SKKN Rèn luyện thói quen mạnh dạn, tự tin biểu diễn bài hát cho học sinh Lớp Một

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU

Đặt vấn đề

Âm nhạc là một món ăn tinh thần không thể thiếu được trong cuộc sống của chúng ta, sau mỗi giờ học tập và làm việc căng thẳng, người ta lại tìm đến âm nhạc để xua tan đi những mệt mỏi, căng thẳng. Còn đối với trẻ em, âm nhạc là một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống tinh thần của trẻ, trẻ em tham gia ca hát là được hoạt động để nhận biết thế giới  xung quanh. Những hình tượng âm thanh của bài hát, bản nhạc tác động vào cảm xúc của các em giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc tưởng trượng  và có tác dụng giáo dục tình cảm, đạo đức rất tốt.

Môn Âm nhạc trong trường phổ thông không đào tạo các em trở thành những nghệ sĩ, nhưng thông qua môn học cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản về âm nhạc, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục phát triển toàn diện con người Việt Nam trong thời đại mới.

Đối với học sinh lớp Một, phần lớn các tiết học chủ yếu là học hát và thông qua các tiết học giáo viên lồng ghép giáo dục, tình cảm, đạo đức, các kĩ năng hát theo giai điệu, tiết tấu, gõ đệm, đặc biệt là kĩ năng biểu diễn bài hát. Tuy vậy, đối với học sinh lớp Một là lứa tuổi còn rất bé, vừa rời xa vòng tay của mẹ, hoàn  cảnh và môi trường giao tiếp còn hạn chế. Các em còn sợ sệt, rụt rè trước đông người. Nếu người giáo viên không khéo léo, không có phương pháp giảng dạy phù hợp, dễ dẫn đến việc làm các em càng trở nên rụt rè, nhút nhát hơn. Mạnh dạn tự tin luôn là kĩ năng cần thiết đối với mỗi con người nói chung và học sinh tiểu học nói riêng. Các em cần làm chủ bản thân mình khi giao tiếp với mọi người xung quanh, làm chủ bản thân để chủ động tiếp thu và lĩnh hội kiến thức. Sự mạnh dạn tự tin có thể chỉ được thể hiện bằng cử chỉ và lời nói thái độ rất đơn giản và gần gũi trong cuộc sống. Song những điều tưởng chừng đơn giản ấy nếu mỗi giáo viên chúng ta không giúp các em thì các em cũng khó hình thành được.

Theo tôi để học sinh trình bày được bài hát hoàn chỉnh, được phát triển trí tuệ, óc tưởng trượng, trước hết phải tập cho các em thói quen mạnh dạn tự tin trước mọi người.Vậy làm thế nào để giúp các em mạnh dạn tự tin, khi biểu diễn bài hát ? Đó là suy nghĩ của bản thân khi dạy hát cho học sinh lớp Một, qua nhiều năm giảng dạy tôi rút ra được một số kinh nghiệm “Rèn luyện thói quen mạnh dạn, tự tin biểu diễn bài hát cho học sinh lớp Một” trong môn Âm nhạc.

Mục đích nghiên cứu

Những giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài nhằm tổng kết các phương pháp, kĩ năng rút ra được từ thực tiễn giảng dạy. Mặt khác nhằm trao đổi với các giáo viên dạy Âm nhạc về việc vận dụng các phương pháp vào trong giảng dạy giúp học sinh nhận ra được những giá trị to lớn của Âm nhạc, từ đó làm cho học sinh ham mê hứng thú học tập, làm cho quá trình học tập của các em trở nên tự giác, tạo nên niềm vui trong sáng và bổ ích, bồi dưỡng cho các em tinh thần học tập, mạnh dạn trước tập thể, tạo được hưng phấn các em có thể học tốt các môn học khác đồng thời cùng trao đổi, góp ý, bổ sung và áp dụng trong giảng dạy để giảm bớt số học sinh hát chưa tốt và chưa mạnh dạn, giúp các em tạo dần thói quen mạnh dạn, tự tin trước tập thể, góp phần nâng cao chất lượng môn Âm nhạc nói riêng và hiệu quả giáo dục nói chung. Tạo tâm lý thoải mái, hứng thú học tập, đồng thời kích thích tiềm năng nghệ thuật, rèn luyện kĩ năng hoạt động, óc sáng tạo, trí thông minh,, tinh thần đoàn kết, tập thể cho các em.

Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Cơ sở lí luận của vấn đề

Mục tiêu của giáo dục Việt Nam là: “Đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Hình thành và bồi dưỡng nhân cách phẩm chất, năng lực, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Nhằm thực hiện mục tiêu của giáo dục, trong những năm gần đây nắm bắt được tình hình thực tế những đòi hỏi phát triển của xã hội, Bộ giáo dục và Đào tạo đã điều chỉnh và đưa môn Âm nhạc là môn học bắt buộc. Mục tiêu của môn học Âm nhạc là không đào tạo các em thành ca sĩ, nhạc sỹ nhưng thông qua môn học này hình thành cho các em những kiến thức ban đầu, các kỹ năng thực hành âm nhạc cơ bản, giúp các em có một thế giới tinh thần thoải mái hơn, phong phú hơn, học tập tốt các môn học khác, góp phần giúp các em được  phát triển toàn diện về mọi mặt như: đức, trí, thể, mỹ….để tạo nên những con người toàn diện.

Môn Âm nhạc trong trường tiểu học được bố trí một tiết trong tuần, là một môn học bắt buộc, tất cả HS đều cần được học và phải học để có một trình độ cần thiết. Coi trọng thực hành nhất là học hát nhằm hình thành, xây dựng và nâng cao thẩm mỹ âm nhạc cho HS. Do vậy, khi giảng dạy bộ môn, người GV cần phải xác định rõ mục tiêu giảng dạy bộ môn để lựa chọn, vận dụng linh hoạt, phù hợp và có hiệu quả các phương pháp dạy học để các em có hứng thú tham gia học tập tốt bộ môn.

Thực trạng vấn đề

Chương trình Âm nhạc lớp Một chủ yếu dạy cho các em biết hát theo giai điệu và tiết tấu, lời ca của 12 bài hát, tập đứng hoặc ngồi hát đúng tư thế, tập phát âm rõ lời ca, tiếng hát tự nhiên nhẹ nhàng, biết vỗ tay hoặc gõ đệm khi hát, biết biểu diễn phụ hoạ phù hợp với nội dung bài hát. Nội dung chương trình phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi lớp Một. Giáo viên được đào tạo chuyên ngành Sư phạm Âm nhạc cấp tiểu học và trực tiếp tham gia giảng dạy nhiều năm. Hơn nữa hiện nay cũng có nhiều tài liệu, thông tin, hướng dẫn, giúp giáo viên nghiên cứu, học tập để nâng cao tay nghề qua đó cũng rút ra được những kinh nghiệm trong giảng dạy.

Tuy nhiên, đối với học sinh lớp Một là lứa tuổi còn rất bé, vừa rời xa vòng tay của mẹ, hoàn cảnh và môi trường giao tiếp còn hạn chế. Tuy nhiều em đã đi học qua lớp mẫu giáo nhưng các em vẫn còn sợ sệt, rụt rè trước đông người. Hơn nữa giọng hát của các em chưa ổn định, tai nghe chưa phân biệt được rõ hướng đi của âm thanh. Một số em phát âm còn chưa chuẩn, còn nói ngọng, từ đó dẫn đến các em thiếu tự tin nhút nhát trước tập thể. Nhiều em không không có năng khiếu, không thích học âm nhạc nên không mạnh dạn, không hứng thú trong giờ học. Nếu người giáo viên không khéo léo, không có phương pháp sư phạm, cách tố chức phù hợp, dễ dẫn đến các em càng trở nên rụt rè, nhút nhát hơn trước nơi đông người. Mặt khác, chưa có phòng học âm nhạc riêng, thiếu một số đồ dùng dạy học âm nhạc như: ti vi, máy nghe nhạc, một số tranh ảnh miêu tả nội dung các bài hát của lớp Một, cũng làm giảm bớt sự tập trung chú ý của học sinh.

Đối với học sinh lớp Một, những ngày đầu năm học là khoảng thời gian hết sức khó khăn đối với giáo viên nói chung và giáo viên Âm nhạc nói riêng. Vừa rời xa vòng tay âu yếm của cha mẹ, đối với một số em, để làm quen với các bạn trong lớp đã khó, nói chi đến việc học sinh mạnh dạn để biểu diễn một bài hát trước tập thể.
Một trẻ không tự tin sẽ không duy trì được khả năng học hỏi, khám phá trong học tập và không sẵn sàng đón nhận những thách thức mới. Trẻ lớp Một luôn mong muốn được yêu quý, dễ dàng nắm bắt được các kỹ năng sống và đó chính là khởi đầu tuyệt vời. Nhưng thực tế với hoàn cảnh giao tiếp của trẻ lần đầu tiên trẻ đến trường nên phần đa trẻ thiếu tự tin, dẫn đến các hoạt động của trẻ không được sôi nổi, khó hình thành được tính mạnh dạn, tự tin, dẫn đến trẻ không có kĩ nắng sống. Với môn Âm nhạc, sự mạnh dạn tự tin là điều cần thiết để có một tâm lí thoải mái sẽ giúp các em cảm thụ âm nhạc tốt hơn, các em có sự luyện tập hào hứng hơn.

Từ những khó khăn trên, tôi đã khảo sát số lượng học sinh khối lớp Một, năm học ………. và năm học ……….của trường Tiểu học Krông Ana, trước khi áp dụng các biện pháp trong đề tài. Số liệu cụ thể như  sau:

Năm học Mức độ đạt được của học sinh Thực trạng
………. HS mạnh dạn, tự tin 20% /TSHS / khối
HS chưa mạnh dạn 40% /TSHS/khối
………. HS mạnh dạn, tự tin 50% /TSHS/khối
HS chưa mạnh dạn 50%/TSHS/khối

(TSHS: Tổng số học sinh)

III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

Có rất nhiều nguyên nhân tác động khiến cho trẻ trở nên nhút nhát, tự ti, không mạnh dạn. Chính vì vậy việc đầu tiên cần làm đó là tìm ra được nguyên nhân gốc rễ làm cho trẻ mất tự tin, ít tiếp xúc với môi trường bên ngoài, ít cơ hội để trải nghiệm, ít thể hiện khả năng của bản thân khi ở trường, không tạo được những hoạt động để trẻ có thể tham gia thể hiện trước đám đông…vì vậy khiến cho trẻ thiếu những kỹ năng cần thiết. Sau đây tôi xin đưa ra những giải pháp, biện pháp mà tôi đã vận dụng trong thực tế giảng dạy của mình.

III.1. Tạo hứng thú cho học sinh khi dạy bài hát mới

Đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh lớp Một là rất hiếu động, ham hiểu biết, thích vận động, tiếp thu tốt, nhanh nhạy đối với kiến thức âm nhạc. Song lại thiếu kiên nhẫn, thiếu bền vững, thích học nhưng chóng chán. Bởi vậy tôi sử dụng nhiều phương pháp và hình thức dạy học để luôn tạo hứng thú say mê học tập trong giờ học cho học sinh như: phương pháp đàm thoại, phương pháp thảo luận, phương pháp thực hành, đặt câu hỏi gợi mở, phương pháp trực quan…Khi giới thiệu một bài hát mới, tôi giới thiệu bằng nhiều cách để lôi cuốn học sinh vào bài học như: Cho học sinh quan sát tranh, thảo luận nhóm đôi, nhóm ba, nhóm bốn, hoặc cá nhân để tìm hiểu và nêu được nội dung bài học sắp học, hoặc chơi trò chơi nhỏ.

Ví dụ: Để giới thiệu bài hát “Đàn gà con ” tôi cho các em đứng tại chỗ chơi trò chơi bắt chước điệu đi của những chú gà con sau đó giới thiệu vào bài học. Hay cho học sinh xem những vật thật có liên quan tới bài hát như: quả bóng, quả khế, quả trứng…để giới thiệu bài hát “Quả”, xem lá cờ Tổ quốc, lá cờ hoà bình để giới thiệu bài hát “Hoà bình cho bé ” hoặc các em có thể kể về cảnh đẹp trên đường đi học của mình, sau đó tôi giới thiệu vào bài hát “Đi tới trường”.

Kể cho học sinh nghe những câu chuyện ngắn về tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác để học sinh hiểu được nội dung tác giả muốn truyền đạt qua bài hát.

Ví dụ: Khi giới thiệu bài hát “Bầu trời xanh” tôi kể cho học sinh nghe về hoàn cảnh khi nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ sáng tác bài hát và mong muốn của nhạc sĩ là luôn có

cuộc sống hoà bình yên vui hạnh phúc cho trẻ em trên toàn thế giới.v..v..

Ngoài ra, để tạo được ấn tượng đầu tiên khi nghe bài hát và hình thành trong suy nghĩ của các em những hình tượng đầy đủ trọn vẹn về bài hát nhiều phương diện như: nội dung, tính chất, hình tượng âm nhạc, sự vật, sự kiện trong bài hát. Vì vậy khi cho học sinh nghe bài hát mẫu, tôi thường kết hợp với một vài động tác phụ hoạ để cho học sinh nghe và hiểu nội dung bài hát với nhiều hình thức khác nhau.

Các phương pháp trên tôi phối hợp nhẹ nhàng linh hoạt, sao cho học sinh hiểu theo cảm nhận của mình, tránh tình trạng dồn ép bắt học sinh phải nhớ tất cả những điều giáo viên nói. Tôi sử dụng đĩa nhạc có sẵn hoặc bằng giọng hát của mình, khi trình bày bài hát mẫu tôi thường kết hợp với một vài động tác phụ hoạ đơn giản cho nội dung bài hát hoặc những trò chơi dân gian phù hợp từng bài hát.

Ví dụ : Khi hát mẫu bài hát “Tập tầm vông ” tôi trình bày bài hát kết hợp với trò chơi “Đố tay ” kết hợp nghiêng người qua trái, qua phải nhịp nhàng, như vậy học sinh vừa nghe bài hát, vừa tưởng tượng ra bài hát mình sắp học.

Hoặc bài hát “Quả ” tôi cho các em vừa nghe bài hát mẫu trong đĩa nhạc, vừa xem các loại quả sẽ nhắc đến trong bài hát. Hát đến loại quả nào tôi đưa quả đó lên và kết hợp động tác “Đố ” trong lời ca “Quả gì mà ngon ngon thế ”. “Quả gì mà da cưng cứng ”?….

III.2.Tạo hứng thú để học sinh hát đúng (hoặc hát gần đúng) theo giai điệu, tiết tấu, lời ca của bài hát

Muốn học sinh có được sự mạnh dạn, tự tin khi biểu diễn bài hát trước tập thể. Trước hết các em phải hát đúng (hoặc gần đúng) với giai điệu, tiết tấu và lời ca của bài hát đó. Tôi tiến hành các bước như sau:

III.2.1. Hướng dẫn đọc lời ca

Đối với các em học sinh lớp 1 bước đầu làm quen với các chữ cái đầu tiên nên muốn các em thuộc lời ca là rất khó khăn. Vì vậy tôi thường hướng dẫn các em đọc và

nhớ lời ca bằng các hình thức như: Đọc mẫu một, hai lần sau đó đọc dắt từng câu.

Ví dụ: Giáo viên đọc “Quê hương em biết bao tươi đẹp ”

Gõ thước hoặc ký hiệu để các em đọc lại: Lần một đọc đồng thanh cả bài, lần hai đọc cá nhân hoặc nhóm hai, nhóm ba…

Đối với một số bài có lời ca khó nhớ như bài “Mời bạn vui múa ca ” tôi cho các em vừa đọc lời ca vừa làm động tác tay: “Chim ca hót líu lo” đưa hai tay lên miệng làm động tác chim hót. “Hoa như đón chào” khum hai bàn tay như cánh hoa.“Bầu trời xanh” giơ hai bàn tay lên đầu. “Nước long lanh” hai tay uốn làm động tác như sóng nước….

Hoặc với bài hát “Quả”. Đọc đến lời 1 thì tôi gắn hình ảnh quả khế lên bảng. Đến lời 2 thì tôi gắn hình ảnh quả trứng lên… để học sinh khắc sâu kiến thức về bài hát hơn.

III.2. 2. Hướng dẫn tập hát theo giai điệu, tiết tấu của bài hát

Một trong những yếu tố giúp học sinh có được sự tự tin khi trình bày bài hát là hát đúng hoặc gần đúng giai điệu, tiết tấu của bài hát. Điều này phụ thuộc chủ yếu vào khả năng, năng khiếu của từng học sinh.

Để tất cả học sinh nắm bắt được tiết tấu của bài hát, trong bước đọc lời ca, sau khi đã nhớ lời, tôi hướng dẫn các em đọc kết hợp dùng nhạc cụ gõ đệm theo tiết tấu của bài hát.

Ví dụ : Bài hát “Sắp đến tết rồi ” tôi cho các em đọc kết hợp gõ đệm như sau:

Đọc:  Sắp đến tết rồi / đến trường rất vui

Gõ      x     x     x   x  /   x      x       x     x

Hoặc bài hát “Lý cây xanh”, tôi hướng dẫn các em vừa đọc vừa vỗ tay như sau:

Đọc: Cái cây xanh xanh/ Thì lá cũng xanh