SKKN Ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1- Lí do chọn đề tài 

Trong thời đại số hiện nay, việc đưa khoa học kĩ thuật, công nghệ các phương tiện truyền thông hiện đại trở nên phổ biến trong rất nhiều lĩnh vực của đời sống, trong đó có giáo dục. Việc sử dụng kết hợp, hỗ trợ của máy chiếu, thiết bị nghiên cứu và các ứng dụng, phần mềm (như PowerPoint, Kahoot, Menti)… đang góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy học. Do vậy, ứng dụng công nghệ trong dạy học đã và đang là vấn đề quan tâm, thực nghiệm, thực hiện của rất nhiều quốc gia trên thế giới và là một xu thế tất yếu. Tuy nhiên, với lượng thông tin quá lớn yêu cầu học sinh cần ghi nhớ, vận dụng trong các môn học như hiện nay, rõ ràng việc cần có những phương tiện dạy học mới nhằm đơn giản hóa cách thức thể hiện thông tin để hỗ trợ đắc lực cho việc tiếp nhận của người học là một yêu cầu cấp thiết và infographic là một giải pháp hợp lý cho yêu cầu đó.  

Infographic có đặc điểm nổi bật là khả năng tổng hợp, khái quát hóa, tính thẩm mĩ, tính sáng tạo cao. Nên infographic có thể trở thành một công cụ, một phương tiện và một giải pháp mới, góp phần nâng cao hứng thú và hiệu quả học tập bộ môn. Những trang infographic ngắn gọn về nội dung, màu sắc và hình ảnh bắt mắt sẽ thu hút học sinh và hỗ trợ học sinh tốt hơn trong quá trình học môn Địa lí. Mặc dù có nhiều ưu thế nổi trội trong việc truyền tải thông tin, có tiềm năng trong việc cải thiện hứng thú học tập của học sinh nhưng trên thực tế, nghiên cứu và ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí vẫn còn là một vấn đề mới mẻ, chưa được khai thác hiệu quả. Đây là cơ sở để giáo viên có thể sử dụng infographic trong dạy học để tối ưu hóa về mặt thời gian và gây hứng thú với người học. 

Chương trình Địa lí THPT gắn liền với những kiến thức về tự nhiên, dân cư xã hội, các ngành kinh tế của thế giới, của các nước và Việt Nam. Hiểu biết về Địa lí THPT có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giúp học sinh hiểu biết về tự nhiên, dân cư xã hội kinh tế của thế giới, các nước cũng như Việt Nam. Phần Địa lí THPT có một lượng kiến thức lớn và nhiều phần nội dung rất hấp dẫn nhưng thời gian trên lớp bị hạn chế. Việc sử dụng infographic trong dạy học Địa lí là một giải pháp hiệu quả khắc phục được hạn chế về thời gian, tiết học trở nên hấp dẫn, sinh động hơn, học sinh chú ý nhiều hơn đến bài học, học sinh nhớ nhanh, nhớ lâu và tổng hợp được kiến thức tốt, giảm bớt đi căng thẳng, buồn chán mà vẫn đạt được mục tiêu học tập đề ra. 

Xuất phát từ thực tế trên cùng với điều kiện nghiên cứu của bản thân, tôi chọn đề tài “Ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng ” để làm đề tài nghiên cứu của mình.  

2. Mục đích nghiên cứu. 

Trên cơ sở tìm hiểu bản chất, khẳng định vai trò của infographic. Đề tài đi sâu vào vận dụng một số biện pháp sử dụng có hiệu quả infographic trong dạy học Địa lí ở trường phổ thông. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh, hình thành và phát triển một số phẩm chất và năng lực nói chung cho học sinh trong quá trình dạy học. 

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

3 1. Khách thể nghiên cứu 

Khách thể nghiên cứu: toàn bộ quá trình dạy học Địa lí  

3.2. Đối tựợng nghiên cứu  

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quá trình tổ chức các hoạt động dạy học có sử dụng infographic cho học sinh trong dạy học Địa lí trường THPT Huỳnh Thúc Kháng Nghệ An. 

• Nhiệm vụ nghiên cứu. 

Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí.  

Nghiên cứu về thực trạng dạy học bộ môn địa lí ở trường phổ thông và sử dụng infographic trong dạy học Địa lí THPT ở trường Huỳnh Thúc Kháng. 

