SKKN Nâng cao ý thức giữ gìn sức khỏe của học sinh lớp 8 trường TH và THCS Đông Anh qua dạy học tích hợp môn Sinh học 8

• ĐẶT VẤN ĐỀ

• Lí do chọn đề tài:

Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đòi hỏi ngành giáo dục trong thế kỉ 21 phải đào tạo ra những con người tự chủ, năng động, sáng tạo, có sức khoẻ, có năng lực, độc lập tư duy và hành động, lập thân, lập  nghiệp. Công  tác giáo dục chỉ đạt hiệu quả cao khi có sự đổi mới về nội dung, chương trình, phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá. Hiện nay, chúng ta đã có sự đổi mới sâu sắc về nội dung, chương trình thông qua việc sử dụng SGK mới. Nhưng chương trình và nội dung SGK chỉ đề cập tới việc dạy cái gì? và để làm gì? còn việc dạy và học như thế nào thì lại phụ thuộc vào khả năng của người dạy chương trình. Cho nên, muốn nâng cao chất lượng lĩnh hội tri thức của học sinh thì phải có sự phối hợp đồng bộ trong sự đổi mới tích cực của chương trình SGK và phương pháp dạy học. Điểm cốt yếu của đổi  mới phương pháp dạy học là “Đặt người học vào vị trí trung tâm của quá trình dạy học, xem cá nhân người học với những phẩm chất và năng lực riêng của mỗi người, vừa là chủ thể, vừa là đích cuối cùng của quá trình dạy học…” Trong những năm gần đây, những công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng, có rất nhiều phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh như: phương pháp vấn đáp tìm tòi bộ phận, phương pháp sử dụng bài toán nhận thức, phương pháp tiếp cận giải quyết vấn đề, phương pháp sử dụng câu hỏi để tổ chức cho học sinh tự lực nghiên cứu SGK… Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân  khác nhau nên trong trường THCS hiện nay, đã có sự đổi mới phương pháp dạy  học nhưng hiệu quả đạt được chưa đáng là bao.

Tình hình dạy và học môn Sinh học bậc THCS nói chung  còn gặp  nhiều khó khăn. Nó không chỉ quan trọng về mặt lý thuyết mà còn có giá trị lớn về mặt thực tiễn. Vì vậy việc giảng dạy để cho học sinh hiểu được bản  chất của môn học là rất cần thiết. Trong nội dung chương trình sinh học ở bậc THCS, đã trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản và tương đối hoàn chỉnh về cấu tạo và hoạt động của cơ thể sống thông qua các đại diện vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật, động vật và con người, hiện tượng di truyền và biến dị, mối quan bệ giữa sinh vật và môi  trường….Riêng đối với chương trình sinh học 8, học sinh nghiên cứu về chính bản thân mình, khám phá  những điều bí ẩn của cơ thể. Một con người có sức khỏe tốt sẽ đem lại nhiều lợi ích cho cuộc sống. “ Một tinh thần minh mẫn nằm trong một cơ thể tráng kiện”. Từ đó trí tuệ mới được mở mang có cơ hội chiếm lĩnh khoa học và đào tạo một đội ngũ tương lai có một trí tuệ và sức khỏe vững vàng. Trong những năm gần đây, tình trạng trẻ vị thành niên phạm tội có xu hướng gia tăng. Những biến đổi về tâm sinh lý ảnh hưởng mạnh đến lối sống, nếp sinh hoạt, quan hệ xã hội và sự phát triển nhân cách.Tuy nhiên, đây cũng là những vấn  đề chưa được nhiều bậc phụ huynh quan tâm. Phim ảnh, báo chí, những nếp sống, hoạt động không lành mạnh, ăn chơi, ma túy… làm cho các em dễ bị lôi cuốn, bị sa ngã. Đặc biệt, xuất hiện sự bùng phát hiện tượng học sinh phổ thông hút thuốc lá,uống rượu, tiêm chích ma túy, nguyên nhân sâu xa là do  các em thiếu hiểu biết về tác hại của những chất gây nghiện. Vậy nên, tôi chọn đối tượng nghiên cứu là học sinh khối lớp 8, thông qua giảng dạy bộ  môn sinh hoc lớp 8 để giáo dục học sinh ý thức bảo vệ sức khỏe. Chính vì thế khi các em bước chân vào ghế nhà trường ngoài việc truyền thụ kiến thức các thầy cô giáo cần phải dạy các em những cái hay, cái đẹp cái tốt trong cuộc sống. Đối với bộ  môn sinh học trong trường trung học cơ sở góp phần cho  học sinh có được những kiến thức cơ bản và cung cấp những hiểu biết khoa học về đặc điểm cấu tạo và mọi hoạt động sống của con người. Trên cơ sở đó, đề ra các biện pháp vệ sinh, rèn luyện thân thể, bảo vệ và tăng cường sức  khỏe. Đặc biệt giúp các em có được  khả năng tự chủ và khả năng giao tiếp  tốt.

