SKKN Rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ cho học sinh Lớp 9

LỜI MỞ ĐẦU

Kĩ năng vẽ và nhận xét biểu đồ là một trong những kĩ năng cơ bản nhất của môn Địa lí, trở thành nội dung đánh giá học sinh học môn Địa lí. Vì  thông qua các kĩ năng giúp học sinh phát triển tư duy, tính độc lập, sáng tạo trong học tập, khắc sâu các  kiến thức địa lí một cách vững chắc đồng thời giúp người học trình bày một cách sinh động, trực quan những kiến thức địa lí cần thể hiện

Khi áp dụng sáng kiến vào học địa lí 9 ở trường THCS Thiện Hòa đã giúp cho các em có kĩ năng khi gặp phải bất kì một bài tập vẽ biểu đồ nào dù không có yêu cầu cụ thể là vẽ biểu đồ gì? Thì các em cũng có thể nhận dạng thông qua một số các từ khóa trong bài, biết cách tính toán xử lí số liệu khi bài tập yêu cầu,  có kĩ năng vẽ biểu đồ nhanh và chính xác, biết cách nhận xét thông qua bảng số liệu và biểu đồ đã vẽ. Từ đó các em có tư duy, so sánh làm chủ quá trình học tập, có hứng thú hơn đối với môn địa lí đồng thời nâng cao kết quả giảng dạy môn Địa lí.

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài

Địa lí là môn khoa học đã có từ lâu đời. Việc học tập và nghiên cứu Địa lí sẽ giúp các em hiểu được thêm về thiên nhiên, hiểu và giải thích được các hiện tượng tự nhiên, vận dụng vào thực tiễn sản xuất đồng thời giúp các em thêm yêu quê hương, đất nước. Tuy nhiên vẫn còn một số học sinh chưa coi trọng việc học tập môn địa lí. Coi môn học là môn phụ. Nếu có quan tâm có chăng chủ yếu là học và đọc các thông tin trong sách giáo khoa chưa chú trọng quan tâm tới kĩ năng vẽ và nhận xét biểu đồ. 

Trong các bài thi, bài kiểm tra của môn Địa lí thì bao giờ cũng có 2 phần là lý thuyết và thực hành. Phần thực hành chính là phần vẽ và nhận xét biểu đồ chiếm khoảng từ 30 – 40% tổng số điểm của bài thi. Như vậy có thể thấy  học Địa lí ngoài  việc trang bị cho các em các kiến thức cần thiết thì việc rèn luyện kĩ năng vẽ và phân tích biểu đồ là việc rất cần thiết không thể thiếu được nên nó trở thành nội dung đánh giá học sinh học môn |Địa lí.  

Thực tế cho thấy các em Chưa biết nhận dạng được yêu cầu của đề là vẽ biểu đồ ở dạng nào, chưa xử lý được số liệu để đáp ứng theo yêu cầu của đề. Chưa biết vận dụng các kiến thức dựa trên cơ sở bảng số liệu, biểu đồ để nhận xét.

Chính vì vậy là một giáo viên giảng dạy bộ môn Địa lí, tôi rất quan tâm đến việc củng cố, rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ cho học sinh. Từ những lí do trên tôi đã chọn lựa chọn sáng kiến: “ Rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ cho học sinh lớp 9” để góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng.

2. Mục đích

 Nhằm tìm hiểu tầm quan trọng của kĩ năng vẽ biểu đồ, tìm ra những phương pháp giảng dạy tích cực phù hợp với từng bài, từng đối tượng học sinh.

Trang bị cho các em những kiến thức cần thiết để vẽ và nhận xét biểu đồ một cách nhanh và chính xác nhất để được kết quả cao nhất trong môn địa lí. Chuẩn bị cho các em có cơ sở tốt nhất học địa lí THPT.

3. Phạm vi của sáng kiến 

– Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 9 – trường THCS Thiện Hòa

– Phạm vi nghiên cứu: Xây dựng trong phạm vi chương trình Địa lí lớp 9 ở trường THCS Thiện Hòa, năm học 2019 – 2020, năm học 2020 – 2021.

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN

• Cơ sở lý luận 

Dạy học tích cực giáo viên là người tổ chức hướng dẫn còn học sinh là người tự tìm tòi nghiên cứu và phát hiện kiến thức. Như vậy trong môn địa lí kĩ năng vẽ và nhận xét biểu đồ vô cùng quan trọng. Biểu đồ là hình vẽ thể hiện một cách dễ dàng động thái phát triển của một hiện tượng, là mô hình hóa các số liệu thống kê cho phép diễn đạt một cách dễ dàng và trực quan về đặc trưng số lượng của các đối tượng và hiện tượng, mối liên hệ và tương quan về độ lớn giữa các đại lượng, hoặc cơ cấu thành phần trong một tổng thể của các hiện tượng Địa lí. Chứa đựng nhiều nội dung kiến thức mà kênh chữ không biểu hiện hết.  

Biểu đồ có nhiều loại và trong mỗi loại lại có nhiều dạng khác nhau, ở mỗi dạng đó sẽ thích hợp với việc thể hiện hệ thống các bảng số liệu riêng. Có những bảng số liệu cho phép vẽ nhiều dạng biểu đồ với khả năng thích hợp và trực quan như nhau, có những bảng số liệu cho phép vẽ nhiều dạng biểu đồ với khả năng thích hợp và trực quan khác nhau, nhưng cũng có những bảng số liệu chỉ cho phép vẽ được một dạng biểu đồ thích hợp…

Vẽ biểu đồ sẽ giúp người học phát triển tư duy, tính độc lập, sáng tạo trong học tập, đồng thời nó giúp người học hiểu và khắc sâu các  kiến thức địa lí một cách vững chắc đồng thời giúp người học trình bày một cách sinh động, trực quan những kiến thức địa lí cần thể hiện. 

Tuy nhiên muốn hình thành kĩ năng vẽ biểu biểu đồ  thì học sinh phải nắm được biểu đồ là gì, có những dạng biểu đồ nào và một số những dạng biểu đồ thường gặp nhất ở chương trình THCS, cách trình bày và nhận xét đối với một bài tập là như thế nào.

2. Cơ sở thực tiễn

Đối với môn địa lí vừa là một bộ môn học tư nhiên vừa là bộ môn học xã hội chính kiến thức vô cùng rộng lớn luôn thay đổi theo sự phát triển của xã hội. Vì vậy mà tư duy cũng phải đổi mới không ngừng để phát triển phù hợp với xu thế của xã hội và hơn thế nữa tôi nhận thấy kĩ năng địa lí của các em rất hạn chế các em mất rất nhiều thời gian khi gặp các dạng bài tập liên quan đến bảng số liệu tính toán vẽ và nhận xét biểu đồ.  

Đã có rất nhiều những đề tài sáng kiến nghiên cứu về rèn kĩ năng vẽ và nhận xét biểu đồ nhưng bản thân tôi nhận thấy chưa thực sự phù hợp với thực tế giảng dạy tại địa phương. Các đề tài còn lan man chưa cụ thể sát sao trong chương trình địa  lí THCS  đặc biệt là lớp 9. Chưa có một tài liệu chuẩn nào để hình thành kĩ năng vẽ  và nhận xét biểu đồ cho các em.   

Chính vì vậy tôi nhận thấy kĩ năng của các em rất yếu. Dẫn đến tình trạng khi gặp các dạng bài tập thực hành các em không xác định được yêu cầu của đề bài, mất nhiều thời gian, vẽ còn cẩu thả chưa chính xác, chưa biết cách hoàn thiện một biểu đồ (quên ghi tên biểu đồ, không có bảng chú giải)….

Từ đó tôi mạnh dạn tìm hiểu vấn đề này để hình thành tốt hơn kĩ năng cho các em đồng thời giúp học sinh có hứng thú hơn đối với môn địa lí.

III. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ

1. Nội dung 

Để thực hiện được sáng kiến kinh nghiệm này, cùng với sự giúp đỡ của các đồng nghiệp và các học sinh trong trường. Tôi đã sử dụng các phương pháp sau: Đọc tài liệu nghiên cứu những vấn đề có liên quan, sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp vấn đề, sử dụng phương pháp điều tra khảo sát, lấy ý kiến, phương pháp sư phạm, rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất ý kiến. Đặc biệt là phương pháp kiểm nghiệm, đối chứng giữa lớp dạy có rèn luyện kỹ năng biểu đồ và lớp dạy không rèn luyện kỹ năng biểu đồ cho thấy những kết quả hết sức khác nhau.

Các bước rèn kỹ năng cụ thể của từng biểu đồ: