SKKN Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy, tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy Lịch sử lớp 10 (Tiết tự chọn: Văn hóa cổ đại)

MỤC LỤC

1.MỞ ĐẦU

1.1.Lí do chọn đề tài……………………………………………………………..1

1.2. Mục đích nghiên cứu:…………………………………………………………2

1.3. Đối tượng nghiên cứu:…………………………………………………….2

1.4. Phương pháp nghiên cứu:…………………………………………………..2

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:..…………………………………….3

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.……….3

2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề: 

2.3.1. Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy trong day học:…………………….4-6

2.3.2. Phương pháp tích hợp môn CNTT, Địa Lí :………………………..6-8

2.3.3. Phương pháp tích hợp môn  Ngữ văn :………………………………….. 8-9

2.3.4. Phương pháp tích hợp các môn khoa học khác (Toán, Lí) và những 

hiểu biết về nghệ thuật, kiến trúc, điêu khắc:…………………………………….. 9-18

Giáo án cụ thể

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường………………………………………………….18

3. Kết luận, kiến nghị..………………………………………………………………………. 19

3.1 Kết luận

3.2 Kiến nghị.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Phụ lục

1. MỞ ĐẦU

 1.1. Lí do chọn đề tài:

             Mục tiêu chung của giáo dục THPT đã được xác định rất rõ trong Luật giáo dục sửa đổi  2010 “ Giáo  dục  trung  học  phổ  thông  nhằm  giúp  học  sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học  vấn  phổ  thông,  có  những  hiểu  biết  thông  thường  về  kỹ  thuật  và  hướng nghiệp, có điều kiện lựa chọn hướng phát triển và phát huy năng lực cá nhân, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, học nghề  học đi vào cuộc sống lao động”.  Mục tiêu của bộ  môn Lịch sử  ở  trường phổ  thông  nhằm giúp cho học sinh có được những kiến thức cơ bản, cần thiết về Lịch sử  dân tộc và Lịch sử  thế  giới; góp phần hình thành  ở  học sinh thế  giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy, hành động, thái độ  ứng xử  đúng đắn trong đời sống xã hội.       

        Trong thực tiễn lập kế hoạch và tiến hành dạy học, người thầy giáo thường xuyên đối diện với câu hỏi: làm thế nào để lựa chọn phương pháp dạy học (PPDH) phù hợp và có hiệu quả ? Các nhà lí luận dạy học, các thầy cô giáo bộ môn thường đưa ra lời khuyên: Mỗi PPDH có một giá trị riêng, không có PPDH nào là vạn năng, giữ vị trí độc tôn trong dạy học, cần phối hợp sử dụng các PPDH 

       Môn lịch sử là 1 trong những môn học có khối lượng kiến thức phải nhớ nhiều có thể nói là môn học khó đối với HS vì các em phải học thuộc nhiều, nhớ nhiều nhất là khi thi trắc nghiệm càng đòi hỏi các em phải biết nhiều, hiểu nhiều, nhớ nhiều hơn (không phải học thuộc như trước), điều đó đòi hỏi người GV phải không ngừng tìm tòi, sáng tạo các phương pháp dạy  học đơn giản mà học sinh có thể hiểu bài, nắm bài ngay tại lớp nhất là khi khối lượng kiến thức các em phải nhớ càng ngày càng nhiều trong khi thời lượng học trên lớp chỉ có 1 tiết/tuần. Chính vì thế là một GV giảng dạy lịch sử ở trường THPT, tôi luôn trăn trở trong mỗi tiết dạy của mình để có thể truyền đạt cho học sinh tình yêu đối với môn học thế nhưng không phải bài học nào, tiết học nào cũng mang lại hiệu quả theo ý muốn, đặc biệt là đối với những phần dạy, bài dạy nhiều dung lượng kiến thức cần có sự kết hợp đa phương pháp giảng dạy

