SKKN Rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp

1. MỞ ĐẦU
1.1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học. Giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo 4 trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống. Đó là “Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống”.
Việc dạy trẻ kĩ năng sống là điều rất cần thiết, đặc biệt là đối với trẻ Tiểu học. Khi bắt đầu đi học cũng là lúc trẻ bắt đầu tiếp xúc với xã hội và rất cần hoàn thiện, phát triển kĩ năng sống cho riêng mình. Chính những kĩ năng sống mà em tiếp nhận được trong những năm đầu tiên đi học sẽ theo các em suốt cả cuộc sống sau này. Nếu ngay từ bậc Tiểu học, các em đã có những kĩ năng tốt, cuộc sống sau này sẽ rộng mở với các em hơn.
Hiên nay, nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được nhiều quốc gia trên thế giới đưa vào dạy cho học sinh trong các nhà trường phổ thông dưới nhiều hình thức khác nhau và được coi như một nội dung để nâng cao chất lượng giáo dục.
Cuộc sống hiện đại đang đặt ra cho các nhà quản lí giáo dục, các thầy cô giáo và các bậc phụ huynh học sinh nhiều khó khăn bởi một thực tế học sinh hiện nay còn yếu và thiếu kĩ năng sống. Từ những thực tế trên, mục tiêu giáo dục phổ thông đã và đang chuyển hướng từ trang bị kiến thức sang trang bị những kĩ năng cần thiết trong cuộc sống cho các em học sinh. Phương pháp giáo dục phổ thông đã và đang  được đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học. Tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động vào tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh.
Nội dung giáo dục kĩ năng sống được tích hợp trong một số môn học và hoạt động giáo dục trong trường phổ thông. Đặc biệt rèn kĩ năng sống cho học sinh được xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các nhà trường do Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo.
Vậy “Làm thế nào để trang bị cho các em có kĩ năng sống tốt hơn? Để các em chủ động, tự tin và vững vàng hơn trong học tập và cuộc sống?… Đó là điều mà tôi hết sức băn khoăn và trăn trở. Với mong muốn góp phần vào việc luận giải những vấn đề nói trên, tôi đã chọn đề tài: “Rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 3 qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp”. Vấn đề mà chắc hẳn không chỉ riêng bản thân tôi mà rất nhiều đồng nghiệp khác quan tâm suy nghĩ và thiết nghĩ đây cũng là một vấn đề mà phụ huynh và xã hội hết sức quan tâm.
1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Tìm một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Giúp học sinh ý thức được giá trị của bản thân trong mối quan hệ xã hội; giúp học sinh hiểu biết về thể chất, tinh thần của bản thân mình; có hành vi, thói quen ứng xử có văn hóa, hiểu biết và chấp hành pháp luật…
Giúp học sinh có đủ khả năng tự thích ứng với môi trường xung quanh, tự chủ, độc lập, tự tin khi giải quyết công việc, đem lại cho các em vốn tự tin ban đầu để trang bị cho các em những kĩ năng cần thiết làm hành trang bước vào đời.
1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
– Việc giảng dạy các môn học và tổ chức hoạt động GDNGLL của các giáo viên chủ nhiệm khối lớp 3.
– Kỹ năng sống của các em học sinh lớp 3C trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi – TP Thanh Hóa
1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.4.1. Nghiên cứu lí luận
Tìm đọc tài liệu có liên quan đến việc rèn kĩ năng sống cho học sinh.
1.4.2. Nghiên cứu thực tế
a.  Phương pháp điều tra: Khảo sát thực tế học sinh qua hai đợt (đầu năm và giữa học kì 2)
b.  Phương pháp quan sát:
+  Quan sát hoạt động học tập (Xem các em có tích cực tham gia vào các hoạt động hay không? Có kĩ năng làm bài hay không?…)
+  Quan sát hoạt động vui chơi (Thích trò chơi nào, thái độ trung thực hay chưa trung thực khi tham gia trò chơi…).
+ Quan sát hoạt động giao tiếp với mọi người xung quanh (Thái độ khi nói chuyện với bạn bè, cách xưng hô với thầy cô giáo, với người lớn tuổi, hành vi tốt xấu với mọi người…).
c. Phương pháp thực hành: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động để học sinh tự cảm nhận, đánh giá, nhận xét qua các hành vi và từ đó hình thành các kĩ năng; thực hiện sự phối hợp trong và ngoài nhà trường, làm tốt công tác xã hội hóa trong việc giáo dục kĩ năng sống.
d. Phương pháp phân tích và tổng hợp kinh nghiệm giáo dục:
+ Phân tích các nguyên nhân dẫn đến học sinh thiếu kĩ năng sống.
+ Tổng hợp các biện pháp giáo dục của giáo viên chủ nhiệm khối lớp 3; của nhà trường và gia đình.
2. NỘI DUNG
2.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Ngày nay kĩ năng sống (KNS) hay còn gọi là những kĩ năng mềm đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. KNS chiếm 70% các kĩ năng dẫn đến thành công của mỗi người. Vậy KNS là gì?
