SKKN Rèn luyện cho học sinh kỹ năng khai thác kênh hình sách giáo khoa Lịch sử 9

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
2. Đặt vấn đề

Luật Giáo dục năm 2005, điều 28.2, đã ghi “phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Để khắc sâu kiến thức cho học sinh là một trong những yêu cầu cơ bản nhất hiện nay đối với giáo viên là phương pháp giảng dạy mới lấy học sinh làm trung tâm, người thầy phải dạy cho học sinh biết cách làm, vận dụng kiến thức đã học vào thực tế và chủ động tiếp thu kiến thức mới. Đứng trước yêu cầu của xã hội, người học phải tham gia tích cực, chủ động sáng tạo trong các tiết học. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, để đào tạo con người đáp ứng yêu cầu của thời kì công nghiệp hóa – hiện đại hóa cần chú ý hai yếu tố đó là tài và đức. Muốn có người tài và đức cần được giáo dục toàn diện ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Vì vậy, trong hệ thống giáo dục phổ thông học sinh được học các môn Toán, Lý, Hóa, Văn, Sử, Địa… trong đó môn Lịch sử có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách con người, thông qua môn lịch sử giúp các em thấy được những công lao to lớn của các thế hệ tổ tiên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, biết tự hào về những truyền thống vẻ vang của dân tộc, từ đó các em biết trân trọng, tự hào giữ gìn và phát huy những thành tựu đó.

Rèn luyện các kĩ năng khai thác kênh hình sách giáo khoa cho học sinh là một trong những phương pháp dạy học có vai trò quan trọng trong việc giúp các em hứng thú trong học tập môn lịch sử, nó đem lại kết quả cao về mặt giáo dưỡng, giáo dục và phát triển tư duy học sinh. 

Qua thực tiễn giảng dạy chương trình lịch sử cấp THCS nói chung và Lịch sử 9 nói riêng bản thân tôi nhận thấy: Mặc dù các em học sinh lớp 9 đã tiếp xúc nhiều với các kênh hình sách giáo khoa từ lớp 6, song các kênh hình đó thường được coi là phương tiện trực quan để minh họa bài học còn việc khai thác kiến thức mới trên kênh hình thông qua việc so sánh, phân tích các sự kiện lịch sử thì không phải em nào cũng làm được. Xuất phát từ thực tế đó, trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử 9 tôi đặc biệt quan tâm tới việc rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình cho học sinh để phát triển tư duy, giúp học sinh chủ động, sáng tạo trong học tập, đồng thời kích thích sự hứng thú học tập.

2. Mục đích chọn đề tài

Do đặc điểm của bộ môn Lịch sử, những kiến thức lịch sử đòi hỏi học sinh phải nhớ chính xác các mốc thời gian của sự kiện lịch sử nên trong giảng dạy giáo viên không thể “khôi phục” lại quá khứ mà phải dựa vào tư liệu chữ viết ( sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo…), tài liệu hiện vật ( mẫu vật, tranh ảnh, bản đồ ), tư liệu truyền miệng ….để làm sống động lại những sự kiện lịch sử. Do vậy, vai trò của giáo viên là rất quan trọng trong việc rèn các kĩ năng cho học sinh đặc biệt là kĩ năng khai thác các kênh hình sách giáo khoa nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, giúp học sinh học lịch sử dễ nhớ, nhớ lâu diễn biến các cuộc khởi nghĩa, các cuộc kháng chiến, biết nhận xét, so sánh các sự kiện lịch sử từ đó tạo hứng thú cho học sinh khi học tập môn học, thông qua bài học giáo dục cho các em lòng tự hào dân tộc, khơi dậy trách nhiệm của mỗi học sinh đối với gia đình và đối với dân tộc. Từ đó tôi chọn đề tài: “Rèn luyện cho học sinh kỹ năng khai thác kênh hình sách giáo khoa lịch sử 9”, đề tài này sẽ giúp các em rèn cho mình các kĩ năng cần thiết trong việc khai thác kênh hình sách giáo khoa, từ đó rút ra được những kiến thức của bài học nhằm góp phần nâng cao chất lượng môn học.

