SKKN Tích hợp kiến thức liên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học tác phẩm học tác phẩm văn học hiện đại lớp cho học sinh lớp 9

1. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đổi mới phương pháp giáo dục, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện tư duy sáng tạo và tích cực để học sinh chủ động nắm bắt kiến thức được coi là nhiệm vụ trọng tâm của công tác giáo dục. Muốn thực hiện được nhiệm vụ này, trước hết, mỗi giáo viên phải tạo được hứng thú cho học sinh để các em say mê, hứng thú và sau đó là tự giác học tập.

         Tuy nhiên, thực tế những năm gần đây cho thấy học sinh ở tất cả các trường học nói chung đều có phần không thích học bộ môn Ngữ văn, nhất là các em học sinh khối lớp 9. Qua tìm hiểu, tôi nhận thấy rằng, các em không thích một phần do xu hướng cho rằng môn Ngữ văn không có tính ứng dụng cao như các môn Toán, Lí, Hóa. Nhưng nguyên nhân cơ bản là các tiết học Ngữ văn còn đơn điệu, tuy đã có sự đổi mới nhưng chưa thoát ra khỏi tính lí thuyết khô khan, thiếu tính thực tế. Các tiết học chưa có sự mở rộng phạm vi kiến thức ở nhiều lĩnh vực. Chính vì thế, khi học  môn Ngữ văn, các em thường chỉ tiếp cận kiến thức độc lập của riêng môn Ngữ văn mà chưa có sự liên hệ với các môn khác. Đó cũng là nguyên nhân mà các em chưa hứng thú với môn học dẫn đến nắm kiến thức chưa chắc, chưa sâu, chưa áp dụng được kiến thức đã học vào cuộc sống. 
          Qua thực tế giảng dạy, tôi thấy việc vận dụng quan điểm tích hợp vào dạy học Ngữ văn ở trường THCS chẳng những dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập trong các phân môn Văn học, Tiếng Việt, Làm văn cũng như các bộ phận tri thức khác như hiểu biết lịch sử xã hội, văn hoá nghệ thuật… mà còn xuất phát từ đòi hỏi thực tế là cần phải khắc phục, xoá bỏ lối dạy học theo kiểu khép kín, tách biệt thế giới nhà trường và thế giới cuộc sống cô lập giữa những kiến thức và kĩ năng vốn có liên hệ, bổ sung cho nhau, tách rời kiến thức với các tình huống có ý nghĩa, những tình huống cụ thể mà  học sinh sẽ gặp sau này. Nói khác đi, đó là lối dạy học khép kín trong nội bộ phân môn, biệt lập các bộ phận Văn học, Tiếng Việt,  Làm văn và các môn học khác. Vận dụng quan điểm tích hợp trong dạy học Ngữ văn chính là cách thức để khắc phục, hạn chế lối dạy học độc lập từng môn học, nhằm nâng cao năng lực sử dụng những kiến thức và kĩ năng mà HS lĩnh hội được, bảo đảm cho mỗi  học sinh khả năng huy động có hiệu quả  những kiến thức và kĩ năng của mình để giải quyết những tình huống có ‎ ý  ‎nghĩa, cũng có khi là một tình huống khó khăn, bất ngờ, một tình huống chưa từng gặp…Mặt khác, tránh được những nội dung, kiến thức và kĩ năng trùng lặp đồng  thời lĩnh hội những nội dung, tri thức và năng lực mà mỗi môn học hay phân môn riêng rẽ không có được. 

         Tích hợp liên môn là phương pháp dạy học tích cực, góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng  môn Ngữ văn nói riêng và các phân môn khác nói chung. Đó chính là lí do tôi chọn đề tài Tích hợp kiến thức liên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học tác phẩm học tác phẩm văn học hiện đại lớp cho học sinh lớp 9 trường THCS Đông Hòa- Đông Sơn – Thanh Hóa

1. Mục đích nghiên cứu

– Nghiên cứu về đề tài này tôi muốn cùng đồng nghiệp nhận thấy được rõ 

vai trò của việc tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học Ngữ văn lớp 9. 
        – Tạo không khí hứng thú, phấn khích cho học sinh THCS – lứa tuổi hiếu động thích khám phá, tìm tòi và thể hiện, khiến cho các tiết học không bị đơn điệu, nhàm chán mà trong một tiết học, các em có thể củng cố được nhiều kiến thức ở các bộ môn khác nhau.

