SKKN Một vài kinh nghiệm tạo hứng thú học tập cho học sinh thông qua các trò chơi môn Sinh học 8

1. MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài.

Muốn phát huy tính tích cực và chủ động của học sinh, làm cho học sinh phải suy nghĩ nhiều hơn, làm việc nhiều hơn, đồng thời tác động đến tâm tư, tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú, đó là mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm”. Muốn vậy người giáo viên phải linh hoạt trong việc tổ chức các hoạt động dạy học, sử dụng tích hợp các phương pháp dạy học đem lại hiệu  quả cao nhất. [7]

Để giờ dạy Sinh học 8 đạt kết quả tốt hơn, gây được hứng thú học tập và phát huy được tính tích cực, tự tin và tự nhiên của học sinh, giáo viên phải thường xuyên đổi mới  phương pháp dạy học và hình thức tổ chức các hoạt động dạy học. Một trong những hình thức dạy học đem lại hiệu quả cao là kết hợp tổ chức các trò chơi học tập trong giờ dạy Sinh học. Với vai trò là người làm công tác quản lý, trực tiếp giảng dạy bộ môn sinh học nhiều năm và được tham dự thao giảng ở các trường THCS trong huyện như THCS Nga Tân, Nga Thái, Nga Thiện, Nga Trường, Nga Giáp, Nga Vịnh…theo tôi được biết, việc tổ chức trò chơi trong giờ học Sinh học ở các trường THCS chưa được nhiều giáo viên quan tâm. Nhiều giáo viên quan niệm rằng giờ học Sinh học không nên tổ chức trò chơi vì gây ồn ào dễ ảnh hưởng đến việc học tập của lớp khác. Giáo viên phải chuẩn bị vất vả mất nhiều thời gian, có thể gây cháy giáo án. Và đôi khi giáo viên còn cho rằng học sinh THCS đặc biệt là học sinh lớp 8 đã lớn không như học sinh mẫu  giáo, tiểu học hay các em học sinh lớp 6 đầu cấp, mà còn tổ chức trò chơi.

Với đặc thù của bộ môn Sinh học 8, là bộ môn khoa học thực nghiệm. Việc xây dựng tổ chức các trò chơi học tập phù hợp với nội dung bài học trong môn Sinh học cũng không phải là vấn đề quá khó, đặc biệt là đối với chương trình Sinh học 8 thì chỉ phải cần 5- 7 phút là giáo viên có thể tổ chức được một  trò chơi phù hợp để dẫn dắt học sinh tiếp thu kiến thức, củng cố kiến thức đã học hoặc thực hiện trong những buổi  ngoại  khoá  Sinh  học. Ngoài ra, còn giáo dục được thái độ của học sinh trong việc học tập Sinh học, gây được hứng thú học tập bộ môn từ đó đem lại thành công cho tiết dạy Sinh học.

Về đặc trưng tâm lý của lứa tuổi này là tò mò, ham hiểu biết, thích tìm tòi cái mới, muốn khẳng định mình, các em tự cho mình là người lớn và cũng muốn mình được coi là người lớn, muốn được tham gia vào các hoạt động một cách độc lập, muốn thử sức mình…, thích “Học mà chơi – Chơi mà học” nên việc tổ chức các trò chơi trong dạy học Sinh học 8 chắc chắn sẽ gây được hứng thú học tập của học sinh, phát triển ở học sinh kỹ năng quan sát, phân tích tổng hợp khái  quát  hoá  kiến  thức,  khả  năng  suy  luận  phán đoán, rèn luyện tác phong nhanh nhẹn của học sinh. [1]

Mặt khác Sinh học 8 nghiên cứu về cơ thể người và vệ sinh, là các kiến thức về cấu tạo, sinh lý, vệ sinh… đây là những kiến thức tuy gần gũi với các em nhưng tương đối khó đòi hỏi các em phải suy nghĩ, tư duy cao, dễ gây ra căng thẳng, mệt mỏi. Vì vậy cần có một hoạt động nào đó nhẹ nhàng vừa mang lại hiệu quả học tập vừa kích thích, khích lệ tinh thần học tập của các em là điều rất cần thiết.

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên và để góp phần hoàn thiện và nâng cao các phương pháp dạy học tích cực trong học tập, chính vì vậy tôi đã mạnh dạn nghiên cứu hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm với nội dung: “Một vài kinh nghiệm tạo hứng thú học tập cho học sinh thông qua các trò chơi môn sinh học 8 ở trường THCS Nga Thành, Huyện Nga Sơn”

2. Mục đích nghiên cứu:

– Hướng dẫn thiết kế, xây dựng và tổ chức được một số trò chơi học tập trong dạy học Sinh học để nâng cao chất lượng hiệu quả giảng dạy bộ môn.

