SKKN Tạo biểu tượng về nhân vật lịch sử trong chương trình Lịch sử lớp 8 để giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1. MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài

       Mục tiêu của bộ môn Lịch sử ở trường trung học là nhằm góp phần vào việc đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện. Trong quá trình hội nhập, môn Lịch sử, đặc biệt là lịch sử dân tộc rất cần được coi trọng để giúp thế hệ trẻ hình thành nhân cách, bản lĩnh con người và giữ gìn bản sắc dân tộc. Nhưng thực trạng việc dạy và học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay đặt ra vấn đề cần suy nghĩ. Số lượng học sinh say mê yêu thích môn Lịch sử là rất ít. Có nhiều phụ huynh và học sinh coi môn Lịch sử là môn học “phụ”. Nhận thức của các em về lịch sử là sai lệch, các em không nhớ hoặc nhớ không chính xác thời gian, đặc điểm, tính chất của các sự kiện và hiện tượng lịch sử. Kiến thức của học sinh về môn lịch sử quá kém, dư luận xã hội đang rất quan tâm vấn đề này. 

      Hiện nay môn Lịch sử không được mọi người trong xã hội nhìn nhận đúng vị trí của nó. Vấn đề này cần phải có sự chung tay góp sức của nhiều người, nhiều ngành đặc biệt là ngành giáo dục. Phần lớn các học sinh không đam mê học sử một phần là do phương pháp giảng dạy của giáo viên không thu hút, hấp dẫn đối với các em. Để các em quan tâm nhiều hơn thì người giáo viên cần linh hoạt trong cách giảng dạy, tìm ra nhiều phương pháp dạy mới không nên gập khuôn trong một cách dạy nào hết. Làm sao để đổi mới? Phương pháp nào đạt hiệu quả cao nhất? Đó là trăn trở của những người trong ngành giáo dục nói chung và đối với những thầy cô giáo như chúng tôi nói riêng, nhằm góp phần tạo ra nhiều phương pháp giảng dạy mới và đem niềm đam mê lịch sử đến các thế hệ học sinh.

     Tất cả các nước hiện nay, đặc biệt là các nước phát triển đều phải tiến hành đổi mới giáo dục, coi đổi mới giáo dục là một trong những chiến lược để phát triển đất nước của mình. Trong quá trình giao lưu và hội nhập quốc tế, vấn đề giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trở thành một yêu cầu cấp thiết. Môn Lịch sử không chỉ cho học sinh thấy được quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc, mà còn giáo dục lòng yêu nước, biết ơn tiền nhân, giáo dục hoài bão và ý chí xây dựng đất nước cho thể hệ trẻ. Làm thế nào để biến tư tưởng đổi mới đó thành thực tiễn dạy học nhằm nâng cao chât lượng bộ môn ở trường phổ thông.

     Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu tâm huyết, đã đưa ra nhiều nguyên nhân khiến tình trạng chất lượng dạy- học môn lịch sử chưa đạt hiệu quả cao. Một trong những nguyên nhân đó là giáo viên chưa để ý đến tầm quan trọng của việc khắc họa biểu tượng  nhân vật lịch sử trong bài giảng nhằm gây hứng thú cho học sinh để hình thành thái độ, tư tưởng, tình cảm của các em thông qua các nhân vật lịch sử. Nên giáo viên chưa dành một dung lượng thời gian cần thiết để khắc họa nhân vật lịch sử trong bài giảng.

      Vậy khắc họa nhân vật lịch sử là gì? Theo cách hiểu của những nhà nghiên cứu lịch sử thì khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử là “Biểu tượng về những hình ảnh nhân vật lịch sử, nó vừa mang sắc thái riêng của nhân vật vừa chứa đựng bản chất của giai cấp, tập đoàn xã hội mà nhân vật đó đại diện được phản ánh trong đầu học sinh với những nét chung nhất, điển hình nhất”

      Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Lịch sử tôi rất trăn trở về vấn đề này. Vì vậy, tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài : “ Tạo biểu tượng về nhân vật Lịch sử trong chương trình lịch sử lớp 8 để giáo dục tư tưởng tình cảm cho học sinh ” nhằm góp phần thêm về việc n©ng cao chất lượng giáo dục môn Lịch sử trong nhà trường phổ thông, tìm ra hướng đi và vị trí xứng đáng dành cho môn Sử ở các trường phổ thông hiện nay.

2. Mục đích nghiên cứu

     Phát huy tính tích cực, chủ động, óc quan sát và tạo hứng thú học tập Lịch sử cho học sinh thông qua việc khắc họa sâu sắc biểu tượng nhân vật Lịch sử

      Thông qua việc tìm hiểu tình hình học tập môn Lịch sử hiện nay giáo viên có thể đưa ra một số giải pháp nhằm tạo hứng thú cho học sinh trong khi học tập Lịch sử.