• Phạm vi nghiên cứu. 

– Về nội dung: Sử dụng infographic trong dạy học một số bài Địa lí 10 và 12 – Về không gian, thời gian: 

 + Không gian thực nghiệm: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng. 

 + Thời gian: Từ năm học 2021-2022 và năm học 2022-2023. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp thu thập, nghiên cứu tài liệu: Nguồn tài liệu được sử dụng có thể gồm các dạng: các văn bản Nghị định, Nghị quyết; các tài liệu tập huấn chuyên môn của Bộ giáo dục và đào tạo; các tài liệu, sách báo chuyên ngành của các tác giả, một số trang báo điện tử về giáo dục, sử dụng infograpphic trong dạy học, sách giáo khoa Địa lí 10,12…nhằm thu thập thông tin, số liệu liên quan phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. 
• Phương pháp phát phiếu điều tra, khảo sát: Tiến hành các cuộc nói chuyện dưới dạng hỏi – đáp trực tiếp và lấy phiếu thăm dò giáo viên và học sinh lớp 10 và 12 về hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ thông tin qua môn Địa lí để xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng sử dụng infograpphic nhằm phát huy năng lực công nghệ cho học sinh thông qua chương trình Địa lí lớp 10, 12. Đây là một cơ sở quan trọng để có thể rút ra kết luận về tính hiệu quả của đề tài nghiên cứu. 
• Phương pháp quan sát: Trong quá trình thực hiện đề tài, giáo viên trực tiếp quan sát quá trình học sinh học tập tại lớp, trong giờ kiểm tra để tìm hiểu thái độ, hứng thú, tính tích cực học tập, kĩ năng làm bài, kĩ năng giải quyết vấn đề của học sinh để từ đó rút ra được ưu khuyết điểm mà phương pháp mình đang áp dụng, trên cơ sở đó điều chỉnh để đạt được kết quả như đề tài mong muốn. 
• Phương pháp chuyên gia: Việc xây dựng thiết kế infograpphic, làm phiếu khảo sát điều tra học sinh, giáo viên và phương pháp dạy bằng infograpphic tác giả đã tham khảo ý kiến của một số giảng viên bộ môn phương pháp dạy học Địa lí ở trường Đại học Vinh, những giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong các trường phổ thông ở tỉnh Nghệ An. 
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Để khẳng định kết quả của đề tài chúng tôi tiến hành dạy thực nghiệm sư phạm. Ở lớp thực nghiệm chúng tôi tiến hành dạy học theo phương pháp của đề tài. Còn ở lớp đối chứng chúng tôi tiến hành dạy học theo các phương pháp dạy học truyền thống. Sau đó chúng tôi tiến hành cho các lớp làm bài kiểm tra 10 phút để đánh giá được thái độ, ý thức, hiệu quả học tập của học sinh, là cơ sở khẳng định tính hiệu quả của đề tài nghiên cứu.  

7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài 

• Thực trạng sử dụng infograpphic ở trường  Huỳnh Thúc Kháng . 

• Những giải pháp sử  dụng infograpphic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng. 

8. Đóng góp mới của đề tài 

• Việc tổ chức dạy học ứng dụng infographic nhằm phát triển năng lực công nghệ thông tin cho cả giáo viên – học sinh THPT thông qua chương trình Địa lí góp phần đổi mới phương pháp dạy học, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông tổng thể theo định hướng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, chú trọng phát triển phẩm chất và năng lực người học. 

• Phản ánh thực trạng việc dạy học và nhu cầu ứng dụng infographic trong dạy học hiện nay, phân tích được khả năng của học sinh và giáo viên ứng dụng infographic trong tổ chức dạy học nói chung và môn Địa lí nói riêng, thấy được tính ưu việt của infographic so với các thiết bị dạy học khác. 

• Giúp bản thân hiểu sâu sắc hơn về phương pháp dạy học Địa lí, rèn luyện kĩ năng nghiên cứu khoa học, kĩ năng vận dụng lý luận vào dạy học của bản thân. Thiết kế một bộ các infographic Địa lí sử dụng trong thực tiễn dạy học. Đề xuất một số giải pháp sử dụng infographic hiệu quả có thể vận dụng vào thực tiễn dạy học Địa lí ở các trường phổ thông.