Theo tổ chức Y tế thế giới WHO định nghĩa KNS là “khả năng thích nghi” và “hành vi tích cực” cho phép cá nhân có khả năng đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày.
Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF): KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng vầ tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kĩ năng.
Theo Tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) KNS là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hằng ngày. KNS bao gồm một loạt các kĩ nang cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hằng ngày của con người. Bản chất của KNS là  kĩ năng tự quản bản thân và kĩ nang xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc có hiệu quả.
Tóm lại, KNS là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với người khác và với xã hội; khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.
Thật vậy, các KNS thường không tách rời mà có mối liên quan chặt chẽ với nhau. KNS không phải tự nhiên có được mà phải được hình thành trong quá trình học tập, lính hội và rèn luyện trong cuộc sống. Quá trình hình thành KNS diễn ra cả trong và ngoài hệ thống giáo dục.
Trong thực tế, công việc giáo dục KNS đôi khi là điều trăn trở đối với nhiều người song cũng với không ít người thì khái niệm này đang hoàn toàn xa lạ. Tại sao như vậy? Cùng với câu hỏi đó thì thực tế vẫn đang có rất nhiều người công tác trong nghành giáo dục đã bỏ thời gian và công sức nghiên cứu về giáo dục KNS như: Con đường hình thành KNS; cách thức hình thành KNS và vai trò của KNS trong cuộc sống con người.
Kĩ năng sống được hình thành như thế nào?
Kĩ năng sống có thể hình thành từ những trải nghiệm của cuộc sống và do giáo dục mà có. Không phải đợi đến lúc được học KNS một con người mới có những KNS đầu tiên. Chính cuộc đời, những trải nghiệm , va vấp, thành công và thất bại giúp con người có được những bài học qu‎ giá về KNS. Tuy nhiên, nếu được dạy dỗ từ sớm, con người sẽ rút ngắn thời gian học hỏi qua trải nghiệm, sẽ thành công hơn.
Tại sao cần có kĩ năng sống?
KNS cần cho suốt cả cuộc đời và luôn luôn cần được bổ sung, nâng cấp để phù hợp với sự thay đổi của cuộc sống biến động. Người trưởng thành cũng cần học KNS.
Sự cần thiết phải giáo dục kĩ năng sống cho học sinh?
Nhà trường là nơi diễn ra cuộc sống thực của trẻ. Do vậy KNS là sản phẩm bắt buộc có của giáo dục nhà trường. Nó không phải là môn học. Nó bao trùm toàn bộ các môn học và hoạt động giáo dục.
2.2. CƠ SỎ THỰC TIỄN.
Thực hiện nghị quyết 40/2008/CT-BGDĐT  ngày 22 tháng 7 năm 2008 của Bộ giáo dục và đào tạo về việc phát động phong trào thi đua: “Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực” trong đó nội dung: Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh phù hợp với lứa tuổi của học sinh.
Căn cứ nhiệm vụ năm học ……… của ngành, của trường về việc chú trọng: Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh.
Giáo dục KNS cho học sinh nhằm trang bị cho các em những kiến thức và kĩ năng về cuộc sống để các em có thể thích ứng với cuộc sống, để có thể tự mình xử lí mọi tình huống trong thực tế một cách tốt nhất. Bên cạnh việc học các môn văn hoá nếu trẻ được chú ý giáo dục đạo đức, được rèn kĩ năng sống biết phân biệt cái tốt, cái xấu, biết từ chối cám dỗ, biết ứng xử, biết tự quyết định đúng trong một số tình huống thì chính trẻ sẽ là người tác động tốt đến gia đình, xã hội.
Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang hội nhập với các nước trên thế giới từng bước phát triển vươn lên, những mặt tốt của xã hội được phát triển mạnh song những vấn đề mặt trái của xã hội cũng xuất hiện nhiều ảnh hưởng đến sự tồn tại, phát triển của mỗi tập thể, cá nhân trong đó có một bộ phận là trẻ em. Theo guồng quay của xã hội, một số gia đình bố mẹ chỉ quan tâm, mải lo đến việc làm kinh tế mà quên mất gia đình là chiếc nôi của trẻ, quên đi việc cần tạo một môi trường gia đình đầm ấm, người lớn gương mẫu, quan tâm dạy dỗ trẻ; Một số phụ huynh quá lo lắng cho hành vi mà con trẻ thể hiện không được như bố mẹ mong muốn, thấy con mình có lớn mà không có khôn, chưa linh hoạt trong việc xử lí các tình huống trong cuộc sống hàng ngày, còn vụng về khi làm một số công việc đơn giản trong gia đình.
Những năm gần đây, nhiều trẻ em rất thiếu kĩ năng làm việc nhà, kĩ năng tự phục vụ, kĩ năng giao tiếp với ông bà, cha mẹ. Nhiều em không tự dọn dẹp phòng ở của chính mình, không giúp đỡ bố mẹ bất kì việc gì ngoài việc học, còn rụt rè