SKKN Biện pháp cải thiện và nâng cao kỹ năng xé, cắt, dán môn Mỹ thuật cho học sinh lớp 4 (Bộ sách Chân trời sáng tạo) (W+PPT)

1 . MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã nhấn mạnh mục tiêu đảm bảo sự phát triển toàn diện các khía cạnh: đạo đức, trí tuệ, thể chất, và tư duy sáng tạo. Do đó, nhiệm vụ cho các nhà trường xã hội chủ nghĩa là đào tạo thế hệ trẻ có kiến thức khoa học kĩ thuật hiện đại, phát triển toàn diện cả về Đức – Trí – Thể – Mĩ và lao động. Đáp ứng với sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Vì thế mỗi một môn học đều có một vị trí rất quan trọng, nó góp phần vào sự phát triển toàn diện nhân cách của học sinh.

 Mĩ thuật là một môn học nghệ thuật có vai trò quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông. Dạy học Mĩ thuật không nhằm đào tạo cho học sinh sau này trở thành họa sĩ mà nhằm hình thành cho học sinh một trong những yếu tố cơ bản của giáo dục thẩm mỹ, giúp cho học sinh phát triển một cách toàn diện hài hòa. Với môn học Mĩ thuật học sinh biết cách cảm nhận cái đẹp, yêu cái đẹp, từ đó rèn luyện đôi bàn tay khéo léo, trí óc của mình để tạo ra cái đẹp qua việc phát huy óc sáng tạo, trí tưởng tượng của mình.

 Nghệ thuật tạo ra cái đẹp, sự sáng tạo đòi hỏi phải có đôi bàn tay khéo léo và sự cảm nhận thẩm mĩ của mỗi con người. Ngày nay cùng với sự phát triển của xã hội thì sự phát triển công nghệ ngày càng mạnh mẽ. Chính điều đó dẫn đến những tác phẩm nghệ thuật công nghệ ngày càng nhiều, những tác phẩm nhờ đôi bàn tay khéo léo của con người ngày càng ít đi. Mà những tác phẩm nghệ thuật nhờ đôi bàn tay khéo léo của con người xác thực hơn, mang tính nghệ thuật hơn. Xé dán cũng góp phần vào sự thành công của tác phẩm nghệ thuật đó.

Ngay từ đầu cấp học tiểu học, học sinh đã được tập làm quen với phần xé dán. Đây là một kỹ năng quan trọng bước đầu rèn luyện đôi bàn tay khéo léo của con người để góp phần  tạo ra con người lao động mới: Cần cù, cẩn thận, ham hiểu biết, sáng tạo, đam mê nghệ thuật.

Trong quá trình dạy học môn Mĩ thuật lớp 4, tôi thấy phần xé dán tương đối khó, nhiều học sinh lúng túng khi xé, dán hình. Điều này dễ làm mất hứng thú và sự chán nản của các em, làm ảnh hưởng tới tính cần cù, cẩn thận, ham hiểu biết, sáng tạo, đam mê nghệ thuật của học sinh. Mặc khác đồ dùng học tập (giấy màu, hồ dán,…) của học sinh còn thiếu thốn nên cũng làm ảnh hưởng đến quá trình học tập.

Vậy để giúp học sinh học yêu thích và học tốt xé dán môn Mĩ thuật trong các chủ đề, với vai trò giáo viên bộ môn Mĩ thuật tôi luôn băn khoăn suy nghĩ làm thế nào để tìm ra các biện pháp hợp lý nhằm giúp học sinh học tốt  xé dán tranh của bộ môn mĩ thuật. Từ những lí do trên, thông qua việc học tập và giảng dạy trong những năm qua, tôi đã chọn đề tài để nghiên cứu về phương pháp dạy xé dán trong môn Mĩ thuật, nhằm tìm ra được các phương pháp, biện pháp và hình thức tổ chức dạy học thích hợp, vận dụng tốt nhất trong quá trình giảng dạy của mình. Chính vì thế tôi suy nghĩ và chọn đề tài: “ Biện pháp cải thiện và nâng cao kỹ năng xé, cắt, dán môn Mĩ thuật cho học sinh lớp 4 (Bộ sách Chân trời sáng tạo)“, nhằm góp phần nhỏ bé cùng với nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ năm học.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