        – Tìm hiểu một số bài dạy có thể tích hợp được kiến thức của nhiều môn học. 
      – Rèn luyện tư duy suy luận nhanh nhạy, kĩ năng liên hệ, tổng hợp, đánh giá, nhận xét, so sánh, đối chiếu … và nhiều kĩ năng khác cho học sinh. 

III. Đối tượng  nghiên cứu

       – Tập trung đi sâu tìm hiểu các ý nghĩa, tầm quan trọng và cách tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học các tác phẩm văn học hiện đại Việt Nam thuộc chương trình Ngữ văn cho học sinh lớp 9 trường THCS Đông Hòa, Đông Sơn, Thanh Hóa. 

1. Phương pháp nghiên cứu

  Để đạt được mục đích và nhiệm vụ đặt ra, tôi đã sử dụng các phương pháp cơ bản sau: 

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí‎ thuyết. Tìm hiểu, nghiên cứu tài liệu đã có về tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học; đặc thù của bộ môn Ngữ văn 9, trọng tâm là các văn bản hiện đại Việt Nam của chương trình Ngữ văn 9.

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin: Bản thân tôi đã tiến hành trắc nghiệm hứng thú của học sinh đối với việc học môn Ngữ văn  và tích hợp kiến thức liên môn trong giờ học. Trong số em học sinh được phỏng vấn và trả lời phiếu trắc nghiệm khách quan, tôi nhận thấy trên 70% số đối tượng  tham gia khảo sát đều cho rằng không thích học môn Ngữ văn do mệt mỏi, đơn điệu, phải ghi chép nhiều. Và 100% các em rất hứng thú với việc tích hợp kiến thức liên môn trong giờ học Ngữ văn.

– Phương pháp đối chiếu, so sánh, tổng kết kinh nghiệm.

1. NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận

Tích hợp là một trong những xu thế dạy học hiện đại hiện đang được quan tâm nghiên cứu và áp dụng vào nhà trường ở nhiều nước trên thế giới. Ở nước ta, từ thập niên 90 của thế kỷ XX trở lại đây, vấn đề xây dựng môn học tích hợp với những mức độ khác nhau mới thực sự được tập trung nghiên cứu, thử nghiệm và áp dụng vào nhà trường phổ thông, chủ yếu ở bậc Tiểu học và cấp THCS nhưng chỉ ở mức thử nghiệm. Chúng ta đều thấy rằng, tinh thần giảng dạy tích hợp chỉ mới được thực hiện ở những mức độ thấp như liên hệ, phối hợp các kiến thức, kĩ năng thuộc các môn học hay phân môn khác nhau để giải quyết một vấn đề giảng dạy. 

Hiện nay, xu hướng tích hợp vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm  và áp dụng vào đổi mới chương trình cho học sinh các cấp từ Tiểu học, THCS đến THPT. Giữa môn Ngữ văn và các môn học khác có liên quan rất mật thiết chặt chẽ. Kiến thức của các môn có thể bổ sung, hỗ trợ cho nhau giúp cho kiến thức của bài Ngữ văn được mở rộng, phong phú và sinh động hơn. 
Chính vì vậy, nhiệm vụ của chúng ta là phải tiếp cận, nghiên cứu và vận dụng 
nguyên tắc tích hợp vào dạy học Ngữ văn nhằm hình thành và phát triển năng lực cho HS một cách có hiệu quả hơn, góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục. 

         Dạy học tích hợp có nghĩa là đưa những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học các môn học như: tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng  năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông… 
        Còn tích hợp liên môn là phải xác định các nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học để dạy, tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau. 

1. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng SKKN

Qua nhiều năm giảng dạy tôi nhận thấy phương pháp giảng dạy truyền thống giữa các phân môn chưa có sự liên kết chặt chẽ với nhau tách rời từng phương diện kiến thức, học sinh hoạt động chưa tích cực, hiệu quả đem lại cũng chưa cao. Cụ thể qua khảo sát thực tế cho thấy: