SKKN Tạo hứng thú học tập cho học sinh thông qua hoạt động khởi động trong chuyênđề Địa lí tự nhiên 12 ở trường THPT Nam Yên Thành

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do chọn đề tài.

Trong bất cứ công việc gì, môi trường nào, chỉ cần con người có hứng thú, có đam mê thì nhất định sẽ thành công. Môi trường giáo dục cũng vậy, nếu học sinh có hứng thú học tập thì hiệu quả sẽ cao, kết quả học tập sẽ tốt.

Hứng thú học tập được xem là “gia vị” làm cho bài học dễ tiếp thu hơn, giúp cho học sinh tích cực hoạt động, tích cực tương tác; giúp cho bài dạy cuốn hút hơn, tránh hiện tượng truyền thụ một chiều. Điều đó đồng nghĩa với việc giúp giáo viên thay đổi phương pháp dạy học (PPDH) theo hướng tích cực, đổi mới; nhằm thực hiện được yêu cầu của Nghị quyết hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ hai khóa VIII: “Đổi mới mục tiêu, nội dung, PPDH ở tất cả các cấp học, bậc học nhằm phục vụ cho công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước” và nghị quyết của kỳ họp thứ VIII, Quốc hội khóa X về đổi mới chương trình phổ thông, dạy học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm, thông qua đó giúp người học tự lực khám phá những điều mình chưa rõ, tiếp cận với tri thức bằng tâm thế hứng khởi, tự tin làm chủ.

Nhưng làm thế nào để tạo được hứng thú học tập cho học sinh? Trong khi học sinh đã quen với truyền thụ một chiều, thầy đọc trò chép gây nhàm chán. Tôi thấy nhiều tiết học, giáo viên vào lớp, ổn định, hỏi bài cũ, vào bài mới một cách qua loa, gây cảm giác “chán ăn” cho học sinh ngày từ đầu. Một số tiết học liền kề với tiết Thể dục, học sinh đã thấm mệt, nên việc tiếp thu ở tiết học tiếp theo sẽ rất hạn chế nếu giáo viên không tạo được hứng thú học tập ngay từ đầu.

Vì vậy, hoạt động khởi động (HĐKĐ) đóng vai trò quan trọng trong việc tạo hứng thú học tập cho học sinh. Hoạt động khởi động là một trong bốn hoạt động của một bài học, được xem là cầu nối, là cánh cửa để giúp học sinh tìm hiểu bài mới thuận lợi hơn. Nếu tổ chức tốt hoạt động này sẽ tạo ra tâm lí hưng phấn, tự nhiên để lôi kéo học sinh vào giờ học. Hơn nữa, nếu càng đa dạng thì sẽ luôn tạo nên những bất ngờ thú vị cho học sinh. Vì thế, người học sẽ không còn cảm giác mệt mỏi, nhàm chán, nặng nề, lo lắng như khi giáo viên kiểm tra bài cũ. Các em sẽ được thoải mái tham gia vào hoạt động học tập mà không hề hay biết. Giờ học cũng bớt căng thẳng khô khan. Nhưng trong quá trình dạy học, đa phần giáo viên vẫn chưa thật sự chú trọng đến hoạt động này, làm cho bài học thiếu đi chất “xúc tác” ban đầu.

Vậy tại sao hoạt động khởi động lại chưa được chú trọng? Theo tôi, có thể là:                      – Giáo viên ngại đổi mới, chưa thực sự sáng tạo trong dạy học, chưa tìm tòi đầu tư để thay đổi các hình thức khởi động nên khởi động còn đơn điệu, chưa thu hút. Trong giáo án, nhiều giáo viên đã soạn đầy đủ 4 bước theo công văn 5512, nhưng khi dạy thực tế thì lại chỉ chú trọng vào hoạt động hình thành kiến thức.

• Đa phần giáo viên coi đó là hoạt động phụ, chưa nắm được ý nghĩa, tác dụng của hoạt động này.
• Đa số học sinh còn chưa thực sự quan tâm đến môn học, còn xem môn Địa lí là môn phụ mặc dù Địa lí 12 nằm trong nhóm các môn thi tốt nghiệp dành cho Ban khoa học xã hội.

Vậy làm thế nào để các em thêm yêu môn Địa lí, thêm động lực để học tốt môn Địa lí nói chung và Địa lí 12 nói riêng, tôi xin mạnh dạn đưa ra đề tài: “Tạo hứng thú học tập cho học sinh thông qua hoạt động khởi động trong chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 ở trường THPT Nam Yên Thành”.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu.
   1. Mục tiêu.

