SKKN Rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8

                                             PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài 

       Trong chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi, số lượng kiến thức và các bài tập liên quan đến Atlat chiếm một tỉ lệ khá lớn. Có nhiều nội dung kiến thức và kĩ năng Địa lý được thể hiện chủ yếu qua Atlat. Atlat ngoài là nguồn kiến thức Địa lý khổng lồ, được xem là “cuốn sách giáo khoa” thứ hai, còn là một kênh tri thức giúp hình thành những kiến thức và kĩ năng Địa lý mới.

      Trong đề thi học sinh giỏi các cấp, cũng như thi vào lớp 10 chuyên và thi tốt nghiệp môn Địa lý, nội dung các câu hỏi liên quan đến Atlat chiếm một phần quan trọng mà học sinh rất dễ đạt điểm cao nên các kĩ năng sử dụng Atlat được rèn luyện tốt, ngược lại học sinh sẽ rất dễ mất điểm nếu như không nắm chắc các kĩ năng đó.

       Xuất phát từ thực tế giảng dạy và thi học sinh giỏi môn Địa lý ở cấp trung học cơ sở, đặc biệt là việc hướng dẫn học sinh ôn tập thi học sinh giỏi môn Địa lý trong những năm qua đạt hiệu quả chưa cao một trong những nguyên nhân là giáo viên chưa chú ý hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ Atlat trong quá trình học tập và ôn thi học sinh giỏi. Vậy để đạt kết quả cao trong các bài kiểm tra học sinh giỏi môn Địa lý cần thiết phải có các kỹ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam. các em có thể ghi nhớ kiến thức thông qua Atlat, từ Atlat Địa lý Việt Nam kết hợp với các kiến thức đã học để rút ra được sự vật và hiện tượng  Địa lý, trình bày và giải thích các hiện tượng Địa lý trong mối quan hệ tác động qua lại biện chứng, làm rõ được những vấn đề mà đề thi yêu cầu. Để học sinh có thể sử dụng tốt Atlat Địa lý Việt Nam vào học tập và làm bài kiểm tra môn Địa lý đòi hỏi giáo viên phải biết cách giúp học sinh có các kĩ năng sử dụng và khai thác kiến thức từ atlat, tìm được những kiến thức Địa lý có sẵn hoặc tiềm ẩn trong Atlat, đó là lí do cấp thiết khiến tôi chọn đề tài ” Rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở”.

2. Phạm vi áp dụng sáng kiến

       Đề tài có thể áp dụng rộng rãi trong dạy học môn Địa lý ở các trường phổ thông trên toàn quốc, và được áp dụng tốt đối với bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý ở các cấp phổ thông, ôn thi vào lớp 10 chuyên cũng như ôn thi tốt nghiệp và thi đại học.

3. Điểm mới của sáng kiến

      Sáng kiến đi sâu vào việc khai thác các khả năng, các tác dụng của Atlat để rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam và nhằm nâng cao các kĩ năng Địa lý khác, phục vụ tốt trong việc học tập và thi học sinh giỏi. Đồng thời góp phần quan trọng vào việc đổi mới phương pháp dạy học và hổ trợ giáo viên nâng cao chất lượng bồi dưỡng  học sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở.

                                    PHẦN NỘI DUNG

1. Thực trạng
2. Tồn tại: 

Là người trực tiếp dạy bồi dưỡng học sinh giỏi trong nhiều năm qua, tôi nhận thấy kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam của các em còn rất hạn chế, cá biệt một số em không biết Atlat Địa lý Việt Nam là gì. 

        Qua một số năm bỗi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lí lớp 8, chỉ sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam ở mức độ “minh họa kiến thức” nên kết quả học sinh giỏi chưa cao cụ thể:

    Qua bảng thống kê trên, chúng ta nhận thấy trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi việc sử dụng Atlat chỉ với mục đích minh họa cho nội dung bài giảng thu được kết quả thấp. Kết quả này đặt ra cho chúng ta phải rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam để nâng cao chất lượng hoc sinh giỏi môn Địa lý 8 ở trường trung học cơ sở.

