SKKN Sử dụng phương pháp học theo hợp đồng để dạy chủ đề: Thanh Hóa trong phong trào Cần Vương nhằm trang bị kiến thức lịch sử địa phương cho học sinh khối 11

1. MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài.

    Tăng cường liên hệ kiến thức lịch sử dân tộc với lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc với bối cảnh đất nước hiện nay cũng như lịch sử dân tộc với lịch sử địa phương nơi quê mình sinh sống cũng là vấn đề nóng và cấp thiết đối với việc giáo dục lịch sử cho học sinh. Trong đó liên hệ kiến thức lịch sử dân tộc với lịch sử địa phương là vấn đề cần được quan tâm và cần thực hiện triệt để .Vì thế  SGK môn lịch sử các cấp đều bố trí ít nhất 1 tiết lịch sử địa phương để GV hướng dẫn học sinh học tập. Qua đó các em sẽ  được trang bị kiến thức cơ bản về lịch sử quê mình sinh sống. Các em cũng có cái nhìn sâu hơn, rộng hơn và biết đặt lịch sử quê mình với sự tổng thể của lịch sử dân tộc. Các em sẽ cảm thấy thú vị và muốn khám phá những điều chưa biết về cuộc sống hiện tại xung quanh. Cũng từ những điều thú vị ấy, các em sẽ cảm thấy yêu hơn, tự hào hơn mảnh đất nơi mình đã sinh ra.

   Dẫu biết là như vậy, nhưng làm thế nào để truyền cảm hứng khám phá tìm tòi cho các em, làm sao để  các em có thiện cảm và tích cực hợp tác để cô trò cùng tìm hiểu và học tập có hiệu quả những kiến thức lịch sử địa phương là bài toán khó đối với GV khi quyết tâm thực hiện nghiêm túc tiết học này. Nói như vậy bởi lẽ, tiết học lịch sử địa phương thường bố trí trong PPCT vào cuối năm, thời điểm này thi học kì hai đã xong xuôi, động lưc học tập bộ môn để lây điểm không còn nữa, nên việc lôi cuốn các em vào tiết học này với hiêu quả cao nhất là rất khó. Giải quyết tình huống trên đòi hỏi người dạy phải có phương pháp mới, thật hấp dẫn, không sáo mòn, tránh căng thẳng và áp lực và phải có điều kiện với học sinh thì may ra  thực mới có hiệu quả.

     Vì những băn khoăn trên trong quá trình giảng dạy bản thân tôi đã “thử” một vài phương pháp mới vào tiết học lịch sử địa phương mà tôi muốn chia sẻ với đồng nghiệp đó là:

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP HỌC THEO HỢP ĐỒNG ĐỂ DẠY CHỦ ĐỀ: THANH HÓA TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG  NHẰM TRANG BỊ KIẾN THỨC LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG CHO HỌC SINH KHỐI 11 TẠI TỈNH THANH.

2.Mục đích nghiên cứu:

– Trang bị kiến thức cơ bản  nội dung lịch sử địa phương chủ đề : Thanh Hóa trong phong trào Cần Vương cho HS khối 11 tại tỉnh Thanh Hóa để các em hiều thêm về lịch sử quê hương trong bối cảnh lịch sử dân tộc cuối thế kỉ XIX.

– Từ những kiến thức đó các em sẽ yêu hơn , tự hào hơn và mai sau có những đóng góp thiết thực để xây dựng quê hương giàu đẹp hơn.

– Sử dụng phương pháp mới ( học theo hợp đồng) để thay đổi cách dạy học truyền thống của GV, HS. Từ đó rèn luyện cho học sinh ý thức độc lập, tự giải quyết đánh giá nhìn nhận các vấn đề xảy ra trong cuộc sống.

3. Đối tượng nghiên cứu : Lịch sử Thanh Hóa phần Thanh Hóa trong phong trào Cần Vương cuối thế kỉ XIX.
4. Phương pháp thực hiện: Học theo hợp đồng là chủ yếu. Ngoài ra  kết hợp một số phương pháp dạy học lịch sử  khác như  sử dụng sơ đồ tư duy, bảng biểu, đặt câu hỏi, sử dụng kênh hình….

1.  NỘI DUNG SKKN

1. Cơ sở lí luận của vấn đề.

– Căn cứ vào thực tế dạy học lịch sử địa phương  ở trường THPT Lê Viết Tạo

– Căn cứ vào tình hình đổi mới phương pháp dạy học lịch sử  GV trong trường

– Căn cứ vào tài liệu  lịch sử địa phương Thanh Hóa –  Nhà xuất bản Thanh Hóa

– Căn cứ vào chương trình bồi dưỡng thường xuyên:  Nội dung lịch sử địa phương Thanh Hóa và  Phương pháp dạy học tích cực.

2. Thực trạng của vấn đề.

       Nói đến dạy học lịch sử địa phương có lẽ bất cứ GV nào cũng cảm thấy ngại .Vì sao vậy, đơn giản nó bắt nguồn từ những lí do sau:

– SGK không có chương trình nội dung cụ thể mà chỉ đề ra  mấy chữ trong PPCT là tiết …, lịch sử địa phương , còn nội dung như thế nào, kiến thức lịch sử ra sao, tùy vào GV các địa phương tự biên tự diễn.

– Khi thực hiện bắt buộc GV phải đi tìm tài liệu,  mất thời gian.

– Bản thân HS không có tài liệu học tập, nên GV có dạy thì cũng cho HS đọc và chép vào vở ghi cho hoàn thành nghĩa vụ.

– Việc bố trí tiết dạy này vào cuối năm nên không tạo được động lực cho học sinh, không tạo được điều kiện ràng buộc HS học tập nhất là SGK Lịch sử 10,11. còn SGK 12 đã bố trí khá hợp lí vấn đề này.

– Mặt khác cuối năm tâm lí ngại dạy, nhiều GV thường bỏ qua, hoặc dạy phiên phiến để hoàn thành chương trình nếu lãnh đạo kiểm tra …..

– Việc đổi mới phương pháp, áp dụng phương pháp dạy học tích cực để dạy tiết này thì tôi tin rằng hiếm khi có GV nào thực hiện nhất là ở lớp 11,10….

  Vì những lẽ đó, nên  chất lượng  dạy học lịch sử địa phương không cao, đa số HS không biết gì về quá khứ của quê hương. Như vậy tác dụng giáo giục cho HS về tình yêu quê hương, xây dựng quê hương cũng sẽ giảm đi…

– Mặt khác phương pháp học theo hợp đồng là phương pháp dạy học tích cực mới mẻ khó thực hiện. Đa số GV chúng ta thường e dè khi sử dụng phương pháp này  vì nó đòi hỏi sự chuẩn bị công phu, điều kiện cơ sở vật chất lớp học….phải đảm bảo. Nếu thực hiện đại khái hiệu quả bài dạy thường không thành công, trái lại nó còn tạo nên sự “lố” trong bài giảng.

 Vậy làm thế nào để khắc phục tình trạng trên, làm thế nào để trang bị cho HS nhưng kiến thức lịch sử quê hương một cách tốt nhất, làm thế nào để học sinh chấp nhận một giờ học có hiệu quả vào cuối năm khi mà mọi thứ đã gần như hoàn thành? Đó là cả một vấn đề khó?

Với tầm nhận thức còn hạn hep tôi manh dạn đưa ra đề xuất nhỏ đó là  áp dụng những phương pháp mới  vào bài giảng như: dạy học theo hợp đồng sử dụng, sơ đồ tư duy, theo dự án, theo góc những phướng pháp mới lạ may ra có cải thiện được thực trạng trên  không?

Có thể lúc đầu ban thất bại do chưa quen với phương pháp này nhưng sau đó bạn sẽ thấy nó cũng có nhiều thú vị nếu bạn thực sự  tâm huyết .

          Ở đây tôi không có tham vọng đi vào những vấn đề lớn của công tác dạy học lịch sử mà qua thực tế giảng dạy lịch sử địa phương gần đây  tôi đã đúc kết một số kinh nghiệm mong muốn được chia sẻ cùng đồng nghiệp.

3. Giải  pháp thực hiện.

3.1.GV lựa chọn nội dung cho tiết này là: Thanh Hóa trong phong trào Cần Vương. Vì phong trào Cần Vương  là nội dung trọng tâm của chương trình học kì hai , Thanh Hóa là một trong những trung tâm chính của phong trào,  phần này lại thường rơi vào nội dung thi nên các em đang còn nhớ kiến thức, do đó khi liên hệ với lịch sử quê hương giai đoạn này cũng dễ  hơn.

3.2. GV xác định  mục tiêu bài học, sự chuẩn bị của GV và HS thông báo cho HS hiểu về phương pháp học theo hợp đồng , (bản hợp đồng, các thiết bị dạy học và phiếu hỗ trợ học tập, đáp án).

3.3.GV phô tô tài liệu Lịch sử địa phương Thanh Hóa trong cuốn bồi dưỡng thường xuyên hoặc cuốn lịch sử Thanh Hóa của Nhà xuất bản giáo dục Thanh Hóa cho HS làm tài liệu học tập.

3.4. Phương pháp thực hiện : Ngoài một số phương pháp dạy học lịch sử như sử dụng sơ đồ tư duy, đặt vấn đề, lập bảng biểu trò chơi lịch sử….. , sử dụng phương pháp học theo  hợp đồng là chủ yếu. 

3.5. Phương pháp hợp đồng sẽ được dạy ở một số nội dung sau, mỗi nội dung sẽ  được coi là nhiệm vụ trong  văn bản hợp đồng bao gồm:

3.5.1.Đặc điểm của phong trào Cần Vương trong toàn quốc

3.5.2.Thanh Hóa hưởng ứng chiếu Cần Vương

3.5.3.Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu 

3.5.4.Các nhân vật lịch sử tiêu biểu của phong trào Cần Vương ở Thanh Hóa

3.5.5. Đặc điểm, Ý nghĩa của phong trào Cần Vương tại Thanh Hóa

3.5.6. Trò chơi lịch sử 

  3.6.  Bản hợp đồng được GV chuẩn bị, sau đó phô tô theo sĩ số lớp,  chia nhóm theo lớp (3 HS một nhóm).  Như vậy nếu sĩ số lớp 40 ta chia khoảng 13 nhóm, 13 nhóm sẽ cùng làm một bản hợp đồng. 

3.7. GV đưa ra nội dung hợp đồng, thiết kế đáp án trên Powerpoint để HS có thông tin phản hồi.

3.8 Đánh giá bằng cách cho điểm (điểm ý thức), hoặc xếp loại nhóm HS theo mức độ ý thức (T,K,TB,Y,K) và đưa ra điều kiện ràng buộc mang tính

 răn đe “giả” như trừ bớt điểm học kì bộ môn, hạ hạnh kiểm nếu thực hiện không nghiêm túc hoặc xếp loại tiết học lớp ở mức từ trung bình trở xuống nếu không thực hiện. Về nguyên tắc thì GV không được làm thế nhưng tôi muốn nhấn mạnh đây chỉ là điều kiện mang tính ràng buộc “giả” để các em “sợ” mà thực hiện nghiêm túc vì thời điểm đã là cuối năm , có như vậy giờ học mới thành công. Có thể cho học sinh tự đánh giá chéo nhau sau khi hoàn thành bản hợp đồng.

 Ở đây tôi không có ý định thiết kế thành một giáo án hoàn chỉnh mà chỉ nêu cách sử dụng phương pháp học theo hợp đồng vào một số mục trong chủ đề này.

4. Tổ chức thực hiện:

4.1.GV thông báo cho HS tiết học lịch sử địa phương là tiết 34, nội dung chuẩn bị học là : Thanh Hóa trong phong trào Cần Vương.

4.2.GV yêu cầu HS về tìm tài liệu có liên quan đến chủ đề này, nhất là tìm hiểu các nhân vật tiêu biểu của phong trào trên mạng Internet. 

4.3.GV cung cấp tài liệu cho học : Lịch sử địa phương Thanh Hóa.

4.4.GV cũng thông báo cho HS luôn: Phương pháp đước sử dụng chủ yếu trong giờ học lịch sử địa phương  là phương pháp rất mới đó là học theo  hợp đồng.