• Giúp cho giáo viên thấy được vai trò của hoạt động khởi động trong dạy học; Từ đó, thay đổi cách dạy vì sự tiến bộ của người học để nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí 12. Đồng thời góp phần đổi mới PPDH, tiếp cận nhanh với việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018.
• Giúp giáo viên nắm vững được yêu cầu của hoạt động khởi động và vận dụng linh hoạt, có hiệu quả các hình thức khởi động trong dạy học.
• HĐKĐ là nhằm tạo hứng thú học tập cho HS, đồng thời thông qua nội dung khởi động, GV biết những gì mà HS đã làm được so với mục tiêu, yêu cầu của bài học, của chương trình và những gì các em chưa làm được để điều chỉnh hoạt động dạy và học. Từ đó, đưa ra những khuyến nghị để học sinh có thể làm tốt hơn những gì mình đã làm, góp phần nâng cao kết quả học tập cho học sinh.
• Đa dạng hóa các hình thức khởi động nhằm tạo ra hứng thú trong học tập môn Địa lí, góp phần phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học.

1. Nhiệm vụ nghiên cứu.

• Nghiên cứu lí luận về hứng thú trong học tập, ý nghĩa của hứng thú học tập trong dạy học.
• Chỉ ra được vai trò, những yêu cầu của HĐKĐ trong dạy học Địa lí.
• Xác định được mục tiêu khởi động, kĩ thuật cơ bản khi xây dựng HĐKĐ trong dạy học Địa lí 12.
• Đề xuất một số hình thức tổ chức hoạt động khởi động và vận dụng vào chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 để phát huy tính tích cực của học sinh, tạo tâm lí sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập một cách chủ động và sáng tạo.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.
   1. Đối tượng nghiên cứu

• Đề tài nghiên cứu về: Hoạt động khởi động trong các bài dạy thuộc chuyên đề Địa lí tự nhiên lớp 12.
• Học sinh các lớp 12 trường THPT Nam Yên Thành, Yên Thành. b. Phạm vi nghiên cứu
• Phạm vi không gian: Một số trường THPT trên địa bàn Yên Thành, tỉnh Nghệ An.
• Phạm vi thời gian: Nghiên cứu được thực hiện từ năm học 2021 – 2022 đến năm học 2022-2023.
• Phạm vi nội dung: Tạo hứng thú học tập cho học sinh thông qua hoạt động khởi động trong chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 ở trường THPT Nam Yên Thành.

4. Giả thuyết khoa học.

Nếu các giải pháp đưa ra trong đề tài được áp dụng linh hoạt, thường xuyên thì sẽ góp phần rất lớn trong việc tạo hứng thú học tập cho học sinh, hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh. Đồng thời, nếu các giải pháp áp dụng rộng rãi trong các môn học khác, ở các trường học khác sẽ góp phần nâng cao chất lượng đại trà, đảm bảo được mục tiêu giáo dục.

5. Phương pháp nghiên cứu.
6. Phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu, thông tin.

Tiến hành thu thập tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau: Sách báo chuyên ngành, tài liệu nghiên cứu khoa học và luận văn tốt nghiệp có liên quan, tài liệu tập huấn chuyên môn…để xem xét đối tượng được nghiên cứu trong một hệ thống hoàn chỉnh, từ đó xác định những nội dung cần thiết của đối tượng nghiên cứu.

1. Phương pháp điều tra, khảo sát.

Phương pháp này được sử dụng để điều tra, thu thập thông tin về thực trạng tổ chức hoạt động khởi động trong dạy học Địa lí hiện nay. Từ cơ sở đó rút ra những kết luận về tình hình dạy học Địa lí ở trường THPT và đề xuất một số giải pháp.

1. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

Thực nghiệm sư phạm là phương pháp quan trọng để kiểm định các giả thuyết khoa học và tính khả thi của đề tài. Tôi đã tiến hành thực nghiệm và dạy đối chứng ở một số trường THPT để kiểm chứng hiệu quả của các biện pháp được lựa chọn.

1. Các phương pháp khác có liên quan.

Thông qua kinh nghiệm giảng dạy môn Địa lí cấp THPT trong nhiều năm.

Phương pháp quan sát: qua các tiết dự giờ thao giảng, nghiên cứu bài học, trao đổi rút kinh nghiệm trong giảng dạy Địa lí.

Phương pháp nghiên cứu các tài liệu về dạy học Địa lí: sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, sách chuẩn kiến thức kĩ năng Địa lí THPT…

6. Tính mới của đề tài.

Do đặc điểm học sinh trường tôi với điểm đầu vào thấp, hứng thú học tập chưa cao, việc vận dụng các PPDH theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực cho HS còn gặp nhiều khó khăn; vì vậy, tôi muốn làm mới HĐKĐ thông qua các hình thức tổ chức khởi động tiết học nhằm tạo hứng thú học tập cho HS.