– Có rất nhiều con đường và phương pháp khác nhau để dạy. Một trong những phương pháp đó là tích hợp một số môn  học vào bài dạy rất quan  trọng. Tích hợp một số môn học vào bài dạy là phương tiện để giúp cho học sinh cập nhật được kiến thức mới, đồng thời có thể sử dụng khai thác thêm nguồn kiến thức mới, nâng cao kiến thức và tiềm năng nhận thức thực tiễn. Hơn nữa, nếu sử dụng hợp lý thì còn có khả năng tiết kiệm  thời gian trong  dạy học, rèn cho người học khả năng suy nghĩ nhiều hướng, rèn luyện khả năng diễn đạt, tạo hứng thú học tập. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy,  trong quá trình thực hiện chương trình Sinh học  lớp 8, tôi thấy tính ưu việt  của phương pháp dạy học tích hợp các kiến thức liên môn này hơn hẳn những phương pháp trước đây được vận dụng. Tính ưu việt của phương pháp thể  hiện rõ qua thái độ, niềm say mê, kết quả tiếp nhận của học sinh trong từng  bài học. Tiếp nối vấn đề đó, tôi mạnh dạn thực hiện đề tài. Nâng cao ý thức giữ gìn sức khỏe của học sinh lớp 8 trường TH và THCS Đông Anh qua  dạy học tích hợp môn Sinh học 8.

• Mục đích nghiên cứu.

Trong xã hội hiện đại, bên cạnh sự phát triển của nền kinh tế thị trường thì cũng xuất hiện nhiều tác nhân gây hại cho sức khỏe con người do chính con người gây ra( như ô nhiễm môi trường do xuất hiện nhiều khu công nghiệp, dẫn đến tỷ lệ người chết do mắc bệnh ung thư nhiều, chết do AIDS, mang thai ngoài ý muốn, nghiện rượu và ma túy, bệnh lây nhiễm qua tình dục, chết vì bạo lực, vi phạm pháp  luật, những thất bại trong học đường……), trong khi  đó môn Sinh học ngày càng đóng góp một vai trò đáng kể vào sự hiểu biết tổng hợp và toàn diện những vấn đề xuất phát từ mối quan hệ  xã hội. Môn sinh học cung cấp cho học sinh những phương pháp và cách thức tư duy giúp các em có những hiểu biết, nhận thức ngày càng mở rộng về môi trường sống phức tạp, hình thành kỹ năng hành động. Môn Sinh học cung cấp  cho  học sinh những hiểu biết về cơ thể sinh vật đặc biệt là ở chương trình sinh học 8 cung cấp các kiến thức về giải phẫu sinh lí người và vệ sinh, đem tới những kiến thức về cấu tạo và chức năng của các cơ quan trong cơ thể người từ đó biết cách tự bảo vệ sức khỏe bản thân.Vì vậy môn sinh học là tiền đề, là cở sở để giáo dục sức khỏe cho học sinh.

Đề tài: Nâng cao ý thức giữ gìn sức khỏe của học sinh lớp 8 trường TH và THCS Đông Anh qua dạy học tích hợp môn Sinh học 8, mà tôi lựa chọn nghiên cứu hướng tới mục  tiêu đó. Với đề tài này tôi không tham  vọng sẽ  giải quyết hết được vấn đề sức khỏe mà qua đây HS biết được các tác nhân gây hại cho hoạt động hô hấp, các bệnh đường hô hấp thường gặp, để từ đó đề ra các biện pháp bảo vệ hệ hô hấp khỏe mạnh. Nhằm nâng cao nhận thức của học sinh giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, trách nhiệm của mỗi người trong việc bảo vệ môi trường, nhằm nâng cao sức khỏe nói chung và hô hấp nói riêng.

• Đối tượng nghiên cứu

Học sinh lớp 8 trường TH và THCS Đông Anh.

• Phương pháp nghiên cứu.