– Nghiên cứu thực trạng của vấn đề, tìm ra những nguyên nhân, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy – học xé dán Mĩ thuật ở lớp 4.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

– Nghiên cứu thực trạng học sinh khối lớp 4 trường Tiểu học…  năm học 202.. – 202… Nhằm giúp học sinh học tốt xé dán tốt trong quá trình học môn Mĩ thuật lớp 4 theo bộ sách Chân trời sáng tạo.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

Để đạt được mục đích nói trên tôi sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế.

– Phương pháp tìm hiểu tư liệu.

– Phương pháp quan sát, thu thập thông tin.

– Phương pháp vấn đáp, gợi mở.

– Phương pháp trực quan.

– Phương pháp luyện tập thực hành. 

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm 

2.1.1 Cơ sở khoa học

Hiện nay, trong hệ thống các môn học ở trường phổ thông nói chung, ở tiểu học nói riêng, môn Mĩ thuật giúp học sinh biết cách sử dụng ngôn ngữ tạo hình (đường nét, hình mảng, hình khối, màu sắc,…) thông qua trải nghiệm để biểu đạt thái độ, cảm xúc, sự tưởng tượng và kiến thức của bản thân về thế giới xung quanh. Dạy học Mĩ thuật trong nhà trường hiện nay cũng giới thiệu để học sinh làm quen với những chất liệu, công cụ và cách thức tạo hình khác nhau phù hợp với nội dung chủ đề, ý nghĩa và cách phát triển ngôn ngữ của học sinh. Học sinh có thể tạo hình sản phẩm Mĩ thuật với các hình thức và chất liệu như: Vẽ, nặn, xé/ cắt dán,… để tạo nên những các tác sản phẩm Mĩ thuật đa dạng và phong phú. Trong đó xé dán là một phần của môn học nghệ thuật tạo ra cái đẹp, nhằm phục vụ nhu cầu vật chất, tinh thần của con người.

Để thực hiện được nhiệm vụ xé dán trong môn Mĩ thuật, đòi hỏi học sinh

phải có sự tư duy, sáng tạo, đồng thời có tính khéo léo, tỉ mỉ trong khi thực hiện để tạo ra sản phẩm. Vì thế thông qua phần xé dán giúp học sinh rèn luyện tính tỉ mỉ, khéo léo, nhận thức cái đẹp, rèn luyện tri giác, thị giác và khả năng để tạo cho học sinh học tốt các môn học khác, đồng thời xây dựng cho học sinh tình cảm yêu quý sản phẩm do mình làm ra, biết sử dụng sản phẩm đó để trang trí lớp học, nhà trường, gia đình và xã hội.

Vậy để dạy học thế nào cho học sinh học tốt xé dán: Học sinh được trải nghiệm, sáng tạo để tạo ra những sản phẩm đẹp, phong phú về nội dung, hình ảnh, màu sắc và có tính  sáng tạo trong sản phẩm, đòi hỏi người giáo viên không ngừng học tập nâng cao trình độ chuyên môn và luôn tìm ra những biện pháp, phương pháp dạy học thích hợp nhằm góp phần nâng cao chất lượng xé dán  môn mĩ thuật ở Tiểu học là rất quan trọng và cần thiết đối với bộ môn Mĩ thuật.

2.1.2 Cơ sở thực tiễn

* Thuận lợi.

Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Mĩ thuật tại trường Tiểu học … tôi nhận thấy:

– Môn Mĩ thuật là môn học nghệ thuật rất được nhà trường quan tâm và đầu tư. Nhà trường đã tạo mọi điều kiện tốt cho việc dạy và học: Trang thiết bị, đồ dùng dạy học tương đối đầy đủ, thiết thực phục vụ cho việc giảng dạy Mĩ thuật, vì thế góp phần thuận lợi cho việc dạy và học của giáo viên, học sinh.

