SKKN Sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 –phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT 2018

PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

            Địa lí vốn là môn học có kiến thức gắn liền với thực tiễn, thay đổi hàng ngày theo sự phát triển của xã hội. Bởi vậy, Địa lí thực sự gần gũi và có vai trò quan trọng trong việc hình thành thế giới quan cho học sinh. Thế nhưng, môn Địa lí – một môn học từ trước đến nay vẫn bị coi là môn “phụ”, vẫn có một bộ phận học sinh còn thờ ơ với việc học tập bộ môn và nhiều phụ huynh coi nhẹ tầm quan trọng của Địa lí.             Để học sinh trở nên yêu thích môn học, để phụ huynh có cái nhìn đúng đắn về bộ môn thì rất cần sự thay đổi từ nhiều phía. Từ thực tế đó, chương trình sách giáo khoa đã được thay đổi theo hướng hiện đại, phương pháp giảng dạy cũng được đổi mới theo hướng “phát triển năng lực cho người học”. Để mỗi bài học là một sự khám phá, mỗi tiết lên lớp là những cuộc phiêu lưu, cuốn người học vào các hoạt động giảng dạy tích cực và hữu ích. Tuy nhiên, để có thể xây dựng các bài giảng với phương pháp tích cực phù hợp thì các phương tiện trực quan hỗ trợ bài học là vô cùng quan trọng. 

            Chương trình Địa lí 10 gồm 2 phần: Địa lí tự nhiên đại cương và địa lí kinh tế – xã hội. Mạch kiến thức địa lí tự nhiên đại cương bắt đầu từ những hiểu biết chung về Trái Đất (học thuyết về sự hình thành Trái Đất, vỏ Trái Đất và vật liệu cấu tạo vỏ Trái Đất, thuyết kiến tạo mảng, hệ quả địa lí các chuyển động của Trái Đất); sau đó, đi sâu vào nghiên cứu các quyển của Trái Đất (thạch quyển, khí quyển, thuỷ quyển, sinh quyển); cuối cùng khái quát lại thành một số quy luật địa lí chung của Trái Đất (quy luật thống nhất và hoàn chỉnh của lớp vỏ địa lí, quy luật địa đới và phi địa đới). Như vậy, chương trình chọn cách tiếp cận từ cụ thể đến khái quát, bắt đầu giới thiệu về Trái Đất, đi sâu vào các thành phần, sự vật, hiện tượng, mối liên hệ ở các quyển, khái quát thành các quy luật địa lí chung.  

   Trong nhiều năm giảng dạy, chúng tôi nhận thấy đây là một phần kiến thức rất “trừu tượng” và có thể gọi là “khó” với học sinh. Mặc dù, để hỗ trợ việc dạy học các nội dung này, SGK cũng có khá nhiều hình ảnh minh họa. Cùng với đó, thầy cô giáo đã sưu tầm và sử dụng thêm các phương tiện trực quan như tranh, ảnh, video … để hướng dẫn HS quan sát, kèm theo lời mô tả, giải thích, với mục đích giúp HS hứng thú, tích cực lĩnh hội tri thức và đồng thời hiểu, nhớ bài hơn.   

   Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc sử dụng các phương tiện nói trên mặc dù đã tăng tính trực quan, sinh động. Nhưng chưa tạo được hứng thú học tập, đồng thời khi về nhà học sinh không có đủ nguồn “học liệu” để ôn lại bài hay tìm hiểu bài mới. Bởi vậy HS vẫn rất khó hiểu và nhớ các mảng kiến thức, dẫn đến hiệu quả mà các kênh hình này mang lại là chưa thực sự cao. 

            Chúng ta đang sống trong thời đại kỷ nguyên số hay còn gọi là thời đại công nghệ 4.0. Sự phát triển chóng mặt của công nghệ đã thay đổi hoàn toàn đời sống của con người hiện nay. Mọi thứ đều trở nên tiện ích, nhanh chóng và hiện đại với sự phục vụ của máy móc và trí tuệ nhân tạo. Điều này cũng chính là một thách thức lớn của con người khi luôn phải thay đổi và cập nhật để phù hợp với sự phát triển của thời đại. Và giáo dục cũng không nằm ngoài xu hướng đó. 

