SKKN Suy luận và phát triển các bài toán mới từ một bài toán cơ bản Hinh học lớp 9

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài:

Tri thức nhân loại nói chung và kiến thức toán học nói riêng là vô tận. Để chiếm lĩnh, nắm bắt kiến thức toán học một cách hiệu quả, tích cực thì cần phải có phương pháp nghiên cứu, học tập đúng đắn, phù hợp. Một trong những phương pháp tích cực đó là khám phá, tìm tòi từ kết quả của các bài toán đã có. Trong quá trình dạy học Toán nói chung, người giáo viên phải biết lựa chọn phương pháp thích hợp để kích thích tính tích cực, tư duy sáng tạo ở học sinh. Trong thực tế hiện nay, mỗi khi học xong bài học, giáo viên đưa ra các bài tập trong sách giáo khoa và cho học sinh giải các bài tập đó, nếu chỉ dừng lại các bài tập đơn lẻ sẽ gây cho học sinh sự nhàm chán trong học Toán đặc biệt là môn Hình học. Nếu áp dụng cách học này sẽ không kích thích được tính tò mò, tư duy sáng tạo cho học sinh. Qua nhiều năm giảng dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán 9, bản thân tôi nhận thấy việc suy luận, mở rộng và phát triển các bài toán từ một bài toán cơ bản trong sách giáo khoa sẽ kích thích cho học sinh tính sáng tạo và phát triển tư duy, học sinh sẽ kết nối các kiến thức lại với nhau. Với cách học và cách dạy như thế sẽ luôn tạo cho học sinh tình huống có vấn đề, bắt buộc học sinh phải tìm tòi, suy nghĩ để giải quyết các vấn đề đặt ra.

Với những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Suy luận và phát triển các bài toán mới từ một bài toán cơ bản Hình học lớp 9” với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng bộ môn Toán nói chung và môn Hình học nói riêng ở trường THCS, giúp học sinh lớp 9 biết suy luận và phát triển được các bài toán từ cơ bản đến nâng cao, đồng thời tôi cũng mong muốn được chia sẻ một vài kinh nghiệm giảng dạy của mình để đồng nghiệp tham khảo, rất mong được sự đóng góp chân thành để đề tài được phát huy hiệu quả.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:

Đề tài: “Suy luận và phát triển các bài toán mới từ một bài toán cơ bản Hình học lớp 9” giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn bản chất của bài toán, tạo cho các em phong cách học tập chủ động và sáng tạo. Từ việc suy luận và phát triển bài toán sẽ có nhiều bài toán hay được hình thành, góp phần làm cho kho tàng toán học ngày càng phong phú.

Giúp học sinh nắm chắc kiến thức cơ bản, chủ động trong học tập để các em luôn có thể tự học và tự sáng tạo, tạo cho mình một thói quen là sau khi đã tìm được lời giải bài toán Hình học, dù là đơn giản hay phức tạp, từ bài toán đã có cần tiếp tục suy luận, đặc biệt hóa một số điều kiện hay thay đổi một số điều kiện trong giả thiết và áp dụng kiến thức vốn có của mình để phát triển các bài toán mới. Từng bước giúp các em học sinh chủ động sang tạo trong việc tiếp thu kiến thức, làm chủ tình huống, từ đó càng yêu thích môn Hình học hơn.

Phát triển năng lực tư duy toán học cho học sinh, tạo động lực thúc đẩy giúp các em học sinh có được sự tự tin trong học tập, hình thành phẩm chất sáng tạo khi giải toán và niềm đam mê bộ môn.

Góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và hiệu quả giảng dạy,chất lượng bồi  dưỡng học sinh giỏi và phụ đạo học sinh yếu kém; phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo của giáo viên cũng như của học sinh trong quá trình dạy – học môn Hình học cấp THCS.

3. Đối tượng nghiên cứu:

  Một số suy luận từ bài toán Hình học đã giải, phát triển thêm các bài toán mới, từng bước hình thành cho học sinh sự tự tin và niềm đam mê bộ môn.

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu:

Đề tài này được nghiên cứu trong khuôn khổ suy luận và phát triển các bài toán mới từ một bài toán Hình học cơ bản lớp 9.

Đối tượng khảo sát: học sinh lớp 9A3, 9A4  trường THCS Lê Đình Chinh, xã Quảng Điền, huyện Krông Ana, tỉnh ĐăkLăk.

Thời gian: Năm học ……….

5. Phương pháp nghiên cứu:

– Nghiên cứu lí thuyết.

– Điều tra, thực nghiệm, khảo sát kết quả học tập của học sinh.