– Rèn tư duy nhanh nhạy, kỹ năng quan sát, phân tích tổng hợp, khái quát hoá kiến thức, phát triển kỹ năng phán đoán của học sinh.

– Vận dụng và thực hiện được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay là giáo viên thực sự là người tổ chức, hướng dẫn, điều khiển hoạt động của học sinh còn học sinh là đối tượng tham gia trực tiếp, chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong hoạt động học tập của   mình tạo ra một không khí phấn khởi, hào hứng trong học tập Sinh học.

3. Đối tượng nghiên cứu:

       – Xác định cơ sở lí luận của trò chơi trong dạy học Sinh học.

       – Phương pháp thiết kế và tổ chức trò chơi trong dạy học Sinh học.

       – Một số ví dụ về vận dụng trò chơi trong dạy học Sinh học 8.

       – Áp dụng dạy thực nghiệm và tiến hành thăm dò ý kiến của học sinh. Từ đó rút ra kết luận về hiệu quả của việc áp dụng trò chơi trong dạy học Sinh học 8.

4. Phương pháp nghiên cứu:

4.1.Nghiên cứu lý thuyết.

Để hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này tôi đã nghiên các tài liệu có liên quan sau:

– Các tài liệu về công trình nghiên cứu cơ sở lí luận của việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, lấy học sinh làm trung tâm.

– Các tài liệu về tổ chức các hoạt động vui chơi trong dạy học, dạy học bằng trò chơi… kể cả các trò chơi cộng đồng để có thêm kiến thức và kinh nghiệm.

– Các tài liệu khoa học về chương trình SGK, sách hướng dẫn giảng dạy Sinh học 8 và các tài liệu tham khảo nhằm xác định được chuẩn kiến thức, kỹ năng.

4.2.Nghiên cứu thực tế.

– Tìm hiểu thực trạng tổ chức các hoạt động dạy học của giáo viên trường THCS Nga Hải, Nga Giáp, Nga Thành bằng cách dự giờ thăm lớp, trao đổi với giáo viên, tổ chuyên môn trong trường.

– Quan sát điều tra ý thức học tập của học sinh, mong muốn của học sinh trong giờ học bằng cách dự giờ đặc biệt là tổ chức trò chuyện với học sinh.

4.3.Thực nghiệm sư phạm.

Tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm một số bài có tổ chức trò chơi trong chương trình Sinh học 8.

4.4.Điều tra sư phạm

Tôi tiến hành lấy ý kiến của học sinh về các vấn đề có liên quan đến dạy học Sinh học 8 có tổ chức các trò chơi thông qua phiếu thăm dò.

1. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. Cơ sở lý luận về trò chơi trong dạy học sinh học.

1.1. Khái niệm và vai trò của trò chơi trong dạy học sinh học.

Trò chơi là một hoạt động của con người nhằm mục đích trước tiên và chủ yếu là vui chơi giải trí, thư giãn sau những giờ làm việc căng thẳng mệt mỏi. Nhưng qua trò chơi người chơi được rèn luyện thể lực, trí lực, rèn luyện các giác quan tạo cơ hội giao lưu với mọi người, cùng hợp tác với bạn bè đồng đội trong nhóm, trong tổ…. [1]

* Vai trò của trò chơi học tập trong dạy học môn Sinh học:

– Trò chơi trong học tập làm thay đổi hình thức hoạt động của học sinh, tạo bầu không khí học tập dễ chịu, thoải mái trong giờ học từ đó phát huy được tính tự giác , tích cực và qua đó giúp hình thành được nhiều kĩ năng như: khả năng quan sát, tư duy sáng tạo, hoạt động nhóm, tự tin, hợp tác và nêu cao tinh thần đồng đội. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học.

– Trò chơi trong học tập không chỉ giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách dễ dàng mà còn giúp các em củng cố và khắc sâu kiến thức một cách tốt hơn.

– Tạo điều kiện để cá thể hoá hoạt động dạy học.

– Giáo dục học sinh tính tự giác, trung thực, sự kiên trì, tính kỷ luật và tinh thần đồng đội trong học tập cũng như trong cuộc sống hàng ngày. [1]

1.2. Tổ chức trò chơi trong giờ dạy Sinh học phải đạt được những yêu cầu gì?

1.2.1. Trước hết phải lấy lý luận dạy học hiện đại làm cơ sở.

Nghĩa là trò chơi phải hướng vào học sinh, lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn. Giáo viên phải tìm trò chơi có tác dụng phát huy trí sáng tạo, tính tích cực của học sinh, nhằm tạo ra những thế hệ biết tìm tòi sáng tạo nhanh nhẹn trên mọi lĩnh vực. [2]

1.2.2. Giáo viên phải dựa vào tâm lý học hiện đại.