– Về phía học sinh: Nhìn chung các em học sinh ở các khối lớp đều rất thích học môn Mĩ thuật, các em đón nhận môn học một cách nhiệt tình và hào hứng, đấy chính là nguồn cảm hứng bất tận của học sinh, để tạo ra sản phẩm theo cách cảm, cách nghĩ của riêng mình.

– Một số lớp số học sinh ít nên cũng là điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức dạy học Mĩ thuật cho học sinh. Hơn nữa học sinh rất thích tìm tòi và khám phá cách tạo hình mới.

* Khó khăn:

– Trường Tiểu học … là trường vùng ven Thành phố…. Đời sống của người dân không ít khó khăn. Một số phụ huynh đi làm ăn ở xa, để lại con  cho ông bà, người thân nên việc chăm sóc, quan tâm đến con cái có phần hạn chế, học sinh còn thiếu, quên đồ dùng học tập: Giấy màu, hồ dán, đất nặn, chì, tẩy, màu,… làm ảnh hưởng đến bài học.

– Một số phụ huynh chưa nhận thức đúng vai trò của môn Mĩ thuật, vẫn coi môn học này là môn học phụ, nên chưa thực sự quan tâm và tạo điều kiện, khích lệ các em say mê môn học.

– Mặt khác một số học sinh làm bài còn thụ động và mang tính bắt chước, thiếu sự sáng tạo, vụng về vì thế đòi hỏi phải có sự hỗ trợ của giáo viên rất nhiều.

– 100% học sinh sống ở vùng nông thôn nên việc tiếp xúc với thực tế ít, đời sống khó khăn phần nào cũng làm ảnh hưởng đến việc học tập của các em.

– Dạy học theo chủ đề là chương trình mới, phương pháp dạy học mới, hơn nữa phần xé dán trong chương trình ít nên kinh nghiệm dạy học của giáo viên chưa nhiều.

– Tài liệu giảng dạy, đồ dùng dạy học cho giáo viên còn hạn chế nên giáo viên gặp những khó khăn nhất định trong quá trình giảng dạy.

Vì vậy khi quyết định đưa ra một số biện pháp giúp học sinh học tốt xé dán môn Mĩ thuật lớp 4. Mục đích của tôi là hình thành và rèn luyện kĩ năng xé dán cho học sinh, khai thác tính sáng tạo và đồ dùng sẵn có của mỗi học sinh, từ đó giúp học sinh yêu thích và học tốt xé dán môn Mĩ thuật nói chung.

2.2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu

Mặc dù dạy học Mĩ thuật theo chủ đề là chương trình hoàn toàn mới,  phương pháp mới, nhưng ở trường tôi đã đi vào nề nếp, học sinh các lớp đã có sách học Mĩ thuật, giấy vẽ, màu vẽ, chì, giấy màu, đất nặn,…Tuy nhiên việc học Mĩ thuật còn nhiều bất cập đối với phần xé dán. Học sinh còn thiếu giấy màu, hồ dán, chưa có kỹ năng xé dán, khi xé dán còn lúng túng, các đường xé dán còn vụng về, hình xé dán chưa cân đối phù hợp. Mặt khác chưa biết khai thác đồ dùng sẵn có để làm bài  xé dán, vì thế chất lượng của bài xé dán chưa cao. Để có biện pháp hợp lý và khách quan, bản thân là một giáo viên giảng dạy bộ môn Mĩ thuật ở bậc tiểu học nên tôi tập trung nghiên cứu ở lứa tuổi này.