– Trong quá trình bồi dưỡng khi yêu cầu các em làm việc với Atlat Địa lý Việt Nam thì đa số chưa biết sử dụng và khai thác kiến thức như thế nào? điều này cho thấy kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam của các em còn hạn chế. Các em chỉ học thuộc kiến thức ghi trên lớp “như một cái máy” mà không hiểu gì về bản chất vấn đề mình đang nói. Do đó việc tìm hiểu nguyên nhân và biện pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong quá trình bồi dương học sinh giỏi môn Địa lý hiện nay là rất cần thiết.

2. Nguyên nhân
3. Về phía giáo viên:

– Việc sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi đối với giáo viên còn mang tính chất minh họa kiến thức 

– Giáo viên nhận thức chưa đúng, chưa đầy đủ về vai trò của Atlat Địa lý Việt Nam trong học tập và trong ôn thi học sinh giỏi môn Địa lý.

– Giáo viên chưa mạnh dạn sử dụng trong quá trình bồi dưỡng trên lớp do nhiều lý do như, sử dụng Atlat sẽ mất nhiều thời gian, phải thêm nhiêu thao tác (như chuẩn bị hệ thống câu hỏi, phải đổi mới phương pháp dạy học… )

– Giáo viên chưa chú ý đúng mức đến việc rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam cho học sinh, do đó các em chưa có thói quen sử dụng Atlat trong học tập cũng như trong thi cử.

1. Về phía học sinh:

     – Một số em còn cho rằng môn Địa lý là môn phụ, khó học, khô khan cho nên có sự thiên lệch trong nhận thức về tầm quan trọng của môn học

     – Học sinh chưa có phương pháp học môn Địa lý nói chung và kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam nói riêng. Do đó các em không có hứng thú, chủ động học tập và tìm kiếm nguồn tri thức.

– Số lượng môn tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi nhiều nên các em ưu tiên cho những môn khác ( như môn hóa học, vật lý, toán, anh..) còn các môn khoa học xã hội ít được học sinh lựa chọn. Vì vậy chất lượng đầu vào trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lý còn thấp và các kĩ năng Địa lý của các em rất hạn chế, do đó trong quá trình bồi dưỡng việc rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam rất khó khăn, đòi hỏi giáo viên phải có sự kiên trì. 

Từ thực tế và việc phân tích những nguyên nhân trên bản thân tôi đặt ra câu hỏi, làm thế nào để nâng cao hiệu quả khai thác kiến thức từ Atlat và rèn luyện cho các em các kỹ năng sử dụng Atlat để Atlat Địa lý Việt Nam thực sự trở thành nguồn tri thức thứ hai của các em trong học tập và thi học sinh giỏi, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng mũi nhọn học sinh giỏi môn Địa lí 8 ở trường trung học cơ sở. 

1. NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP
2. Nội dung
3. Vai trò của Atlat Địa lý Việt Nam trong bồi dưỡng học sinh giỏi

– Atlat Địa lý Việt Nam là hình ảnh trực quan sinh động của các đối tượng Địa lý.

– Atlat Địa lý Việt Nam là cơ sở hình thành các biểu tượng Địa lý và từ biểu tượng để đi đến khái niệm. Atlat Địa lý Việt Nam vừa là phương tiện để dạy học nhưng nó vừa chứa đựng nguồn tri thức để học sinh khai thác. 

– Đặc biệt trước yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh thì việc rèn luyện cho các em kĩ năng sử dụng Atlat là rất cần thiết.

– Nếu không có những kĩ năng sử dụng Atlat thì khó có thể hiểu và giải thích được các sự vật và hiện tượng Địa lý đồng thời cũng khó tự mình tìm tòi các kiến thức Địa lý mới. Do vậy việc rèn luyện kĩ năng sử dụng Atlat Địa lý Việt Nam là không thể thiếu được trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi.

– Atlat Địa lý Việt Nam có bố cục rất phong phú và khoa học nên có thể giúp cho việc dạy học đại trà trên lớp nhất là trong bồi dưỡng học sinh giỏi đạt hiệu quả, mỗi trang Atlat chứa đựng những kiến thức cụ thể và rất phong phú mang đặc trưng của môn Địa lý. Đây là một hệ thống hoàn chỉnh của các bản đồ, biểu đồ có nội dung liên quan mật thiết với nhau và bổ sung cho nhau, được sắp xếp theo