.

1. PHẦN NỘI DUNG
2. Cơ sở lí luận

Phân môn Lịch sử lớp 4 là một bộ phận của môn Lịch sử và Địa lí 4. Nôi dung của chương trình này cung cấp cho học sinh một số sự kiện, nhân vật lịch sử tiêu biểu của lịch sử dân tộc ta qua các thời kì, từ buổi đầu dựng nước cho tới nửa đầu thế kỉ XIX.

Để nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử thì không thể không kể đến hệ thống các phương pháp, kĩ thuật dạy học. Đây là cơ sở quan trọng để từ đó mỗi giáo viên lựa chọn và ứng dụng vào tiết dạy của mình cho phù hợp. Việc vận dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học hợp lí sẽ  giúp cho học sinh học tập một cách tích cực, chủ động, sáng tạo hơn.

Đồng thời căn cứ vào tâm lí lứa tuổi học sinh tiểu học và khả năng tiếp thu kiến thức cũng như kĩ năng tự học tập của học sinh lớp 4, tôi cũng đã mạnh dạn đưa ra các giải pháp trong đó chú trọng tạo cho học sinh một môi trường để được vận động và thực hành các kĩ năng như: tự đọc sách để tìm hiểu bài trước ở nhà, tham gia các trò chơi, thảo luận nhóm, trình bày ý kiến cá nhân, …

Đó chính là các căn cứ, các cơ sở lí luận để tôi tổng kết và hoàn thành các kinh nghiệm trong dạy học môn Lịch sử của mình.

2. Thực trạng 

Lên lớp 4, học sinh đã có khả năng đọc, hiểu văn bản tương đối tốt. Các em cũng đã có khả năng tự phân tích, tổng hợp kiến thức trong sách giáo khoa. Đây là giai đoạn thuận lợi để bắt đầu làm quen với môn học mới đó là môn Lịch sử. Đón chào điều mới mẻ chắc chắn luôn thú vị và hấp dẫn. Là người đặt những viên gạch đầu tiên, nền móng của môn học, giáo viên hoàn toàn tự do, tự chủ về  việc hình thành phương pháp, kĩ năng học tập môn học cho học sinh.  Khi giảng dạy Lịch sử, giáo viên cũng được hỗ trợ rất nhiều về đồ dùng dạy học như các loại bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh,… do Bộ GD cung cấp. Ngoài ra nếu có điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy thì chúng ta có cả một kho tàng các tư liệu không chỉ bằng hình ảnh mà còn bằng video vô cùng phong phú trên mạng Internet.

Ở trường Tiểu học Tây Phong những năm vừa qua việc giảng dạy môn Lịch sử luôn được thực hiện nghiêm túc. Nhà trường đã có nhiều biện pháp nhằm khuyến khích giáo viên và học sinh tích cực học tập lịch sử như: đưa các câu hỏi lịch sử vào trong các hội thi, giao lưu cấp trường; khuyến khích giáo viên đăng kí dạy thao giảng, hội giảng các tiết lịch sử, tổ chức trao đổi kinh nghiệm giảng dạy lịch sử cấp trường,… Song hiện nay tâm lí của nhiều phụ huynh, học sinh và cả một số giáo viên vẫn chưa thực sự coi trọng môn học này nên chưa có sự đầu tư thích đáng về thời gian cũng như tâm huyết. Nhiều thầy cô giáo còn ngại sử dụng đồ dùng, ngại đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học lịch sử khiến môn học trở nên khô cứng, nặng nề và khó nhớ. Chính vì thế chất lượng dạy và học lịch sử của học sinh lớp 4 thời gian qua vẫn chưa cao, số lượng học sinh yêu thích môn học này không nhiều, kiến thức lịch sử của nhiều học sinh còn mơ hồ.

Thêm vào đó đặc trưng của môn Lịch sử là cung cấp kiến thức về các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử nên dễ gây nhàm chán. Và để khai thác tốt được nội dung bài học đòi hỏi kiến thức của giáo viên phải sâu và vững vàng. Tuy nhiên trên thực tế, giáo viên tiểu học chúng ta không được đào tạo chuyên sâu về lịch sử. Do đó khi giảng dạy lịch sử cho học sinh, chúng ta thường gặp nhiều khó khăn như không thực sự chủ động về kiến thức, chưa khai thác sâu được nội dung bài, chưa có sự kết nối chặt chẽ giữa các sự kiện lịch sử trong chương trình mà chỉ cung cấp kiến thức một cách rời rạc, khó tạo được hứng thú học tập cho học sinh,…  

Là một người yêu thích lịch sử và cũng trực tiếp giảng dạy bộ môn này, tôi thấy vô cùng trăn trở.

3. Nội dung  và hình thức của giải pháp

1. Mục tiêu của giải pháp

Giúp giáo viên có cái nhìn tổng quát về toàn bộ môn học, định hướng cho học sinh phương pháp học tập tích cực ngay từ đầu năm và chia sẻ những kinh nghiệm của bản thân trong việc nâng cao chất lượng môn lịch sử lớp 4.

1. b) Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp 

*Giải pháp 1: Nắm chắc nội dung, chương trình môn học

Lịch sử là một tiến trình, trong đó các sự kiện sau luôn có mối liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới các sự kiện đã diễn ra trước đó. Vì thế mà để học sinh hiểu rõ nội dung từng bài học, giáo viên cần nắm rõ nội dung chương trình cả năm học để