SKKN Phương pháp rèn luyện kĩ năng nhận xét bảng số liệu địa lí để rút ra kiến thức cho học sinh lớp 9

1. MỞ ĐẦU.

1.1.  Lí do chọn đề tài. 

  “Học đi đôi với hành’’, “Lí thuyết gắn liền với thực tiễn’’ đó là nhiệm vụ rất cần thiết của mỗi giáo viên và học sinh, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Hướng dẫn học sinh nhận xét bảng số liệu trong môn địa lý 9 rất khó khăn và phức tạp đòi hỏi các em phải nắm vững kiến thức lí thuyết, làm tốt tất cả các bài tập và yêu cầu các em phải phát huy tính sáng tạo, tư duy, có như vậy thì các em  mới  hoàn thành tốt các bài tập nhận xét, cũng như trong khi học có các bảng số liệu yêu cầu nhận xét.

Nhận xét bảng số liệu trong môn Địa lí 9 rất đa dạng, có dạng bài vừa nhận xét vừa phân tích, có dạng lại nhận xét và so sánh, tổng hợp…Nhưng nhìn chung hầu hết các bài tập đều áp dụng cả phân tích, so sánh, tổng hợp và nhận xét. Vì vậy giáo viên cần phải hướng dẫn sao cho học sinh dễ hiểu nhất, từ đó hình thành cho các em  kĩ năng, kĩ xảo khi làm các bài tập nhận xét, phần lí thuyết yêu cầu nhận xét. Không chỉ như vậy, do địa lí lớp 9 là địa lí dân cư, kinh tế Việt Nam rất gần gũi với cuộc sống hàng ngày của chúng ta, nên khi đọc báo, xem các phương tiện thông tin đại chúng có bảng số liệu dù về phần trong nước hay nước ngoài thì học sinh cũng sẽ dễ dàng nhận xét, so sánh.

  Mặt khác việc hướng dẫn học sinh nhận xét số liệu trong bộ môn Địa lí 9 nó còn có liên quan đến nhiều môn học khác, nhất là môn Toán học. Nếu giáo viên không hướng dẫn kĩ thì học sinh rất dễ nhầm lẫn các số liệu giữa các dòng, cột với nhau. Vì vậy với đề tài: “Phương pháp rèn luyện kĩ năng nhận xét bảng số liệu địa lí để rút ra kiến thức cho học sinh lớp 9” thì giáo viên phải hướng dẫn thật tỉ mỉ, chính xác. Về phần học sinh phải chủ động, tư duy, sáng tạo…Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm. Học sinh là người chủ đạo, làm việc tích cực, yêu thích bộ môn …Có như vậy thì bài học mới mang lại hiệu quả cao.                

      Từ kinh nghiệm bản thân qua nhiều năm giảng dạy địa lý và qua thực tế dự giờ đồng nghiệp, kết hợp với việc nghiên cứu các tài liệu tôi muốn viết lên “Phương pháp hướng dẫn và rèn luyện kĩ năng nhận xét bảng số liệu để rút ra kiến thức cho học sinh lớp 9 trường THCS Kiên Thọ, Ngọc Lặc” trong đề tài này. Theo cá nhân tôi nhận thấy, việc rèn luyện kỹ năng biểu đồ cho học sinh gồm: kỹ năng đọc biểu đồ, kỹ năng vẽ biểu đồ, kỹ năng nhận xét, giải thích biểu đồ,…Từ đó sẽ giúp học sinh hiểu và khai thác được một cách dễ dàng động thái phát triền của một hiện tượng, mối quan hệ về độ lớn giữa các đối tượng hoặc cơ cấu thành phần của một tổng thể.

Mỗi biểu đồ có thể dùng được với nhiều mục đích khác nhau. Từ nhận xét bảng số liệu các em có thể biết và hiểu rõ đối tượng địa lí đó đang tăng, đang giảm, ổn định hay biến động…Từ đó, các em sẽ góp phần nhỏ bé của mình thúc đẩy đất nước phát triển về mọi mặt để theo kịp các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới.

1.2. Mục  đích nghiên cứu.

Mục đích chính của đề tài là giúp cho việc dạy và học địa lý lớp 9 có hiệu quả  hơn qua rèn luyện các kĩ năng. 

– Kĩ năng phân tích bảng số liệu.

– Kĩ năng đọc và khai thác kiến thức từ bảng số liệu.

– Kĩ năng xử lí số liệu.

– Kĩ năng liên hệ thực tiễn của địa phương, đất nước.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

– Hướng dẫn học sinh nhận xét bảng số liệu trong sách Địa lí 9.

– Rèn luyện và hình thành kĩ năng nhận xét bảng số liệu.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

– Hướng dẫn khai thác những đặc trưng địa lí, các mối quan hệ, sự biến đổi của các hiện tượng, đối tượng địa lí theo thời gian.    

– Kĩ năng nhận xét, so sánh và khai thác thông tin từ bảng số liệu.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

2.1. Cơ sở lí luận.

Trong quá trình trực tiếp giảng dạy và nghiên cứu tôi nhận thấy rằng: việc hướng dẫn và rèn luyện kĩ năng nhận xét bảng số liệu học sinh còn rất bỡ ngỡ và lúng túng, đôi khi còn cảm thấy rắc rối, không có định hướng cụ thể. Tuy nhiên việc hướng dẫn học sinh dựa vào bảng số liệu để nhận xét cũng không đi theo con đường mòn, không có đáp án cụ thể và cũng không có sách hướng dẫn. Vì vậy, tùy từng đề bài yêu cầu, giáo viên có những cách hướng dẫn học sinh khác nhau. Nhưng theo tôi thì tôi hướng dẫn học sinh nhận xét theo hàng ngang, cột dọc, so sánh hơn – kém bao nhiêu lần (lấy số liệu lớn hơn trừ đi số liệu nhỏ hơn) và hơn – kém bao nhiêu lần (lấy số liệu lớn hơn chia cho số liệu nhỏ hơn).

Đối với dạng bài tập, câu hỏi yêu cầu học sinh dựa vào bảng số liệu để rút ra nhận xét là một dạng khó. Vì vậy, yêu cầu cả giáo viên và học sinh phải phát huy hết khả năng – năng lực vốn có của mình. Giáo viên khi hướng dẫn phải tỉ mỉ, rõ ràng. Học sinh phải chăm chú nghe giảng, phải biết phát huy khả năng tư duy, sáng tạo. Ngoài ra giáo viên còn phải biết khơi dậy trí thông minh, óc tò mò, sáng tạo, ham hiểu biết, học hỏi của học sinh, phải làm cho học sinh yêu thích bộ môn, có động cơ học tập đúng đắn để sau khi rời ghế nhà trường, các em biết áp dụng vào thực tiễn, để góp phần xây dựng quê hương đất nước ngày càng giàu đẹp hơn.

2.2. Thực trạng về kĩ năng nhận xét bảng số liệu thống kê của học sinh lớp 9 trường THCS Kiên Thọ.

    Đối với môn Địa lí, là một môn học khó, trừu tượng. Vì vậy dạy học Địa lí phải cung cấp cho học sinh một cách đầy đủ, chính xác và có hệ thống những kiến thức có trong chương trình, đồng thời phải giáo dục các em hình thành kiểu tư duy địa lí, phát huy được tính tích cực, sáng tạo trong quá trình học tập. Cùng với sự đổi mới chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học, sự đa dạng các hình thức