           Trước bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra với giáo dục thời đại 4.0 phải được thay đổi như thế nào để đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng được mục tiêu đào tạo học sinh thành những công dân toàn cầu; tạo ra nguồn nhân lực có khả năng thích nghi và ứng biến trước những thay đổi của xã hội. Trước hết, mỗi thầy cô giáo phải không ngừng học hỏi, tìm tòi và tiếp cận các công nghệ mới để tạo ra các sản phẩm giáo dục nâng cao tính hiệu quả của việc dạy và học. 

Trong quá trình tìm kiếm nguồn học liệu đó, chúng tôi tìm thấy một kho học liệu vô cùng hữu ích trên website: Mozaweb.com. Đây là 1 website “giáo dục và học tập kĩ thuật số” với rất nhiều ứng dụng. Trong đó, chúng tôi đặc biệt ấn tượng với những “cảnh 3D” được đồ họa vô cùng đẹp mắt, hình ảnh sắc nét, 3 chiều; âm thanh sống động và đặc biệt nội dung được giải thích vô cùng chi tiết và tỉ mỉ. Chúng tôi nhận thấy, “cảnh 3D” này chính là nguồn “học liệu” mới, tiện ích, chắc chắn sẽ nâng hứng thú học tập và hiệu quả cho HS khi học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT MỚI. Đây chính là một phương tiện dạy và học thông minh trong thời đại giáo dục số hiện này. 

Xuất phát từ thực tiễn giảng dạy và những yêu cầu đặt ra với giáo dục thời 4.0, chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT MỚI” cho sáng kiến kinh nghiệm năm 2022 – 2023 nhằm góp thêm một giải pháp, một cách làm giúp học sinh không những thêm yêu thích học tập bộ môn mà còn nâng cao hiệu quả học tập. Đồng thời, giúp giáo viên cảm thấy nhẹ nhàng hơn mỗi khi giảng dạy môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên. 

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 

• Mục đích: Đề tài xác định tính hiệu quả của việc sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT MỚI . Việc sử dụng các cảnh 3D góp phần tăng hứng thú học tập, từ đó phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong quá trình khám phá, lĩnh hội tri thức. Đồng thời, nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên– phần nội dung khá “trừu tượng” và có thể được coi là “khó” với học sinh. 
• Nhiệm vụ: 

+ Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên.  

+ Tổ chức thực nghiệm sư phạm việc sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên. 

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

• Đối tượng: Cách sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT MỚI. 
• Phạm vi : Đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu việc sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT MỚI. 

4. Thời gian nghiên cứu 

Sử dụng cảnh 3D trong dạy học Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT MỚI  được thử nghiệm trong năm học 2022 – 2023.  

5. Tính mới của đề tài 

• Thứ nhất: Có thể nói, đây là biện pháp lần đầu tiên được sử dụng trong môn Địa lí 10 ở trường THPT chuyên Phan Bội Châu nói riêng và một số trường THPT trên địa bàn Thành phố Vinh nói chung. 
• Thứ hai: Biện pháp tiếp cận đúng định hướng của chương trình GDPT MỚI và yêu cầu đặt ra của thời đại công nghệ 4.0. 
• Thứ ba: Sử dụng biện pháp góp phần phát huy tốt các năng lực HS cả các năng lực chung và năng lực chuyên biệt của môn học. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

 Để nghiên cứu nội dung này, tôi sử dụng một số phương pháp sau: 

• Phương pháp thu thập tài liệu. 
• Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống. 
• Phương pháp điều tra, quan sát. 
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm.    –  Phương pháp thống kê toán học. 

7. Cấu trúc của sáng kiến 

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội dung của sáng kiến bao gồm ba chương: 

Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT Mới. 

Chương 2: Sử dụng cảnh 3D trong dạy học môn Địa lí 10 – Phần Địa lí tự nhiên theo chương trình GDPT Mới 

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm