SKKN Sáu giải pháp nâng cao hiệu quả tham gia Olympic môn Toán cấp huyện cho học sinh lớp 5A

1. MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài

 Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, đất nước ta cũng đang tích cực hội nhập sâu rộng với thế giới, để có thể hội nhập thành công với toàn thế giới thì quan trọng nhất vẫn là phát triển nền giáo dục Việt Nam một cách vững mạnh, toàn diện. Vì vậy, trong tất cả các chính sách phát triển của đất nước, Đảng và nhà nước ta luôn dành sự quan tâm cho thế hệ trẻ, đặc biệt là tầng lớp trẻ em – “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”- Đây là câu khẩu hiệu mà mỗi thầy cô giáo đều đã thấm nhuần trong quá trình giáo dục học sinh một cách toàn diện ở tất cả các mặt : đức, trí, thể, mĩ. Riêng về mặt học tập, đặc biệt là môn Toán thì càng cần phải quan tâm, chú trọng nhiều. Môn Toán ở tiểu học bước đầu hình thành khả năng trừu tượng hóa, khái quát hóa, kích thích trí tưởng tượng của học sinh. Môn Toán là chìa khóa mở cửa cho tất cả các ngành khoa học khác, nó là công cụ cần thiết cho người lao động thời hiện đại, nó góp phần giáo dục con người phát triển toàn diện hơn. Nếu học sinh yếu toán cũng là đồng nghĩa với việc các em phát triển chưa trọn vẹn, ảnh hưởng đến tương lai của chính bản thân các em và cả xã hội. Ngay từ cấp tiểu học chúng ta cần tạo nền tảng vững chắc cho các em, bằng cách là bồi dưỡng tư duy cho các em một cách có hệ thống và kế hoạch ngay từ đầu năm học.

Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 là một trường thuộc vùng nông thôn, dân cư thưa thớt,  kinh tế còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí chưa cao nên đa số phụ huynh học sinh của trường lơ là, thiếu quan tâm đến việc học tập của con em mình. Từ đó chất lượng học tập của học sinh thường ở mức độ thấp để có được đội ngũ học sinh tham gia olympic môn học quả thật  rất hiếm. và kết quả là qua nhiều năm tham gia Thi học sinh giỏi hoặc olympic môn học chưa có học sinh đạt giải dù các thầy cô giáo cũng rất cố gắng để bồi dưỡng.

  Olympic môn học là sân chơi trí tuệ, bổ ích và là cơ hội giao lưu học hỏi cho học sinh lớp 5 của các trường tiểu học trong huyện, mỗi năm tổ chức một lần. Cuộc thi tạo hứng thú cho các em trong học tập, rèn luyện, bồi dưỡng lòng tự tin và có hướng phấn đấu trong tương lai.

Từ những vấn đề nêu trên, tôi nghĩ rằng phải đầu tư nhiều hơn cho việc bồi dưỡng cho các em về biện pháp học tập môn Toán, giúp các em có đủ khả năng hiểu được vấn đề một cách chắc chắn, biết phân tích đề bài một cách rõ ràng chính xác, giải quyết vấn đề hợp lí để đi đến việc giải bài toán đạt kết quả như mong muốn.

Được nhà trường phân công bồi dưỡng học sinh tham gia Olympic môn Toán 2 năm học qua, tôi nhận thấy các em chưa thật sự nắm được vấn đề một cách vững chắc, thiếu sáng tạo, linh hoạt trong một số tình huống nhất định, chỉ biết vận dụng theo lối mòn sẵn có, cho nên sẽ khó đạt được thành tích tốt trong cuộc thi. Vì vậy phải có kế hoạch và các giải pháp thật cụ thể và chi tiết ngay từ đầu năm học. Đó chính là lý do mà tôi chọn đề tài: “Sáu giải pháp nâng cao hiệu quả tham gia Olympic môn Toán cấp huyện cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1”.