   Trong phần lịch sử lớp 10, học sinh được tiếp cận với phần lịch sử thế giới thời nguyên thủy cổ đại và trung đại. Đây là 1 thời kỳ có ý nghĩa lớn lao trong lịch sử nhân loại, phần này có một khối lượng kiến thức  rất phong phú, đa dạng . Với sự xuất hiện của loài người và bầy người nguyên thủy, sự chuyển biến từ xã hội nguyên thủy sang xã hội có giai cấp và nhà nước; sự ra đời của các quốc gia cổ đại phương Đông  và phương Tây với những điều kiện tự nhiên, kinh tế, chính trị, xã hội và văn hóa khác nhau…

     Nhận thấy được tầm quan trọng của giai đoạn lịch sử  này đối với chương trình học, trong mỗi bài dạy, tôi thường tìm tòi và áp dụng những phương pháp giảng dạy mới, sinh động, có tính thuyết phục để lôi cuốn học sinh.Trong đó phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy,  tích hợp môn công nghệ thông tin, Địa Lí, Ngữ văn, Toán, Lý vào giảng dạy phần này là một trong số các phương pháp đem lại hiệu quả cao  đồng thời giúp các em nâng cao kĩ năng tự học và thực hành bài tập. 

         Từ thực tế giảng dạy, từ yêu cầu đổi mới giáo dục về nội dung và phương pháp, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “ Phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy, tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy lịch sử lớp 10 ( Tiết tự chọn: Văn hóa cổ đại )  làm sáng kiến kinh nghiệm. Rất mong sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

  Chúng ta đều biết rằng: Lịch sử loài người là một quá trình phát triển không ngừng từ thấp đến cao, từ chế độ nguyên thủy dã man mông muội đến xã hội chủ nghĩa văn minh tiến bộ. Hơn nữa, nhận thức của học sinh THPT khôn dừng lại ở cảm tính mà ở cấp độ nhận thức, lý tính. Nhận thức là cơ sở để hình thành tư tưởng, tình cảm đúng đắn tốt đẹp. Trong quá trình phát triển của xã hội loài người, thời nguyên thủy, cổ đại và trung đại là 3 giai đoạn phát triển liền kề xa xưa nhất đối với các em. Bởi vậy để khôi phục lại hình ảnh lịch sử quá khứ và để học sinh nhận thức đúng đắn, sâu sắc về lịch sử, tránh “hiện đại hóa” lịch sử là một điều không hề dễ dàng. Để đạt được yêu cầu này, giáo viên phải tìm mọi biện pháp, giúp học sinh khắc sâu, hiểu rõ và thấy được khả năng quy luật, vận động phát triển của lịch sử qua mỗi giai đoạn.

  Tuy nhiên thời lượng các em được học chính khóa chỉ có 1 tiết/tuần, chính vì thế  có những phần dung lượng kiến thức lớn giáo viên không thể cung cấp hết cho học sinh buộc giáo viên phải sử dụng tiết tự chọn theo quy định để củng cố kiến thức, mở rộng, liên hệ…giúp học sinh hiểu rõ, hiểu sâu và nhớ lâu vấn đề đã học.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

– Chủ đề tự chọn: Văn hóa cổ đại, chủ đề này sẽ được học trong 2 tiết (dạy vào tiết tự chọn) sau khi đã học xong bài 4: Các quốc gia cổ đại phương Tây-Hi Lạp và Rô-ma.

– Đối tượng nghiên cứu: học sinh Lớp10A5,10A7 trường THPT Trần Ân Chiêm

( trong đó lớp 10A7 tôi dạy thực nghiệm, lớp 10A5 tôi dạy đối chứng không áp dụng phương pháp của đề tài)

– Thời gian thực hiện: cuối học kì II, năm học ……….

1.4. Phương pháp nghiên cứu

 Trong đề tài này tôi đã sử dụng phối kết hợp các nhóm phương pháp dạy học như sau:

– Phương pháp sơ đồ tư duy.

