SKKN Tích hợp kiến thức bảo vệ môi trường trong dạy học Sinh học 9

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Xuất phát từ tình hình thực tế hiện nay tình trạng ô nhiễm môi trường ngày một gia tăng, hiện tượng khai thác tài nguyên sinh vật ngày càng bừa bãi, nạn phá rừng đang còn xảy ra ở một số nơi,…

Bộ môn sinh học 9 là môn học giúp học sinh có những hiểu biết khoa học về thế giới sống, về mối quan hệ giữa con người với môi trường, có tác dụng tích cực trong việc giáo dục thế giới quan, nhân sinh quan nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống, vì vậy môn sinh học 9 có khả năng tích hợp rất nhiều nội dung trong dạy học, trong đó việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề quan trọng trong hoạt động dạy học.

Hiện nay như chúng ta đã biết môi trường đang bị huỷ hoại nghiêm trọng, gây nên sự mất cân bằng sinh thái, sự cạn kiệt các nguồn tài nguyên ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống. Một trong những nguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng trên là do tiến trình công nghiệp hoá, sự yếu kém về khoa học xử lý chất thải, sự thiếu ý thức, thiếu hiểu biết của con người.

Giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề cấp bách có tính toàn cầu và là vấn đề có tính khoa học, tính xã hội sâu sắc. Đặc biệt vấn đề này rất cần thiết cho các em học sinh – những chủ nhân tương lai của đất nước. Làm thế nào để hình thành cho các em ý thức bảo vệ môi trường và thói quen sống vì một môi trường xanh – sạch – đẹp.

Ngày nay vấn đề ô nhiễm môi trường, phá vỡ cân bằng sinh thái đã là vấn đề quan tâm chung của nhân loại. Vì vậy, người ta coi vấn đề bảo vệ môi trường là một trong các “vấn đề toàn cầu”.

Nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường đã được xác định chủ yếu là do các hoạt động của con người như: Chặt phá rừng, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vận tải, sinh hoạt, dân số tăng nhanh, do các phong tục tập quán của người dân như đốt nương làm rẫy, canh tác, việc săn bắt động vật hoang dã, tình trạng khai thác tài nguyên khoáng sản bừa bãi… đã ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống trên Trái Đất gây mất cân bằng sinh thái, tài nguyên thiên nhiên ngày một cạn kiệt, ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên trầm trọng đe doạ chất lượng cuộc sống, sức khoẻ của con người; khí hậu toàn cầu đang thay đổi, hạn hán, lũ lụt, lỗ thủng tầng ôzôn, mất cân bằng sinh thái, làm tan băng, … ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của xã hội.

Là giáo viên, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho các em học sinh. Những chủ nhân tương lai của đất nước qua các tiết dạy là một yêu cầu không thể thiếu trong quá trình dạy học. Vậy phải giáo dục như thế nào mới có hệ thống và hiệu quả. Tôi xin chọn sáng kiến kinh nghiệm: “Tích hợp kiến thức bảo vệ môi trường trong dạy học sinh học 9 ” nhằm giúp quá trình dạy học tốt hơn.

1.2. Mục đích nghiên cứu

– Nhằm định hướng cho HS hiểu và ý thức được một số vấn đề về môi trường đang được quan tâm hiện nay, có liên quan trực tiếp tới quá trình dạy và học môn Sinh học ở trường THCS Chu Văn An.

– Giúp mỗi học sinh cần phải nhận thức rõ những hành động cụ thể của mình trong việc phòng chống ô nhiễm môi trường như: trồng thêm cây xanh, hạn chế dùng túi nilon, đừng liệng chai nhựa ra môi trường, không xả rác bừa bãi,…

– Giúp học sinh ham mê, yêu thích bộ môn sinh học.

– Tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường, cải thiện và xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp.

– Đối với giáo viên: đẩy mạnh công tác “giáo dục môi trường”, lồng ghép giáo dục môi trường một cách thuận lợi và thường xuyên.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

– Áp dụng cho các bài ở môn sinh học 9 đặc biệt là phần II: Sinh vật và môi trường sinh học 9 Trường THCS Chu Văn An

–  Đối tượng: học sinh trong giảng dạy và học tập môn sinh học 9 ở trường THCS Chu Văn An

1.4. Phương pháp nghiên cứu

Trong qúa trình thực hiện sáng kiến kinh nghiệm bản thân tôi đã sử dụng và kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

– Phương pháp trực quan

– Phương pháp tham quan, điều tra, khảo sát, nghiên cứu thực địa.

– Phương pháp thí nghiệm.

– Phương pháp khai thác kinh nghiệm thực tế để giáo dục.

– Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề.

– Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm của học sinh.

– Phương pháp hoạt động thực tiễn.

1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm

– Giúp cho HS hiểu và ý thức được vấn về đề môi trường mang tính chất toàn cầu và hiện nay được toàn thế giới quan tâm. Vấn đề đó có liên quan trực tiếp tới quá trình học tập môn Sinh học nói chung và môn Sinh học 9 nói riêng

– Làm rõ được vai trò của môi trường đối với nhân loại nói chung và với cuộc sống của người dân địa phương nói riêng.

– Nêu lên các giải pháp bảo vệ môi trường, phát triển rừng nhìn từ góc độ Sinh học (Bảo vệ hệ sinh thái, bảo vệ Tài nguyên thiên nhiên, chống xói mòn đất, hạn chế hiệu ứng nhà kính…). Bảo vệ nguồn nước, bảo vệ nguồn tài nguyên đất, bầu không khí….Tuyên truyền bảo vệ môi trường, giữ vệ sinh môi trường nơi ở, nơi làm việc, học tập…

– Giáo dục các em thành các tuyên truyền viên trong công tác bảo vệ môi trường.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

Sinh học là một bộ môn khoa học thực nghiệm được gắn liền với đời sống. Để thực hiện có hiệu quả việc tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trường, giáo viên cần xác định :

– Mục tiêu tích hợp.

– Nguyên tắc tích hợp.

– Nội dung, phương pháp, hình thức tích hợp.

– Địa chỉ tích hợp.

 Tuy nhiên dù tích hợp nội dung nào trong giảng dạy người giáo viên cũng phải thực hiện nghiêm túc kiến thức cơ bản của môn học biết cách liên hệ và gắn liền giữa lí thuyết và thực tiễn, các nội dung tích hợp đưa ra phải ngắn gọn, xúc tích mang tính chất thực tế không kéo dài thời gian trên lớp và làm nặng nề giờ học.

Đối với bài học mà toàn bộ nội dung có liên quan đến môi trường, ví dụ chương III và chương IV phần sinh vật và môi trường trong chương trình sinh học lớp 9. Đòi hỏi giáo viên và học sinh đều phải cập nhật thông tin thường xuyên thì nội dung bài học mới trở nên phong phú. Có nghĩa là giáo viên và học sinh cùng nhau tìm hiểu và nghiên cứu về môi trường

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

1. Về phía giáo viên

– Do chương trình sinh học 9 có nhiều bài kiến thức còn dài nên đôi lúc giáo viên chưa có nhiều thời gian để giáo dục cho học sinh về ý thức bảo vệ môi trường. 

– Hiện nay một số giáo viên bỏ qua phần liên hệ thực tế  là do một trong các lý do sau:

+ Không căn chuẩn thời gian các phần

+ Phần liên hệ được coi là phần phụ.