3. Lịch sử đề tài

Đây là đề tài bản thân tôi mới nghiên cứu và áp dụng trong giảng dạy cho đối tượng học sinh lớp 9. Hy vọng sẽ đưa ra một số phương pháp giúp các em rèn luyện thêm cho mình những kỹ năng để khai thác được các kênh hình trong chương trình lịch sử lớp 9, tạo hứng thú học tập, giúp các em nắm vững bài học và yêu thích môn học.

4. Phạm vi đề tài

Nội dung chính của đề tài là giới thiệu một số biện pháp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử lớp 9. Bao gồm các thiết bị có liên quan, gần gũi với nội dung bài giảng đề cập đến, những thiết bị đó ở các bài cụ thể cần phương pháp để sử dụng như thế nào cho phù hợp để học sinh biết cách khai thác và thông qua khai thác kênh hình đó sẽ làm rõ những nội dung gì trong bài học. Tác dụng của phương pháp khai thác là gì, hiệu quả mang lại ra sao …?

Để đạt kết quả mong muốn, tôi đi sâu vào nghiên cứu các phương pháp để rèn kĩ năng sử dụng lược đồ trong quá trình giảng dạy môn lịch sử 9 cho học sinh. Cụ thể ở các lớp 9A6; 9A7; 9A8; 9A9; 9A10 của trường THCS Võ Duy Dương, nơi mà tôi đang giảng dạy, từ tháng …………

1. NỘI DUNG CÔNG VIỆC ĐÃ LÀM
2. Cơ sở lí luận

 Thực hiện quy chế thiết bị giáo dục, ban hành theo quyết định số 41/2000/QĐ -BGD&ĐT ngày 24/3/2000 của Bộ giáo dục và đào tạo “Thiết bị giáo dục phải được sử dụng có hiệu quả cao nhất, đáp ứng các yêu cầu nội dung và phương pháp được qui định trong chương trình giáo dục” (Điều 102). Theo quy định trên, việc sử dụng thiết bị giáo dục trong dạy học là điều hết sức cần thiết, phải tổ chức khai thác đúng phương pháp, đem lại hiệu quả cao nhất. Đối với bộ môn lịch sử, học tập lịch sử là quá trình nhận thức những điều đã diễn ra trong quá khứ của xã hội để hiểu về hiện tại và chuẩn bị cho tương lai. Khác với bộ môn khác, lịch sử không thể trực tiếp quan sát và cũng không thể khôi phục lại diễn biến của nó đã diễn ra. Nhưng lịch sử là tồn tại khách quan không thể phán đoán “Suy luận để biết lịch sử”. Vì vậy nhiệm vụ đầu tiên của người giảng dạy lịch sử là cho học sinh tiếp xúc những chứng cứ vật chất, những dấu vết của quá khứ, đó là đồ dùng trực quan gồm những hình ảnh cụ thể sinh động, chính xác về các sự kiện, hiện tượng lịch sử nhằm tạo ra ở học sinh những biểu tượng  về con người và hoạt động của họ trong bối cảnh thời gian, không gian nhất định về các sự kiện, hiện tượng cụ thể, qua đó hình thành các biểu tượng  lịch sử. 

2. Thực trạng đề tài

Nội dung chương trình Lịch sử 9 là năm thứ 4 các em được học bộ môn này ở trường THCS. Chương trình này là sự tiếp tục  cho quá trình nhận thức Lịch sử với tư cách là một môn khoa học xã hội đòi hỏi có tư duy khá sâu rộng ở trường THCS. Nội dung của chương trình gồm 2 phần: Lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000). Lịch sử Việt Nam (1919-2000) từ khi Pháp khai thác thuộc địa lần thứ 2 cho đến nước ta thời kì đổi mới hiện nay 2000. Các em đã có tiếp xúc với phương pháp khai thác kênh hình qua sách giáo khoa từ