– Phương pháp tích hợp: tích hợp môn Địa lí, môn công nghệ thông tin, môn Văn học, Nghệ thuật, Toán, Lý…vào trong bài học.

– Phương pháp trực quan: quan sát tranh, gợi nhớ, liên tưởng

– Phương pháp thông tin – tái hiện lịch sử:

– Phương pháp nhận thức lịch sử:

– Phương pháp tìm tòi nghiên cứu:

– Sử dụng kĩ thuật dạy học: các mảnh ghép

– GV kết hợp phương pháp đối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận, tích hợp…

2. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIÊM.

2.1. Cơ sở lí luận của vấn đề.

  Trong việc khôi phục lại bức tranh quá khứ một cách sinh động thì phương tiện trực quan là một yếu tố hết sức cần thiết. Do đó, bên cạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy thì việc sử dụng Sơ đồ tư duy trong dạy và học là phương pháp tối ưu nhằm phát huy tính tích cực và khả năng tư duy của học sinh, sơ đồ tư duy – phương pháp dạy học bằng cách sử dụng đồng thời hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết, với sự tư duy tích cực không chỉ tạo hứng thú trong học tập của học sinh mà còn góp phần đổi mới và làm phong phú các phương pháp giáo dục tích cực. Dạy học bằng sơ đồ tư duy giúp học sinh thuộc bài ngay tại lớp, nhớ nhanh, nhớ sâu, nhớ lâu và nhớ chính xác những nội dung bài học làm cho các em không thấy nhàm chán vì bài học dài dòng mà luôn sôi nổi, hào hứng từ đầu đến cuối tiết học đồng thời sẽ nâng cao hiệu quả trong việc củng cố kiến thức, rèn các kỹ năng và phát triển tư duy lôgíc cho HS

    Ngoài sử dụng sơ đồ tư duy, trong mỗi bài lịch sử giáo viên còn có thể vận dụng phương pháp dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng ở trường phổ thông. Dạy học liên môn thực chất là sự vận dụng những nội dung và phương pháp các lĩnh vực, các môn học có liên quan để nhằm làm tăng thêm hiệu quả dạy học lịch sử. Dạy học liên môn là cho người học sử nhận thức được sự phát triển xã hội một cách liên tục, thống nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội, hiểu được tính toàn diện của lịch sử, khắc phục được tính tản mạn trong kiến thức.

2.2. Thực trạng vấn đề .

    Đối với giáo viên: Trên thực tế, qua khảo sát tình hình giảng dạy của giáo viên trường tôi công tác cũng như một số trường THPT, việc sử dụng sơ đồ tư duy, và tích hợp kiến thức một số môn học khác có liên quan vào trong bài giảng chưa thực sự có hiệu quả. Rất nhiều giáo viên ít khi sử dụng sơ đồ tư duy  và tích hợp liên môn vào giảng dạy, nếu có sử dụng chỉ mang tính hình thức, nêu qua loa đại khái làm cho bài giảng thiếu hứng thú, chất lượng bài học vì thế không cao. Cũng có một số giáo viên dạy giỏi, có phương pháp giảng dạy trong đó biết cách sử dụng sơ đồ tư duy, phương pháp vận dụng- tích hợp kiến thức liên môn vào giảng dạy làm cho giờ học sinh động, lôi cuốn được học sinh, HS thích và ham học lịch sử và thông qua các biện pháp thực hiện đã nâng cao kỹ năng làm bài tập lịch sử cho học sinh.

    Đối với học sinh: Kĩ năng sử dụng sơ đồ tư duy trong học lịch sử chưa có, không biết vận dụng so sánh sự kiện, hiện tượng lịch sử và kĩ năng sử dụng kiến thức liên môn trong bài học còn rất yếu. Điều đó dẫn tới việc kĩ năng tự học và thực hành bài tập lịch sử rất kém. Kết quả học lịch sử của học sinh không cao