2. Mục đích nghiên cứu đề tài

Mục đích tổng quát của đề tài là tìm các giải pháp thật chi tiết và phù hợp để bồi dưỡng cho học sinh tham gia Olympic môn Toán nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và góp phần đạt hiệu quả tham gia Olympic môn học nói riêng. Chính vì vậy, việc tìm hiểu về mức độ nắm và vận dụng kiến thức của từng học sinh là vô cùng quan trọng, từ đó đề ra các biện pháp, phương pháp dạy học cho phù hợp với từng đối tượng học sinh thì hiệu quả giảng dạy sẽ cao hơn.

Mục đích cụ thể là:

– Giúp học sinh củng cố, khắc sâu kiến thức toán đã học, giúp học sinh biết cách phát hiện và giải quyết vấn đề theo con đường nhanh nhất, hợp lý nhất.

– Rèn luyện cho học sinh kỹ năng tính toán, kỹ năng giải toán, đặc biệt là kỹ năng vận dụng một cách linh hoạt các kiến thức toán học đã học để giải quyết các vấn đề có tính phức tạp hơn. 

– Phát triển năng lực tư duy, đặc biệt là năng lực khái quát hóa, trừu tượng hóa, trí tưởng tượng không gian,.. Phát huy tính linh hoạt, độc lập và sáng tạo, trí tuệ của học sinh; góp phần phát hiện tài năng toán học cho các bậc học tiếp theo.

– Tạo niềm tin và động lực giúp học sinh học tốt môn Toán cũng như các môn học khác ở tiều học. Học sinh sẽ thêm yêu thích môn Toán, góp phần giáo dục những đức tính và phẩm chất cần thiết của người lao động mới, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao của xã hội.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

3.1. Khách thể nghiên cứu: Nghiên cứu thực tiễn của học sinh lớp 5A, Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 khi tham gia Olympic môn Toán cấp huyện

3.2. Đối tượng nghiên cứu: Sáu giải pháp nâng cao chất lượng tham gia Olympic môn Toán cấp huyện. 

4. Giả thuyết nghiên cứu 

Sử dụng sáu giải pháp (được nhắc đến trong đề tài) này sẽ nâng cao hiệu quả tham gia Olympic môn Toán cấp huyện cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu 

5.1. Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn của việc nâng cao chất lượng tham gia Olympic môn học cấp huyện.

5.2. Nghiên cứu thực tiễn – thực trạng của học sinh lớp 5A và Trường tiểu học Vạn Thọ 1 khi tham gia Olympic môn học cấp huyện, chú ý những nguyên nhân dẫn đến học sinh tham gia chưa hiệu quả trước đó.    

5.3. Đề xuất những giải pháp khả thi để nâng cao chất lượng tham gia Olympic môn học cấp huyện, qua đó tổng kết kinh nghiệm.

6. Phạm vi và giới hạn đề tài 

–  Lĩnh vực nghiên cứu: Môn Toán 

–  Đối tượng khảo sát: Học sinh lớp 5A tham gia Olympic môn Toán cấp huyện Trường Tiểu học Vạn Thọ 1

– Thời gian nghiên cứu:

+ Thời gian bắt đầu: ……..

+ Thời gian kết thúc:  ……..

7. Phương pháp nghiên cứu
8. Phương pháp quan sát

– Mục đích: Giáo viên quan sát học sinh trong các giờ học Toán để nắm bắt được các mảng kiến thức học sinh còn yêú, thái độ của học sinh khi học. 

– Cách thức: Giáo viên quan sát, theo dõi, nhận xét, đánh giá về cách trình bày, cách trả lời câu hỏi, cách làm việc nhóm… của học sinh trong quá trình học để nhận biết sự thay đổi về thái độ, hứng thú học tập của học sinh trước và sau thời gian áp dụng biện pháp của đề tài vào tiết dạy.