Qua những năm công tác ở nhà trường THCS để giáo dục tốt cho các em biết bảo vệ sức khỏe, giáo viên không chỉ có kiến thức và kết hợp tốt các phương pháp như trực quan, đàm thoại, dùng phiếu học tập, giảng giải,công nghệ thông tin, phương pháp điều tra, phương pháp nghiên cứu, quan sát, liên hệ thức tế.

• Nội dung của sáng kiến

• Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có tri thức, có đạo đức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mục tiêu này đã được nêu trong các nghị quyết và luật giáo dục đó là giáo dục con người thành nhân trước khi thành tài.

Môn học cơ thể người và vệ sinh là môn học nghiên cứu về cấu tạo, chức năng của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể con người và sự thống nhất của cơ thể, trong quá trình học các em nắm được cấu tạo và chức năng của các cơ quan chính trong cơ thể của mình và học sinh cũng có thể giải  thích được những thắc mắc của bản thân.

• SGK là tài liệu học tập, tài liệu khoa học, vừa là nguồn cung cấp kiến thức phong phú cho người học, vừa là phương tiện chủ yếu để giáo viên tổ chức hoạt động học tập. SGK chứa đựng những kiến thức cơ bản và hệ thống nên học sinh có thể lĩnh hội một cách lôgic, ngắn gọn và  khái quát  nhất. Trong dạy học SGK có thể sử dụng vào  khâu nghiên cứu tài liệu mới, củng  cố, hoàn thiện và nâng cao kiến thức. Bên cạnh đó SGK còn là phương tiện hỗ trợ đắc lực khi dạy trên lớp, là công cụ để giáo viên tổ chức hoạt động tích  cực của học sinh.

– Tuy nhiên, hiệu quả của việc khai thác và sử dụng SGK còn phụ thuộc vào phương pháp, biện pháp sử dụng nó. “ Sách chỉ bổ ích với người  biết cách học”. Do đó để nâng cao hiệu quả sử dụng SGK, học sinh phải biết cách đọc sách, giáo viên phải có những cách thức tổ chức hoạt động học tập của học sinh đối với SGK có hiệu quả nhất.

– Để tổ  chức có  hiệu quả  hoạt động  tự lực nghiên cứu  SGK của học

sinh, giáo  viên có  thể sử dụng  nhiều phương pháp, kỹ  thuật dạy học tích cực như: Sử dụng câu hỏi, sử dụng phiếu học tập, sử dụng bài toán nhận  thức…Nếu khai thác và sử dụng tốt SGK sẽ tổ chức có  hiệu quả công tác tự  lực nghiên cứu SGK của học sinh, trong đó học sinh không những chủ động lĩnh hội kiến thức, mà còn rèn luyện cho học sinh tính độc lập, sáng tạo và phương pháp học. Thấy được tầm quan trọng của việc dạy và học môn Sinh học nói chung và Sinh học lớp 8 nói riêng đồng thời phát huy cao hơn nữa  hiệu quả trong giảng dạy theo tinh thần đổi mới sách giáo khoa và quan điểm tích hợp là vấn đề cần được quan tâm nhất hiện nay. Bởi tích hợp là một xu  thế phổ biến trong dạy học hiện đại. Nó giúp học sinh tiết kiệm thời gian học tập mà vẫn mang lại hiệu quả nhận thức, có thể  tránh được những biểu hiện  cô lập, tách rời từng phương diện kiến thức, đồng thời phát triển tư duy biện chứng, khả năng thông hiểu và vận dụng kiến thức linh hoạt vào các yêu cầu môn học, phân môn cụ thể trong chương trình học tập theo nhiều cách khác nhau. Vì thế việc nắm kiến thức sẽ sâu sắc, hệ thống và lâu bền hơn.

– Thực tiễn ở nhiều nước đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong GD và DH sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với HS  so  với việc các môn học, các mặt GD được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm GD nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề  của cuộc sống hiện đại. Nhiều nước trong khu vực Châu Á và trên thế giới đã thực hiện quan điểm tích hợp trong DH và cho rằng quan điểm này đã đem lại hiệu quả nhất định.

• Quan điểm tích hợp và phương pháp dạy học theo hướng tích hợp đã được GV tiếp nhận nhưng ở mức độ thấp. Phần lớn GV lựa chọn mức độ tích hợp “liên môn” hoặc tích hợp “nội môn”. Các bài dạy theo hướng tích hợp sẽ làm cho nhà trường gắn liền với thực tiễn cuộc sống, với sự phát triển của  cộng đồng. Những nội dung dạy HS nhỏ tuổi theo