      Đề ra phương pháp tối ưu trong việc tạo biểu tượng nhân vật Lịch sử khi học phần Lịch sử Việt Nam từ 1858 – 1918.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 
4. Đối tượng nghiên cứu

      Đề tài tập trung nghiên cứu về việc tạo biểu tượng các nhân vật Lịch sử Việt Nam thời kì từ năm 1858 đến năm 1918 cho học sinh lớp 8

1. Phạm vi nghiên cứu

      + Không gian: Việc nghiên cứu thực nghiệm được triển khai tại lớp 8 của trường THCS Hoàng Giang 

     + Nội dung: Có nhiều cách để tạo biểu tượng nhân vật lịch sử như:

         ♦ Sử dụng các tác phẩm văn học, thơ ca.

         ♦ Kể những câu chuyện về các nhân vật.

         ♦ Sử dụng kênh hình có trong SGK của lớp 8 

4. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài này dựa vào chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm đường lối của Đảng làm nền tảng phương pháp luận cho nghiên cứu. Trình bày sự kiện trung thực, xem xét sự vận động của chúng trong mối liên hệ với nhau. 

Thực hiện đề tài này tôi chú trọng những phương pháp sau: thu thập tài liệu, khái quát hóa những tài liệu từ sách, báo, tạp chí…  Và tổng hợp tài liệu lại cho hoàn chỉnh. Khi đã tiến hành xong các bước trên tôi bắt đầu phân tích, so sánh và đối chiếu các tài liệu với nhau. 

1. NỘI DUNG

1.Cơ sở lí luận

     Dạy học nói chung, dạy học lịch sử ở trường phổ thông nói riêng là một quá trình. Đó là một quá trình nhận thức đặc thù song không nằm ngoài quy luật nhận thức chung của loài người.

     Lịch sử là những gì đã diễn ra, tồn tại khách quan ngoài ý muốn của con người. Nói đến lịch sử xã hội loài người là nói đến lịch sử của tất cả các quốc gia, dân tộc, cộng đồng người hoà vào sự phát triển ấy. Môn lịch sử ở trường phổ thông nhằm cung cấp khối lượng kiến thức cơ bản cho học sinh về tiến trình lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Những kiến thức ấy sẽ giúp các em hình thành thế giới quan, nhân sinh quan khoa học khi bước vào cuộc sống.

      Theo giáo sư Phan Ngọc Liên, “cũng như các môn học khác, việc học tập lịch sử cũng đòi hỏi phát triển tư duy, thông minh, sáng tạo”. Chính vì vậy quan niệm cho rằng lịch sử chẳng qua chỉ là môn học thuộc lòng không có tác dụng phát triển tư duy học sinh là hoàn toàn sai lầm. Nó góp phần thực hiện nhiệm vụ giáo dục, giáo dưỡng phát triển thông qua nội dung và đặc trưng bộ môn. Trên cơ sở tiếp xúc tài liệu, qua lời giảng cũng như đồ dùng trực quan ….học sinh thu nhận được lượng thông tin cần thiết cũng như đánh giá khoa học về nhân vật lịch sử, hiện tuợng hay quá trình lịch sử, từ đó vận dụng vào thực tế. Vậy nên bộ môn lịch sử trong trường phổ thông cũng đòi hỏi quá trình nhận thức của học sinh ở ba cấp độ: biết, hiểu và vận dụng.

Lịch sử là bộ môn hấp dẫn song cũng rất khó. Giáo viên ngoài kiến thức sâu rộng, nhiệt tình sư phạm cần phải huy động, lựa chọn cũng như xử lý về mặt phương pháp nhằm mang lại hiệu quả cao nhất của giờ học. Tạo biểu tượng nhân vật trong dạy học các khoá  trình lịch sử là một biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả bài học, góp phần thực hiện việc áp dụng quan điểm mới vào bộ môn.

2. Thực trạng vấn đề 

      Ngày nay, các nhà sử học nói chung và các nhà giáo dục lịch sử nói riêng đều nhận thấy rằng tuy cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật như một “cơn lốc” lay động nhiều lĩnh vực của đời sống nhưng vị trí, ý nghĩa của bộ môn lịch sử ở trường phổ thông không những vẫn giữ nguyên mà còn tăng lên trong việc đào tạo thế hệ trẻ cho phù hợp với yêu cầu của cuộc sống. 

     Qua thực tế khảo sát ở một số trường, chúng tôi có thế đưa ra kết luận rằng: 

     Chất lượng chưa cao trong giảng dạy lịch sử hiện nay có nhiều nguyên nhân, trong đó sự bất cập, lạc hậu về phương pháp dạy học lịch sử là một nguyên nhân chủ yếu. Những bất cập, lạc hậu ấy thể hiện cụ thể:

      Trước hết, phải thừa nhận rằng, học môn Lịch sử khó và không hấp dẫn. Ðã là lịch sử, nhất thiết phải gắn với sự kiện, nhân vật và hiểu lịch sử nhất định phải nắm vững những sự kiện, nhân vật cơ bản, quan trọng trong suốt quá trình hàng nghìn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.