1. Phương pháp vấn đáp

– Mục đích: Giáo viên nắm được các chuẩn kiến thức và kĩ năng mà học sinh đã đạt và chưa đạt; Hiểu về tâm tư, hoàn cảnh và sở thích của các em.

– Cách thức: Giáo viên đặt câu hỏi gợi mở, nêu vấn đề để học sinh suy nghĩ, tìm và trả lời về những điều học sinh nắm được và chưa nắm được để từ đó giáo viên có hệ thống các nội dung cần bồi dưỡng cho học sinh. Hoặc hiểu về tính cách, sở thích của học sinh hơn.

1. Phương pháp điều tra

– Mục đích: Giáo viên nắm được hoàn cảnh gia đình, sở thích của học sinh.

– Cách thức: Giáo viên gặp gỡ phụ huynh trao đổi, hỏi thăm tình hình gia đình, thái độ của học sinh khi học ở nhà; trao đổi với giáo viên chủ nhiệm lớp trước về tình hình học tập và thái độ của học sinh.

1. Phương pháp đọc tài liệu

– Mục đích: Giáo viên nắm được đặc điểm tâm sinh lý của học sinh, các giải pháp bồi dưỡng học sinh đã thực hiện có hiệu quả và chưa hiệu quả, hệ thống hóa các mảng kiến thức, kĩ năng cần rèn cho học sinh.

– Cách thức: Giáo viên tham khảo các tài liệu về tâm sinh lý lứa tuổi học sinh tiểu học, các đề tài nghiên cứu có liên quan trước đó, các dạng bài tập toán cần thực hiện …

1. Nghiên cứu sản phẩm:

– Mục đích: thực nghiệm và kiểm nghiệm kết quả để khẳng định tính hiệu quả của giải pháp.

– Cách thức: Ghi chép tình hình thực nghiệm, kiểm nghiệm các kết quả, hệ thống các giải pháp thành công.

1. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu

1. Cơ sở khoa học

“Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”. (Văn kiện Đại hội Đảng lần IX )

Trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đaị hóa đất nước Đảng và nhà nước ta không ngừng nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Phát triển giáo dục là nền tảng, là quốc sách hàng đầu tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là yếu tố cơ bản để phát triển xã hội. Bồi dưỡng và nâng cao kiến thức cho học sinh là một trong những mục tiêu giáo dục và đào tạo của Bộ giáo dục. Trong đó việc bồi dường, đào tạo học sinh giỏi là vấn đề hết sức cần thiết, bởi vì chỉ có những nhân tài mới nhanh chóng tiếp thu thành tựu khoa học mới của nhân loại, phát minh ra sáng kiến để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước.

Đào tạo, bồi dưỡng nhân tài là nhiệm vụ cao cả của toàn xã hội, song trách nhiệm trực tiếp là của những người làm công tác giáo dục. Bởi vậy trong tài liệu tiếp tục quán triệt Nghị quyết Trung ương II, Bộ giáo dục và đào tạo chỉ rõ “…trường tiểu học và mỗi giáo viên tiểu học đều có nhiệm vụ phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi”.

Bậc tiểu học là bậc học nền tảng, bồi dưỡng học sinh hoàn thành tốt ở tiểu học là nền móng cho chiến lược đào tạo người tài của đất nước. Để có được các thành quả về giáo dục học sinh nói chung hay những thành tích cao của học sinh hoàn thành tốt nói riêng, ngay từ cấp tiểu học các nhà trường phải có sự quan tâm, chú ý từ các buổi học hằng ngày của các khối lớp và ở tất cả các môn học trong nhà trường. Việc giáo dục học sinh hằng ngày trên lớp có chất lượng chính là tạo một nền móng vững chắc cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài. Mặt khác nội dung, phương pháp giáo dục đại trà và bồi dưỡng học sinh hoàn thành tốt cũng như hình thức tổ chức phải phong phú và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh mới đem lại hiệu quả trong giáo dục.

Sự hình thành và phát triển năng khiếu, tài năng của con người chịu sự tác động của các yếu tố di truyền, môi trường tự nhiên và xã hội, vĩ mô cũng như vi mô của gia đình, nhà trường, xã hội của dân tộc, quốc gia và thời đại trong suốt quá trình sinh thành phát triển của cả đời người nói chung của những con người có năng khiếu, tài năng nói riêng.

Con người nói chung và người tài năng nói riêng hình thành phát triển trưởng thành, cống hiến cho xã hội trải qua 3 giai đoạn chính.

Giai đoạn 1: Giai đoạn bắt đầu từ lúc bào thai hình thành, phát triển và kết thúc lúc đứa trẻ chào đời. Đây là giai đoạn hình thành các tổ chức cấu trúc tế bào, gắn bó chặt chẽ với hình thành và phát triển của thai nhi, cũng như việc nảy sinh (hoặc thui chột các mầm mống ban đầu của tài năng ở mỗi con người). Trong giai đoạn này vai trò di truyền, vật chất tinh thần, những hiểu biết về điều kiện sống làm việc của người bố và nhất là của người mẹ… có ảnh hưởng quyết định tới việc phát triển thai nhi đặc biệt là phát triển trí tuệ và tình cảm sau này của đứa trẻ.

Giai đoạn 2: Giai đoạn bắt đầu lúc đứa trẻ ra đời cho đến khi trưởng thành. Đây chính là giai đoạn cơ bản nhất để năng khiếu, tài năng hình thành, phát triển trong cuộc đời của mỗi con người. Trong giai đoạn này, mầm mống ban đầu do di truyền để lại và do tác động của môi trường sẽ được bộc lộ, phát triển ở độ tuổi học phổ thông mầm mống năng khiếu định hình, trẻ em trở thành học sinh năng khiếu. Trong giai đoạn này vai trò của môi trường tự nhiên và nhất là vai trò của môi trường xã hội (vai trò của giáo dục ở gia đình, ở trường học – đặc biệt là vai trò của thầy giáo giỏi), nơi đứa trẻ ăn, ở, sinh sống, học tập, giao tiếp… hàng ngày có tác động cực kỳ quan trọng đến sự phát triển hoặc làm thui chột năng khiếu của trẻ.

Giai đoạn 3: Giai đoạn mà môi trường vĩ mô có ảnh hưởng lớn tới việc cống hiến tài năng của mỗi con người. Đây là giai đoạn mà tài năng đã được xác lập, được thể hiện, được sử dụng trong thực tiễn mang lại các kết quả, các cống hiến cụ thể của xã hội. Trong giai đoạn này vai trò của môi trường vĩ mô như: đường lối, chủ trương cơ chế, chế độ, chính sách, cách tổ chức, quản lý, chỉ đạo… các mặt kinh tế – xã hội của nhà nước, của quốc gia và có khi của cả một trào lưu một xu thế phát triển của thời đại… có tác động và có ảnh hưởng lớn tới việc phát hiện các tài năng cũng như tới việc phát triển sức sáng tạo và sự cống hiến tài năng của céng đồng cũng như của mỗi con người.

Ba giai đoạn trên đây, kế tiếp tạo nên điều kiện cho nhau phát triển. Vì vậy trong mỗi giai đoạn cần có chủ trương, phương hướng, biện pháp và tác động đúng, kịp thời để năng lực của từng người phát triển nảy nở, đặc biệt trong giai đoạn hai, môi trường nhà trường có ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục và bồi dưỡng năng khiếu. Giai đoạn thứ hai phù hợp với học sinh tiểu học nếu như gia đình, nhà trường và xã hội biết chăm lo học sinh ngay ở giai đoạn này thì sẽ có tác dụng kích thích sự phát triển của các tài năng, tạo tiền đề cho các tài năng, làm cơ sở cho các bậc học cao hơn.