Trong năm học 20…-20… tôi dạy khối lớp 4 với tổng số: 30 học sinh, ngay đầu năm tôi đã khảo sát và phân loại đối tượng học sinh. Tôi cho học sinh học làm bài xé dán chủ đề ngẫu nhiên và thu được như sau:

Bảng khảo sát chất lượng xé dán của học sinh lớp 4 trước SKKN:

Từ thực tế trên, tôi nhận thấy rằng năng lực xé, dán môn Mĩ thuật của học sinh lớp 4 còn hạn chế. Chỉ có 17% tổng số học sinh đạt kết quả hoàn thành tốt, 43% học sinh đạt kết quả hoàn thành nhưng lại có tới 40% trong tổng số học sinh xếp loại chưa hoàn thành. Do đó, bản thân tôi suy nghĩ quyết định nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm để dạy tốt xé dán môn học Mĩ thuật lớp 4. Tôi tự hỏi làm  thế nào để học sinh thích học và học tốt phần xé dán? Từ câu hỏi đó tôi đã tìm ra nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên, đó là:

– Học sinh ngại xé dán, thích vẽ và nặn hơn. Mặt khác các em chưa có trí tưởng tượng, sáng tạo khi làm sản phẩm và hay bắt chước.

– Học sinh còn lúng túng khi thực hiện thao tác xé, dán hình, đường xé dán còn vụng về, vì thế chưa hứng thú khi làm bài.

– Hình xé dán nhỏ, chưa có tính sáng tạo.

– Học sinh còn lãng phí đồ dùng trong khi làm bài, chưa biết tận dụng giấy để xé dán, chưa biết cách thể màu nền, chưa khai thác hết đồ dùng sẵn có ( lịch, họa báo, tạp chí cũ, lá cây,…).

Vậy để giúp cho học sinh có kết quả học tốt bài xé dán trong môn Mĩ thuật, thì người giáo viên phải tìm ra những cách thức, biện pháp dạy học phù hợp với môn học.

2.3. Một số giải pháp và biện pháp tổ chức thực hiện

2.3.1. Định hướng giải pháp

Căn cứ vào mục tiêu giáo dục đề ra cho bậc tiểu học, xác định rõ vai trò và mục tiêu giáo dục của bộ môn Mĩ thuật, thông qua thực tế giảng dạy áp dụng phương pháp mới giúp học sinh thực hiện tốt xé dán môn Mĩ thuật. Vậy để đạt được hiệu quả cao trong phần xé dán thì giáo viên phải hình thành cho mình một hệ thống kĩ năng dạy học như: Xác định mục tiêu, yêu cầu bài học, lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp. Ngay từ buổi đầu giáo viên phải theo dõi, quan sát để nắm được tình hình học tập của lớp và phân loại học sinh, từ đó dựa vào đối tượng học sinh để giáo viên có biện pháp bồi dưỡng, hình thành cho các em ý thức, thói quen tư duy, tích cực, độc lập suy nghĩ, sáng tạo và say mê môn học.

Về phương pháp dạy học giáo viên cần thay đổi theo từng chủ đề, từng nội dung bài học. Giáo viên cần gợi ý và xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp với  đối tượng học sinh, để tất cả học sinh đều tích cực hoạt động, tư duy nhằm giúp cho từng học sinh có thao tác, kĩ năng xé dán phù hợp với năng lực của mình để chiếm lĩnh tri thức mới.

2.3.2. Các biện pháp tổ chức thực hiện 

a. Biện pháp 1:  Quan tâm công tác chuẩn bị đồ dùng học tập cho tiết dạy mĩ thuật có nội dung xé dán

Việc chuẩn bị đồ dùng dạy – học trong giờ  Mĩ thuật đóng vai trò rất quan trọng, nó quyết định sự hình thành công của bài học, như chúng ta đã biết dạy học Mĩ thuật là dạy bằng trực quan, vì thế:

– Đối với giáo viên: Mỗi giờ học giáo viên phải chuẩn bị chu đáo: Kế hoạch bài học, các đồ dùng dạy học để học sinh quan sát trực tiếp như: Tranh ảnh, bài mẫu, hình minh họa cách thực hiện và vật liệu để xé dán (giấy màu, báo, tạp chí, lá khô, hồ dán,….).