– Đưa ra tập thể tổ chuyên môn thảo luận

– Thực nghiệm giảng dạy cho học sinh lớp 9A3, 9A4  trường THCS Lê Đình Chinh, xã Quảng Điền, huyện Krông Ana

– Điều tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh sau khi thực nghiệm giảng dạy.

1. PHẦN NỘI DUNG
2. Cơ sở lí luận:

 Qua nhiều năm giảng dạy môn Toán cấp THCS tôi nhận thấy đa số học sinh sợ học môn Hình học, nhiều em chưa có phương pháp học phù hợp với đặc thù bộ môn, những em khá, giỏi cũng ít hứng thú với môn Hình học. Có rất nhiều nguyên nhân, trong đó  có thể xem xét một số nguyên nhân cơ bản sau:

– Đặc thù của môn Hình học là mọi suy luận đều có căn cứ, để có kĩ năng này học sinh không chỉ phải nắm vững kiến thức cơ bản mà còn phải có kĩ năng trình bày suy luận một cách logic, kĩ năng này đối với học sinh là tương đối khó. Đứng trước một bài toán Hình học các em thường không biết bắt đầu từ đâu, trình bày chứng minh như thế nào. 

– Trong quá trình dạy học, giáo viên đôi khi còn xem nhẹ hoặc chưa chú trọng việc nâng cao, mở rộng, phát triển các bài toán đơn giản ở sách giáo khoa hoặc chưa thực sự đầu tư vào lĩnh vực này. Vì thế, chưa tạo được hứng thú cho học sinh qua việc phát triển vấn đề từ bài toán cơ bản.

Để giải quyết vấn đề trên, trong quá trình giảng dạy giáo viên cần chú trọng các bài toán ở sách giáo khoa, biết phát triển các bài toán đơn giản đã gặp để tăng vốn kinh nghiệm vừa phát triển năng lực tư duy toán học vừa có điều kiện để tăng khả năng nhìn nhận vấn đề mới từ cái đơn giản đã có, từ đó hình thành phẩm chất sáng tạo khi giải toán sau này. Việc phát triển một bài toán phù hợp với từng đối tượng học sinh là rất cần thiết và quan trọng, nó vừa đảm bảo tính vừa sức và là giải pháp có hiệu quả cao trong việc giải toán vì nó không tạo cho học sinh sự nhụt chí mà là động lực thúc đẩy giúp cho học sinh có sự tự tin trong quá trình học tập, bên cạnh đó còn phát huy được khả năng sáng tạo, phát triển khả năng tự học, hình thành cho học sinh tư duy tích cực, độc lập, kích thích tò mò ham tìm hiểu và đem lại niềm vui cho các em, từ đó các em yêu thích và đam mê bộ môn hơn.

2. Thực trạng:

 2.1 Thuận lợi, khó khăn:

    Thuận lợi:

Điều kiện kinh tế của địa phương ngày càng phát triển, nhiều cha mẹ học sinh đã có sự đầu tư, quan tâm nhiều đến việc học của học sinh. Môn Toán là một trong những môn học ngày càng được học sinh và cha mẹ học sinh quan tâm nhiều hơn. 

Nội dung ở sách giáo khoa Toán 9 được biên soạn khá công phu, hệ thống kiến thức trình bày khoa học, phù hợp với đối tượng học sinh. Đặc biệt hệ thống bài tập trong sách giáo khoa phong phú và hết sức cơ bản, được chọn lọc kĩ, có nhiều bài tập được viết dưới dạng mở chứa nhiều vấn đề để suy luận, khai thác và phát triển, tạo điều kiện thuận lợi để học sinh và giáo viên khai thác, tìm tòi thêm các bài toán mới nhằm phát huy sự sáng tạo trong giảng dạy và học tập.

    Khó khăn: 

Một số gia đình học sinh hoàn cảnh còn khó khăn, chưa thực sự quan tâm đến việc học của con em mình dẫn đến ảnh hưởng không nhỏ đến việc đầu tư thời gian, vật chất, tinh thần cho con em học tập. 

Đa số học sinh chưa hứng thú khi học Hình học, bởi vì các bài toán trong phân môn Hình học rất đa dạng và khá trừu tượng, mỗi bài toán có thể có nhiều cách giải khác nhau, để chứng minh được bài toán Hình học thì học sinh phải vận dụng các định lí, các tiên đề đã được học một cách linh hoạt. Thế nhưng, tất cả kiển thức cơ bản đã học hầu như các em đã bị quên ngay từ ở lớp dưới. 

2.2  Thành công, hạn chế:

        Thành công: