SKKN Phương pháp nâng cao hiệu quả trong dạy và học môn Lịch sử 8

II/ ĐẶT VẤN ĐỀ:

1/Tầm quan trọng:

Bác Hồ đã nói  “Dân ta phải biết sử ta,

Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”

Câu nói đó tưởng chừng như là hiễn nhiên nhưng thực tế một bộ phận công dân chúng ta đang lơ mơ với lịch sử của chính dân tộc mình. Ngay cả khi những sự kiện 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, một sự kiện trọng đại của đất nước có tầm vĩ mô trên thế giới, một thành phố mà UNESCO công nhận thành phố 1000 năm tuổi. Đó là sự kiện mà không phải ai cũng nắm được, nhất là đối với các em học sinh, đang ngồi trên ghế nhà trường, các em cũng là chủ tương lai của đất nước. Vì vậy việc giáo dục các em hiểu được các sự kiện trọng đại của đất nước là việc rất cần thiết. 

Cách đây 533 năm (1484- 2017), trên tấm bia Tiến sĩ đầu tiên dựng tại Văn Miếu Quốc Tử Giám ghi lại dòng chữ: “…Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp” 

( Tiến sĩ triều Lê, Thân Nhân Trung) 

Ý thức được tầm quan trọng của giáo dục nên trong thời đại ngày nay, Đảng và nhà nước ta luôn coi trọng giáo dục, coi giáo dục là “ quốc sách hàng đầu” và luôn chú trọng đổi mới giáo dục. Vì thế, tại kì họp Quốc hội khóa X năm 2000, đã thông qua nghị quyết số 40/2000/QH10 về vấn đề đổi mới giáo dục phổ thông. Hiện nay Lịch sử là môn học mà hầu hết trong các kì thi ở các cấp kết quả đạt được chưa cao. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân trong đó có cách dạy của giáo viên và cách học ở học sinh, điều đó đặt ra yêu cầu cần phải đổi mới.

“ Lịch sử là những gì diễn ra trong quá khứ; Lịch sử loài người mà chúng ta học là toàn bộ những hoạt động của con người từ khi xuất hiện đến nay”( SGK Lịch sử 6, trang 3, NXB Giáo dục năm 2002)

Qua định nghĩa trên, chúng ta thấy rằng, việc học Lịch sử có đặc trưng riêng có cái khó riêng. Đó là người học không thể tri giác trực tiếp, không thể nhìn thấy,” sờ” thấy hay làm thí nghiệm trong phòng thí nghiệm… mà buộc phải tư duy, phải trừu tượng hóa, khái quát hóa để dựng lại những gì diễn ra trong quá khứ thông qua các sự kiện, niên đại, nhân vật…Để làm được điều đó thì đòi hỏi giáo viên phải có kỉ năng kết hợp nhiều phương pháp trong dạy học.

Trong thực tế hiện nay phần lớn phụ huynh và học sinh đi học bây giờ, bị chủ nghĩa thực dụng thời kinh tế thị trường chi phối, học mục đích chỉ để lấy điểm cao vào những trường công và thi đỗ vào trường đại học, giúp sau này có nghề mưu sinh tốt hơn, chứ không phải học để tìm hiểu lịch sử của đất nước. Thực ra các em là người Việt Nam là con em của chúng ta, chắc chắn họ không muốn quên cội nguồn, quên quá khứ oai hùng của dân tộc mình nhưng mục đích của việc học đã đẩy các em vào con đường như vậy.

2/Thực trạng liên quan đến vấn đề đang nghiên cứu:

Đối với hiện nay cơ sở vật chất của trường THCS Yên Ninh đã được trang bị tương đối đầy đủ, đã được cấp trên ưu ái xây dựng một ngôi trường sạch đẹp. Bên cạnh đó phòng giáo dục hàng năm bổ sung các trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học một cách tốt nhất. Đồ dùng dạy học được trang bị tương đối đầy đủ, phòng thư viện cung cấp tài liệu cho học sinh tham khảo, công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu của giáo viên trong việc dạy học, tại trường hiện nay có 05 máy chiếu projecter phục vụ cho các bài giảng bằng giáo án điện tử rất thuận lợi, 01 phòng dạy Tiếng Anh hiện đại, 01 phòng tin học với 30 máy tính, 04 phòng học bộ môn…. Ngoài ra theo tìm hiểu thì đa số giáo viên đều có máy vi tính tại nhà và được thường xuyên cập nhật Internet, đây là vấn đề thuận lợi cho giáo viên tìm thông tin phục vụ bài dạy cũng như soạn giáo án điện tử. Tuy nhiên việc dạy học môn lịch sử nhất là môn lịch sử lớp 8 vẫn chưa thu hút được học sinh tham gia một cách tích cực.

3/Lý do chon đề tài: 

Đối với mỗi giáo viên chúng ta, ai cũng đều mong muốn truyền đạt kiến thức của mình đến từng học sinh, rất mong học sinh của mình hiểu và nắm chắc từng nội dung bài học mà chúng ta truyền thụ. Nhưng thực tế qua nhiều năm nay, tôi thấy đa số các em đều cho môn lịch sử là môn học thuộc bài, là môn phụ. Từ đó thời lượng đầu tư cho môn này rất ít, dẫn đến chất lượng môn học này thấp. Trong thực tế, như chúng ta đã thấy những năm qua tại các kì thi Đại Học, Cao Đẳng chất lượng môn Lịch sử là thấp nhất. Đây là vấn đề làm cho chúng ta – những người thầy giáo dạy Lịch sử phải trăn trở nhiều, phải làm mọi cách để lấy lại thế đứng của môn học này đối với học sinh. 

Trong thực tế giảng dạy, đa phần học sinh xem môn học này là phụ. Do đó thái độ học tập của học sinh chưa thực sự  tích cực. Các em ít chịu lắng nghe khi ngồi học dẫn đến kết quả học tập chưa cao. Vì vậy, việc giúp các em có thái độ học tập đúng đắn, yêu thích môn học, xoá bỏ khoảng cách môn học chính và phụ là nhiệm vụ rất quan trọng của giáo viên.

       Tiếp cận với môn học Lịch sử tức là các em đang được tìm hiểu về cội nguồn dân tộc, quá trình đấu tranh chống ngoại xâm và bảo vệ chủ quyền, độc lập của ông cha ta từ thời dựng nước đến khi đất nước hoàn toàn thống nhất. Chính vì thế mà đã có biết bao biến cố, sự kiện lịch sử đã diễn ra. Qua đó đã thể hiện tinh thần chiến đấu, ý chí bất khuất của dân tộc Việt Nam qua từng thời đại. Cho nên việc học và nhớ các sự kiện đó làm cho học sinh gặp nhiều khó khăn, đôi khi gây tâm lí chán nản, lười học và kết quả dẫn đến chất lượng bộ môn thấp. Như vậy để học sinh yêu thích học tập môn sử, nhất là đối tượng yếu kém thì đòi hỏi ở người giáo viên phải có nghệ thuật, và phương pháp phù hợp. Từ đó tôi luôn tìm cách để cho học sinh của những lớp mình dạy luôn thích môn học của mình.

Riêng bản thân tôi, là một giáo viên trẻ, được phân công giảng dạy về môn Lịch sử hơn mười năm, tôi đã dùng nhiều cách áp dụng trong giảng dạy đặc biệt là những năm học gần đây tôi đã áp dụng các phương pháp giảng dạy như: kể chuyện, so sánh, dùng máy chiếu sưu tầm hình ảnh, đoạn phim đưa vào giảng dạy, đặc biệt sau mổi bài học hình thành bản đồ tư duy giúp học sinh dễ nắm bắt kiến thức, áp dụng phương pháp hợp đồng. Qua cách làm đó tôi thấy có kết quả hết sức khả quan hơn so với trong những năm dạy trước, nên tôi đem vào áp dụng.

4/ Giới hạn nghiên cứu đề tài:

Do điều kiện thực tế chỉ giảng dạy ở một trường, nên đề tài này tôi tập trung nghiên cứu về tình hình học tập môn lịch sử của học sinh trường THCS Yên Ninh nơi tôi đang dạy. Đối tương là học sinh của khối (8).

Quá trình viết đề tài này, là tôi  đã được đúc kết từ những năm dạy học trước đặc biệt là 2 năm dạy học gần đây tại trường THCS Yên Ninh.

III/ CƠ SỞ LÝ LUẬN: 

Để tổ chức một giờ học tốt đòi hỏi giáo viên cần kết hợp nhiều phương pháp, nhiều nội dung khác nhau. Theo nhà xuất bản giáo dục 1978 đã viết: “Giờ học là hình thức tổ chức dạy học, là một bộ phận nhỏ sinh động của quá trình sư phạm, gắn bó một cách hữu cơ với toàn bộ hệ thống trong quá trình dạy học. Giờ học cần phải có tính hoàn chỉnh và chặt chẻ ở mức độ cao. Giờ học phải đem lại kết quả thiết  thực. Giờ học là một phức hợp sư phạm cực kì phức tạp, nó bao gồm: 

1. Nội dung chứa đựng trong nhiều nguồn cung cấp kiến thưc khác nhau (lời nói, tài liệu, tác phẩm văn học, đồ dùng trực quan …)
2. Các khâu khác nhau của quá trình dạy học (sự lĩnh hội kiến thức mới của học sinh, việc kiểm tra kiến thức mới, ôn tập …)
3. Các hình thức phong phú của hoạt động học tập và của phương pháp dạy học.

Vấn đề giờ học tốt là vấn đề kết hợp tất cả các yếu tố trên”

(Trích chuẩn bị giờ học lịch sử – nhà xuất bản giáo dục 1978)

Những phương pháp dạy học môn Lịch sử, hầu hết giáo viên dạy sử đều đã nắm được. Trong tất cả các phương pháp dạy học lịch sử ấy có: phương pháp đàm thoại, phương pháp phát vấn, phương pháp gợi mở, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp trực quan, phương pháp miêu tả, …vv… đều có tác dụng rất tốt trong vấn đề khai thác kiến thức trong bài học Lịch sử. Ngoài những phương pháp trên chúng ta cần kết hợp một số phương pháp hiện đại như: So sánh đối chiếu, thảo luận để rút ra vấn đề, vẽ sơ đồ tư duy, sử dụng công nghệ thông tin để trình chiếu hình ảnh hoặc phim, phương pháp hợp đồng …