– Đối với học sinh: Cần lắng nghe thấy cô dặn dò chuẩn bị những gì cần thiết cho bài học sau: Sách học Mĩ thuật 3, giấy màu, tranh, lịch, tạp chí, họa báo, lá khô, giấy trắng A3, A4, màu vẽ, hồ dán,… Nghe thầy cô thông báo nội dung tiết học tới để các em quan sát trước trong thực tế. Đây là bước quan trọng quyết định sự thành công của tiết học.

b. Biện pháp 2: Sử dụng đồ dùng từ tranh, lịch, tạp chí, họa báo, lá cây,…

Qua việc thực tế giảng dạy tôi thấy: Dạy học theo chương trình mới học sinh được tiếp xúc với xé dán nhiều hơn. Ngay từ đầu năm học sinh hầu hết là có đủ đồ dùng học tập như: Giấy màu, hồ dán, nhưng chỉ sau một thời gian, học sinh đã không còn đồ dùng để học xé dán. Vì điều kiện kinh tế của phụ huynh ở vùng nông thôn có phần khó khăn nên việc mua thêm đồ dùng cho học sinh cũng có phần hạn chế, điều đó đã làm ảnh hưởng đến kết quả  học tập môn Mĩ thuật của học sinh.

Từ những khó khăn trên và đặc thù của môn học, đối với phần xé dán tôi luôn yêu cầu học sinh sưu tầm thêm những nguyên vật liệu dễ kiếm như: tranh, lịch, họa báo, tạp chí cũ, lá cây,…đây là những đồ dùng dễ tìm mà mang lại hiệu quả cao cho bài xé dán. Từ những vật liệu tìm được kết hợp với giấy màu học sinh đã có, thì học sinh sẽ có đầy đủ hơn về đồ dùng học tập, sản phẩm làm ra của học sinh sẽ phong phú và đa dạng hơn về chất liệu và cách thể hiện.

* Ví dụ 1: Khi dạy học sinh đến Bài 9: Hình và sự biến thể, trang 40, Mĩ thuật 4, Bộ sách Chân trời sáng tạo, tôi đã cho học sinh sử dụng tranh, lịch, họa báo, tạp chí có màu sắc đẹp, phối hợp với giấy màu để sử dụng xé dán thành các hình khối là kết hợp thành những tác phẩm. Sử dụng đồ dùng như vậy bài xé dán sẽ rất phong phú về màu sắc và làm nổi bật trọng tâm của bức tranh. Đặc biệt là học sinh đỡ tốn tiền mua giấy màu mà vẫn có đầy đủ đồ dùng khi học xé dán.

   * Ví dụ 2:  Khi dạy học sinh đến Bài 11: Gia đình yêu thương, trang 48, Mĩ thuật 4, Bộ sách Chân trời sáng tạo, tôi đã cho học sinh sưu tầm hình ảnh những bông hoa, lá,… màu sắc đẹp để học sinh sử dụng những bông hoa, chiếc lá,…để xé dán và trang trí vào làm bài trang trí bưu thiếp tặng ông bà, cha mẹ. Với biện pháp này học sinh rất hứng thú, chuẩn bị một cách tích cực, biết tìm tòi những nguyên liệu sẵn có để làm đồ dùng học tập. Tạo cho học sinh biết quan sát mọi vật xung quanh mình, tìm tòi cái đẹp, cũng như tạo ra cái đẹp. Mặt khác biện pháp này mang lại hiệu quả rất cao, các sản phẩm xé dán của các em rất phong phú, mỗi bài có màu sắc, hình ảnh, cách trang trí riêng và thể hiện được một cách độc lập sáng tạo của chính mình.

c. Biện pháp 3: Áp dụng từ bài vẽ tranh

Để những bài xé dán trong các chủ đề đạt kết quả cao, tôi đã vận dụng từ những bài vẽ tranh. Vì từ những bài vẽ tranh, học sinh đã được nhận biết nội dung tranh, cách sắp xếp, các hình ảnh chính, phụ và màu sắc trong tranh. Từ cách quan sát ở bài vẽ tranh học sinh vận dụng sang bài xé dán một cách nhanh hơn.