SKKN Tạo hứng thú cho học sinh để nâng cao hiệu quả giờ dạy học tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn lớp 9

1. MỞ ĐẦU

1. 1. Lí do chọn đề tài

Không biết từ bao giờ tôi đã yêu nghề dạy học. Từ khi biết mơ ước, tôi luôn ước sau này lớn lên sẽ làm cô giáo dạy Văn. Suốt những năm tháng cắp sách đến trường, tôi luôn nuôi dưỡng và âm thầm ấp ủ ước mơ đó. Tôi yêu thầy cô, yêu sao những giờ học văn: vừa tha thiết, trữ tình; vừa ngọt ngào như lời ru của mẹ. Thầy cô đã thắp sáng ước mơ của tôi. Và ước nguyện ấy đã thành hiện thực. Tôi đã trở thành cô giáo dạy Văn.

Tôi yêu nghề dạy học. Yêu môn văn. Yêu mái trường. Yêu những ánh mắt trẻ thơ hồn nhiên, vô tư, trong sáng. Vì vậy tôi dành hết tâm huyết, niềm đam mê cho nghề dạy học. Người giáo viên phải vừa hồng, vừa chuyên, phải luôn vững vàng về kiến thức, sâu về chuyên môn, sáng về tâm đức, là những kĩ sư tâm hồn. Ý thức rõ vai trò, trách nhiệm của nghề mình gắn bó, tôi luôn chủ động nghiên cứu, trau dồi đổi mới phương pháp dạy học đáp ứng mục tiêu, yêu cầu giáo dục của đất nước.

Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học; phải phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho người học.

Cùng với mối quan tâm chung về chất lượng giáo dục, lâu nay dư luận đang rất quan tâm đến vấn đề dạy học văn trong nhà trường phổ thông. Ai cũng muốn giờ dạy văn phải hấp dẫn cuốn hút học sinh hơn và hiệu quả hơn. Mục tiêu giáo dục xác định: giảm căng thẳng, khơi dậy hứng thú học tập, khả năng hoạt động sáng tạo tích cực của học sinh.

Xuất phát từ lý do trên, tôi đã trăn trở làm thế nào khơi dậy niềm đam mê, thích thú trong những giờ học văn của học sinh. Tôi chọn đề tài: “Tạo hứng thú cho học sinh để nâng cao hiệu quả giờ dạy học tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn lớp 9”.    

1.2. Mục đích nghiên cứu 

Vận dụng lý luận về tiếp nhận và cảm thụ tác phẩm văn chương, về đặc 
trưng thi pháp thể loại thơ trữ tình, đề xuất các phương pháp cụ thể của việc dạy 
thơ trữ tình lớp 9 theo đặc trưng thể loại nhằm nâng cao chất lượng dạy học tác 
phẩm văn học, góp phần khẳng định ưu điểm và tính khả thi của hướng dạy tác 
phẩm theo đặc trưng thể loại. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Khơi dậy hứng thú học tập trong các giờ học tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam trong chương trình Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 cho học sinh trường THCS Lý Thường Kiệt, huyện Hà Trung bằng những giải pháp, biện pháp phù hợp với đặc điểm tình hình và tâm lí lứa tuổi của đối tượng học sinh lớp 9.

1.4. Phương pháp nghiên cứu 

Để giải quyết những vấn đề đặt ra trong SKKN, tôi sử dụng một số 
phương pháp nghiên cứu sau đây:

– Phương pháp phân tích, tổng hợp các tài liệu và các vấn đề có liên quan.

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tham khảo các tài liệu, giáo trình có nội dung liên quan. 

– Phương pháp khảo sát, thực nghiệm, thống kê, phân tích, xử lý số liệu. 

– Phương pháp thực nghiệm sư phạm… 

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận 

Những biến chuyển về kinh tế, sự mở rộng giao lưu và hội nhập quốc tế, 
sự bùng nổ của công nghệ thông tin… đã thổi vào đời sống hiện đại nhiều đổi 
thay mạnh mẽ trong cả đời sống vật chất và đời sống tinh thần. 

Đi kèm với đó, các giá trị sống, quan niệm sống của con người hiện đại nói chung và giới trẻ nói riêng cũng có nhiều đổi thay, những mối quan hệ giữa 
người với người cũng trở nên đa chiều, phức tạp hơn.

Thực tế đó đòi hỏi con người hiện đại không thể chỉ sống thuần nhất, giản đơn mà cần có kĩ năng để ứng phó với nhiều tình huống đa chiều. Như vậy, để có thể sống, học tập, làm việc và vươn tới thành công trong xã hội hiện đại, con người không chỉ cần có kĩ năng để tồn tại mà còn cần những kĩ năng để đáp ứng linh hoạt những đòi hỏi từ sự phức hợp của môi trường sống. Có lẽ bởi vậy, kĩ năng sống dường như đã trở thành một phần thiết yếu đối với mỗi cá nhân, trở thành một “tiêu chuẩn” mà con người hiện đại cần vươn tới. 

Đáp ứng những yêu cầu của thời đại, phương pháp dạy học tích cực, phát huy tính chủ động sáng tạo của ngừi học đã trở thành đích đến của mỗi nền giáo dục. Việc dạy học Ngữ Văn nói chung và dạy học thơ trữ tình hiện đại Việt 
Nam cấp THCS nói riêng cũng không nằm ngoài quy luật chung đó. Văn 
chương vốn là “tấm gương phản chiếu cuộc sống”. Mỗi cung bậc cảm xúc, mỗi 
mảnh tâm tư, mỗi số phận của cuộc sống được lọc qua nhãn quan của nhà văn để bước vào tác phẩm đều đã trở thành những giá trị phổ quát mà dường như mỗi người nhìn vào đều thấy mình trong đó. Bởi đặc điểm ấy mà có thể coi Ngữ Văn là một trong những môn học gần với đời sống nhất trong các môn học trong nhà trường phổ thông. Và cũng bởi đặc điểm ấy, sẽ không quá khó khăn để giáo viên tìm được sợi dây kết nối giữa văn và đời, để tìm thấy sự tương liên trong dạy học văn và việc hình thành kĩ năng sống cho học sinh. 

“Văn học là nhân học” (M. Gorki), là khoa học về con người và có khả 
năng kì diệu trong việc giáo dục con người. Chân lí này đã được khẳng định từ 
lâu. Ở các nước phát triển trên thế giới, việc dạy học văn gắn liền với giáo dục kĩ năng sống đã được tận dụng triệt để và phát huy hiệu quả. Văn chương xích gần hơn với cuộc đời và dường như đã thực sự thực hiện được sứ mệnh cao cả của nó. Nhưng ở nước ta, có một thực tế ta phải thừa nhận rằng, bộ môn Ngữ Văn trong trường phổ thông chưa thực sự tạo được hứng thú nơi người học. Báo chí, truyền hình đã không ít lần đề cập đến vấn đề: học sinh học văn như một sự ép buộc, học thụ động, không có niềm say mê, tìm tòi… Một trong những nguyên nhân cơ bản của tình trạng trên là do người học chưa tìm được sợi dây kết nối giữa văn và đời. Kiến thức xa xôi, học không biết để làm gì thì chắc chắn sẽ không thể có hứng thú! 

Trong quá trình giảng dạy Ngữ Văn cấp THCS, tôi nhận thấy thơ 
trữ tình, đặc biệt là thơ trữ tình hiện đại Việt Nam chiếm dung lượng lớn trong 
chương trình. Điều này thể hiện tầm quan trọng và vị thế của thơ trữ tình hiện 
đại Việt Nam trong nền giáo dục nước nhà. Những bài thơ được tuyển chọn vào 
chương trình hầu hết là những tác phẩm hay, có giá trị về nội dung, nghệ thuật, 
có tác dụng bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm góp phần hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Nhưng nhìn vào thực tế giảng dạy Ngữ Văn nói chung và giảng dạy thơ trữ tình hiện đại Việt Nam nói riêng, có thể nhận thấy chúng ta chưa khai thác hết tiềm năng của thơ trữ tình hiện đại Việt Nam trong việc khơi dậy niềm đam mê cho các em. 

Như vậy, việc tạo được tâm thế và hứng thú học tập cho học sinh trong dạy học nói chung và trong dạy học thơ trữ tình hiện đại Việt Nam nói riêng ở 
nhà trường THCS là vô cùng cần thiết. Điều đó đòi hỏi người giáo viên phải 
luôn có ý thức gắn việc dạy văn với dạy người, luôn trăn trở, tìm tòi để tích hợp 
một cách khéo léo và có hiệu quả cho học sinh qua mỗi tác phẩm văn chương. Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, tôi lựa chọn đề tài: “Tạo hứng thú cho học sinh để nâng cao hiệu quả dạy học thơ trữ tình hiện đại Việt Nam ở lớp 9 trường trung học cơ sở” với mong muốn tìm ra một số biện pháp